Bajkał. Morze Syberii. Wydanie 5

Maja Walczak-Kowalska, Wojciech Kowalski

Jezioro Bajkał fascynuje niezwykłym pięknem o każdej porze roku. W lecie turkusowymi wodami głębin, jesienią ciepłymi barwami przybrzeżnej tajgi, zimą srebrzystą szadzią i skrzącymi się śniegiem i lodem, wiosną kwitnącymi stepami, mieniącymi się wszystkimi kolorami tęczy. Bajakał, nazywany "perłą Syberii", od wielu lat przyciąga podróżników z całego świata. Lubisz podróżować samodzielnie? Chciałbyś poznać historię, kulturę i przyrodnicze atrakcje odwiedzanych krajów, regionów i miast? Seria Bezdroża Classic powstała z myślą o Tobie! Ten przewodnik pomoże Ci zaplanować wyjazd, stanie się Twoim wiernym towarzyszem podróży i zapewni pasjonującą lekturę także po powrocie!

Pijany martwym Gruzinem

Witold Gapik

Witold Gapik napisał książkę niezwykłą, pełną pasji i niezwykłych emocji. Mistrzowsko przedstawił ludzi i miejsca położone wokół Kaukazu i w Azji Środkowej – dawne republiki Związku Radzieckiego na pograniczu Rosji, Chin, Pakistanu, Afganistanu i Iranu. Zanurzył się w klimat codziennego życia, kultury, historii i tradycji ludów mieszkających na terenach fascynujących, ale i bardzo trudnych. Przedstawione historie są momentami tak niewiarygodne i dramatyczne, że zastanawiamy się, czy rzeczywiście mogły mieć miejsce. Książka ta, z pogranicza reportażu, powieści łotrzykowskiej i opowieści z dalekich krajów, wciąga tak bardzo, że nie daje nam choćby na chwilę oderwać się od niej. Lilianna Łungina, wybitna rosyjska tłumaczka, powiedziała kiedyś: „Życie nauczyło mnie, że odwaga intelektualna przychodzi o wiele trudniej niż fizyczna, niż przezwyciężenie strachu o własną skórę. Łatwiej jest ryzykować życie niż przyznać się przed sobą, że droga, którą się szło, była błędna”. Witold Gapik wyznaje tę samą zasadę, i to z doskonałym skutkiem dla Czytelnika…

Wilno. Travelbook. Wydanie 1

Jarosław Swajdo, Jadwiga Rogoża

Wilno to leżąca niemal w geograficznym środku Europy stolica Litwy, a zarazem miejsce bliskie wielu pokoleniom Polaków. Dzisiejsze miasto, choć podszyte wielowiekową, wielokulturową historią, to nowoczesny ośrodek tętniący życiem w dzień i w nocy. Pełno w nim nie tylko zabytków, muzeów i nostalgicznych zaułków, lecz także centrów handlowych, restauracji i klubów. Coś dla siebie znajdą tu amatorzy zwiedzania, poszukiwacze niebanalnych plenerów fotograficznych, smakosze chcący poznać uroki lokalnej kuchni, a nawet… kibice koszykówki. Stare Miasto wpisane na listę UNESCO Wspaniałe świątynie i nekropolie różnych wyznań Ślady Giedymina, Jagiellonów i Mickiewicza Malownicze zakątki i oazy zieleni Regionalna kuchnia i przyjazna atmosfera  Travelbook to Twój niezastąpiony towarzysz podróży. Wskaże najważniejsze atrakcje, podpowie, czego szukać poza głównymi szlakami, i wprowadzi w świat miejscowych obyczajów. Znajdziesz w nim opisy najciekawszych regionów i miast, a sprawdzone informacje praktyczne umożliwią staranne zaplanowanie podróży. 

Kalabria i Bazylikata. Travelbook. Wydanie 2

Beata Pomykalska, Paweł Pomykalski

Kalabria i Bazylikata to na turystycznej mapie Italii niemal terra incognita. Koniec włoskiego buta to "już nie Kampania", a "jeszcze nie Sycylia" - region trochę zapomniany, stosunkowo słabo rozwinięty i w charakterze nieco "bałkański". Realia te można potraktować jednak także jako atut - tutejsze zabytki są może mniej znane, ale równie piękne, góry puste i dzikie, a plaże mniej zatłoczone. Życie toczy się znacznie wolniej niż w Rzymie czy Neapolu, słońce praży równie mocno, a miejscowe specjały nadają lokalnej kuchni niezwykłego charakteru. Zapraszamy do odkrycia Kalabrii i Bazylikaty! Travelbook to Twój niezastąpiony towarzysz podróży. Wskaże Ci najważniejsze atrakcje, podpowie, czego szukać poza głównymi szlakami, i wprowadzi w świat miejscowych obyczajów. Znajdziesz w nim opisy najciekawszych regionów i miast, a sprawdzone informacje praktyczne umożliwią staranne zaplanowanie podróży.

Sardynia. #Travel&Style. Wydanie 1

Praca zbiorowa

Sardynia ma wiele twarzy. Są tu pamiątki po tajemniczej cywilizacji nuragijskiej i luksusowe kurorty Szmaragdowego Wybrzeża. Tętniące życiem i kolorami miasta oraz ciche, skryte w dolinach wioski pasterskie. Nie brakuje też cudów natury: przepięknych plaż, baśniowych jaskiń i monumentalnych wąwozów. Obraz wakacyjnego raju na ziemi dopełniają barwne i huczne obchody świąt, wyśmienita kuchnia oparta na przepisach przekazywanych z pokolenia na pokolenie oraz gościnni i otwarci mieszkańcy. W Sardynii każdy znajdzie coś dla siebie - przekonaj się o tym na własnej skórze!

Dżongło. Niech Będzie, Jak Chce Woda

Adam W. Chałupski

  To historia architekta, który rzuca pracę i wyjeżdża w długą podróż rowerem do Azji. Marzenie o zdobyciu Tybetu okazuje się nierealne, gdy w czasie igrzysk wybuchają tam zamieszki. Nie znając języka i obyczajów, zaczyna szukać sprawcy całego zamieszania, którym okazuje się tajemniczy byt nazywany przez tuziemców Dżongło. Bohater osiedla się w Chinach, by rozwiązać zagadkę Dżongła, ale po latach ponura prawda zmusza go do ucieczki. Kryjówką i miejscem rozwikłania zagadki staje się przewrotnie właśnie Tybet. Opowiedziana w formie dynamicznej retrospektywy, interesująca i jednocześnie zabawna historia, zainspirowana doświadczeniem autora, to w gruncie rzeczy satyra na społeczeństwo, w której Chiny są jedynie tłem dla przekazania głębszych refleksji o neurotycznej naturze współczesnego człowieka.   Chiny to nie jest kraj dla zwykłego turysty. Można jeździć po nim miesiącami i cały czas ślizgać się po powierzchni, podziwiając zabytki, ale nie rozumiejąc ludzi. Opowieść Adama W. Chałupskiego wychodzi daleko poza ten schemat. Napisana z wielką pasją, w ostrym, nerwowym rytmie, pokazuje bolesne zmagania przybysza z odmienną, momentami wręcz obcą cywilizacją, którą obserwuje w czasie fundamentalnych dla niej przemian. Autor kłóci się z Chinami, a jednocześnie chyba je kocha. I pewnie ta bardzo osobista, bliska perspektywa sprawia, że Dżongło jest w takim samym stopniu opowieścią o Chinach, jak o samym Chałupskim — o jego wewnętrznych przemianach pod wpływem magicznej, hipnotyzującej siły potężnego organizmu, z którym Adam się mierzy i którego czasem po ludzku się boi. Dżongło nie jest tylko literaturą faktu — reporterską relacją z podróży po Chinach. To fascynująca historia człowieka, który odkrywa samego siebie w państwie, gdzie tworzenie i totalna destrukcja są nierozłączną codziennością. Marek Kęskrawiec, redaktor naczelny „Dziennika Polskiego” Opowieść o Dżongle jest ciekawa, porusza mało znane kwestie dotyczące Chin. Zaskakujący jest swoisty zwrot akcji w drugiej części publikacji i narastająca, budowana od początku atmosfera. dr Marek Kalmus, tybetolog i badacz kultur Wschodu   O autorze: Adam Chałupski, rocznik 1980. Architekt, autor książek i tekstów o tematyce związanej z podróżami i szeroko pojętą kulturą niezależną. Wbrew głównemu nurtowi emigracji, tuż po ukończeniu studiów wyjechał do Azji, gdzie rozwinął skrzydła jako projektant i pisarz. Tam, w czasie długich podróży rowerowych powstawały szkice jego pierwszych książek o podróżach do Indii i Afganistanu oraz liczne artykuły prasowe i korespondencje przybliżające polskim i zagranicznym czytelnikom niezwykły obraz Wschodu. Pod wpływem fascynacji przyrodą, kulturą i naukami ścisłymi autor eksploruje niepoznane zakątki świata prowadząc nieustanny dialog z otaczającym go światem i jego nietuzinkowymi mieszkańcami, wykraczając w swych poszukiwaniach i eksperymentach daleko poza klamry literatury mainstreamowej.

Słowenia. Travelbook. Wydanie 2

Krzysztof Bzowski

Słowenia to kraj wielkości naszego województwa, ale na tym niewielkim obszarze można podziwiać niezwykle różnorodne krajobrazy: imponujące alpejskie szczyty, malownicze doliny krasowe, urzekające wybrzeże morskie. Do tego są tu wspaniałe zabytki i ślady przeszłości od czasów rzymskich, poprzez średniowieczne kościoły i renesansowe pałace – aż po miejsca związane z trudną historią kraju w XIX i XX wieku. A wszystko to znajduje się zaledwie 500 km od południowej granicy Polski!  Travelbook to Twój niezastąpiony towarzysz podróży. Wskaże Ci najważniejsze atrakcje, podpowie, czego szukać poza głównymi szlakami, i wprowadzi w świat miejscowych obyczajów. Znajdziesz w nim opisy najciekawszych regionów i miast, a sprawdzone informacje praktyczne umożliwią staranne zaplanowanie podróży.

Na Północ. Szwecja znana i nieznana

Maciej Zborowski

Nieznani sąsiedzi zza morza Z jakimi krajami sąsiaduje Polska? Wiadomo — z Rosją, Litwą, Białorusią, Ukrainą, Słowacją, Czechami i Niemcami. No tak, oczywiście jeszcze ze Szwecją. Tyle że o naszych najbliższych morskich sąsiadach nader często zapominamy, ponieważ dzieli nas Bałtyk. Za nim zaś rozpościera się inny świat. Zimniejszy, mniej słoneczny, na swój sposób piękny, a jednak obcy. Ziemia wikingów. Z czym nam się kojarzy dzisiejsza Szwecja (poza tanimi meblami, bezpiecznymi samochodami oraz mrocznym klimatem dobrych kryminałów)? Maciej Zborowski proponuje nam podróż do Szwecji, jakiej nie znamy. Przedstawia mieszkańców tego niezwykłego kraju — autochtonów, którzy zmienili bieg historii, kultury, biznesu i nauki, oraz znanych imigrantów, także tych polskiego pochodzenia. Oprowadza po miejscach, które warto odwiedzić. Zabiera do najbardziej szwedzkiego z polskich miast. Opowiada o tym, czym żyją szwedzka ulica i szwedzki salon. Zaprasza do stołu prawdziwego wikinga. Czytając jego książkę, można poczuć ducha Skandynawii i zapragnąć poznać ją bliżej. Może czas na własną podróż na północ?

USA część wschodnia. Wydanie 1

praca zbiorowa

  Ruszajcie w świat z przewodnikami Michelina! Zapraszamy w podróż po najwspanialszych regionach świata. W trzech częściach Zielonego Przewodnika znajdziecie niezbędne informacje, dzięki którym odkryjecie cel Waszej podróży: Organizacja podróży – informacje przydatne przed i w trakcie wyjazdu O USA – wiadomości geograficzno-historyczne i kulturowe Odkrywanie USA – trasy zwiedzania i opisy interesujących miejsc Gwiazdki (tradycyjny system oceny atrakcji turystycznych) *** zobacz koniecznie ** warto odwiedzić * godne uwagi Precyzyjne mapy Mapa ogólna Plany miast Mapy tematyczne i trasy wycieczek Mapy wycieczek objazdowych

Szwajcaria oraz Liechtenstein. Travelbook. Wydanie 1

Beata Pomykalska, Paweł Pomykalski

Szwajcaria to kraj rzadko wybierany na cel urlopowych wyjazdów, a przez to mało znany. Tymczasem potencjał turystyczny tego zakątka Europy jest wręcz imponujący. Szczycące się średniowiecznymi zabytkami miasta, wspaniałe alpejskie jeziora, wysokogórskie trasy trekkingowe, niezliczone skarby przyrody i kultury - to wszystko znajdziemy w Helwecji, niekoniecznie wydając fortunę. Jeśli dodamy do tego krystalicznie czyste powietrze, wyborną regionalną kuchnię oraz znakomitą infrastrukturę - odkryjemy, że do Szwajcarii po prostu wybrać się trzeba! Historyczne miasta Wsie - żywe skanseny Klasztory i zamki Łąki, jeziora i lodowce Alpejskie koleje linowe Sery, wino i czekolada Travelbook to Twój niezastąpiony towarzysz podróży. Wskaże Ci najważniejsze atrakcje, podpowie, czego szukać poza głównymi szlakami, i wprowadzi w świat miejscowych obyczajów. Znajdziesz w nim opisy najciekawszych regionów i miast, a sprawdzone informacje praktyczne umożliwią staranne zaplanowanie podróży.

Bośnia i Hercegowina. W bałkańskim tyglu kultur. Wydanie 1

Krzysztof Bzowski

Leżąca w sercu Bałkanów Zachodnich Bośnia i Hercegowina to kraj niezwykły i nieco surrealistyczny. Jak w soczewce ogniskują się tu bałkańskie mity i emocje, idee i traumy. Federacja trzech - wciąż nieufnych sobie - narodów i religii, ciężko doświadczona latami wojny domowej i wciąż silnie podzielona, od ponad dwóch dekad stara się o normalność i mozolnie buduje swoją tożsamość na mapie Europy. Nagłówki gazet relacjonujących wydarzenia w Bośni przesłaniają zwykle drugie oblicze tego kraju - wspaniałą (zwłaszcza górską) przyrodę, historyczne miasta słynące z zabytków epoki osmańskiej, wielokulturowość - w jej pozytywnym aspekcie, gościnność mieszkańców, znakomitą kuchnię... Być może dlatego turyści zaglądają tu rzadko, zwykle traktując Bośnię jako kraj co najwyżej tranzytowy. Warto jednak odrzucić stereotypy i przyjechać tu na dłużej, odwiedzając nie tylko Sarajewo (które jednak zobaczyć trzeba!) i Mostar, ale wiele innych ciekawych miejsc - z pewnością wrażenia, jakie przywieziemy z takiej podróży pozostaną niezapomniane i, co może ważniejsze - zmienią nasz obraz tego regionu, także z korzyścią dla jego mieszkańców. Zapraszamy do odkrycia Bośni! Lubisz podróżować samodzielnie? Chciałbyś poznać historię, kulturę i przyrodnicze atrakcje odwiedzanych krajów, regionów i miast? Seria Bezdroża Classic powstała z myślą o Tobie! Ten przewodnik pomoże Ci zaplanować wyjazd, stanie się Twoim wiernym towarzyszem podróży i zapewni pasjonującą lekturę także po powrocie!

Sri Lanka. Wyspa cynamonowa. Wydanie 1

Paweł Szozda

Sri Lanka dla swej urody zwana jest Perłą Oceanu Spokojnego. Są tu piaszczyste plaże, malownicze plantacje słynnej cejlońskiej herbaty i cynamonu, wysokie góry i wspaniałe wodospady. Na wyspie zabytki sprzed setek i tysięcy lat sąsiadują z parkami narodowymi pełnymi egzotycznych zwierząt, a na turystów czekają ajurwedyjskie masaże, fale idealne do surfowania, bezkrwawe safari i wiele innych atrakcji. Lubisz podróżować samodzielnie, chcesz poznać historię, kulturę i przyrodę odwiedzanych regionów i krajów? Seria Bezdroża Classic powstała z myślą o Tobie. Informacje praktyczne pomogą Ci zaplanować wyjazd i ułatwią zwiedzanie, a przejrzyste opisy i ciekawostki zapewnią ciekawą lekturę, nie tylko podczas podróży!   Paweł Szozda – podróżnik, pilot i organizator wycieczek, aktor, animator imprez. Wychował się na Żoliborzu, skąd przeniósł się do podwarszawskiej wsi Wojcieszyn, gdzie prawie stuletnią drewnianą chatę zamienił w miejsce ożywionych spotkań i dyskusji filozoficznych. Pod koniec XX w. wyemigrował do Zjednoczonych Emiratów Arabskich. Dubaj stał się jego bazą wypadową dla podróży do krajów Bliskiego Wschodu i Azji. Odwiedził ponad 30 państw na pięciu kontynentach. Dokądkolwiek jedzie, najbardziej interesują go ludzie, których spotyka. Od 2007 r. mieszka na Sri Lance, jest organizatorem oraz pilot niesztampowych wycieczek i wypraw po wyspie i innych krajach azjatyckich. Założył pierwszą polską stronę internetową o Sri Lance.

Górny Śląsk, Jura i Podbeskidzie. Wycieczki i trasy rowerowe. Wydanie 1

praca zbiorowa

Przewodnik rowerowy Górny Śląsk, Jura i Podbeskidzie powstał z myślą o wszystkich, którzy chcą łączyć aktywny wypoczynek z poznawaniem atrakcji krajoznawczych regionu, w którym mieszkają. Trasy zaplanowano tak, by każdy mógł je przejechać - mają rekreacyjny charakter, są stosunkowo krótkie i łatwe technicznie. Opisom wycieczek towarzyszą zdjęcia, mapy i profile wysokościowe. Całość uzupełnia zwięzły poradnik. Mamy nadzieję, że przewodnik spełni swoje zadanie, zachęcając do odkrywania niezwykłych miejsc, położonych często "tuż za miedzą". Zapraszamy na rowerowy szlak!

Dubaj i okolice. Travelbook. Wydanie 1

Dominika Durtan

Dubaj – początkiem dwumilionowej stolicy emiratu o tej samej nazwie była wioska poławiaczy pereł. Metropolia powstała w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat dosłownie na pustyni i zadziwia swoją nowoczesnością i liberalnym podejściem do zachodniego stylu życia. Znajdziemy tu najwyższy budynek świata, sztuczne archipelagi wysp na lazurowych wodach Zatoki Perskiej, wielokulturową, bardzo liczną społeczność imigrantów z całego świata oraz świetnie rozbudowaną bazę turystyczną. Travelbook to Twój niezastąpiony towarzysz podróży. Wskaże Ci najważniejsze atrakcje, podpowie, czego szukać poza głównymi szlakami i wprowadzi w świat miejscowych obyczajów. Znajdziesz w nim opisy najciekawszych regionów i miast, a sprawdzone informacje praktyczne umożliwią staranne zaplanowanie podróży. Przewodnik wspaniale uzupełniają czytelne mapy, świetne zdjęcia i liczne ramki z ciekawostkami. Wszystko to w połączeniu z poręcznym formatem i atrakcyjną szatą graficzną sprawia, że Travelbook to najlepszy wybór dla ciekawych świata.

Olo na Atlantyku. Kajakiem przez ocean

Aleksander Doba

Podróżnik Roku 2015 (Adventurer of the Year) wg czytelników amerykańskiej edycji czasopisma National Geographic! Książka opowiada o pierwszej Transatlantyckiej Wyprawie Kajakowej Aleksandra Doby. Podróżnik jako pierwszy człowiek na świecie, samotnie przepłynął kajakiem Ocean Atlantycki z kontynentu na kontynent (z Senegalu do Brazylii) wyłącznie dzięki sile własnych mięśni. W książce opisuje swoje zmagania z naturą, techniką, a także własną wytrzymałością i silną wolą. Wyczyn ten powtórzył 2 lata później podczas drugiej Transatlantyckiej Wyprawy Kajakowej, przepływając kajakiem Ocean Atlantycki, w najszerszym miejscu pomiędzy Europą i Ameryką Północną. Aleksander Doba za swoją drugą wyprawę otrzymał od czytelników National Geographic tytuł Podróżnika Roku 2015, został również nagrodzony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, a wcześniej otrzymał też nagrodę podróżniczą Super Kolos 2011 - za całokształt osiągnięć kajakarskich i konsekwentne dążenie do realizacji coraz bardziej ambitnych celów. Dla wszystkich czytelników przygotowaliśmy BONUS do książki, autorstwa Aleksandra Doby, w którym autor opisuje wszystkie najważniejsze pojęcia związane z wyprawą, zapraszamy do pobrania Alfabetu Oceanicznego w postaci pliku pdf.     Wychyliłem się przez właz. Blask światła nawigacyjnego obejmował kajak i przestrzeń dookoła. Na powierzchni oceanu pustka. Znowu poczułem uderzenie w tył kadłuba, w okolicy steru. "Na pewno rekin", pomyślałem. Kiedyś już miałem podobne spotkanie. Siedziałem wtedy w kokpicie z wiosłem w ręku i walnąłem rekina dwa razy w łeb. Teraz wiosło leży przywiązane krawatami do pokładu, a ja wychyliłem się z kabiny do połowy. Chwyciłem jednak aparat fotograficzny, by ewentualnie zrobić zdjęcie nocnemu gościowi. Po chwili pokazał się. Podpływał z prawej burty na wysokości kokpitu. Łeb obły. Oczy małe. Spojrzeliśmy na siebie. (..)   Pierwsza Transatlantycka Wyprawa Kajakowa to 3200 km pokonanej odległości, prawie 5400 przewiosłowanych kilometrów i niemal 100 dób na oceanie, ale przede wszystkim pierwsze w historii przepłynięcie Atlantyku przez samotnego kajakarza. To osiągnięcie, które wymagało od autora niesamowitego wprost optymizmu, hartu ducha i wytrwałości w zmaganiach zarówno z obiektywnymi trudnościami, jak i ze słabościami własnego ciała. Wyczyn jedyny w swoim rodzaju, dokonanie, które z pewnością nieprędko zostanie przez kogoś powtórzone. Co powoduje, że człowiek stawia sobie takie wyzwania? Co zmusza go do codziennej walki z samym sobą? Co sprawia, że mimo przeciwności podejmuje kolejne próby? Odpowiedzi na te i wiele innych pytań znajdziecie w książce Aleksandra Doby. Za całokształt osiągnięć kajakarskich i konsekwentne dążenie do realizacji coraz bardziej ambitnych celów eksploracyjnych otrzymał on nagrodę podróżniczą Super Kolos 2011. Z tej relacji dowiecie się dlaczego. Zdobędziecie też wiedzę o przygotowaniach do transoceanicznych wypraw kajakowych i ich organizacji, a także o tym, jak przetrwać na oceanie, i to z pierwszej ręki - jednej z tych, których siła pozwoliła autorowi przepłynąć kajakiem z Afryki do Ameryki Południowej!

Survivalowe patenty. Zrób to sam (DIY)

Paweł Frankowski, Marian "Radar" Wyrzykowski

62 przedmioty niezbędne do przetrwania Kto więcej umie, nie zginie... w głuszy Survival to nie bajka dla grzecznych dzieci. Uprawianie survivalu, który tłumaczy się jako sztukę przetrwania, ma nas przygotować do wyjścia obronną ręką z ekstremalnych sytuacji. Wymaga on od człowieka naprawdę sporo, od wiedzy dotyczącej wzywania pomocy, przez umiejętności wybudowania schronienia, skonstruowania urządzenia do uzdatniania wody i przygotowania miejsca do przyrządzenia posiłku, aż po tworzenie przydatnych w terenie przedmiotów. Czasem dosłownie z niczego, zgodnie z zasadą do it yourself (DIY). Książka stanowi zbiór przeszło 60 survivalowych i bushcraftowych lifehacków (patentów), z których można korzystać w terenie, ale też w domu. Zawiera również informacje, skąd brać te pomysły i jak je sprawnie realizować. Wiele rzeczy, które traktujemy jak odpady i wyrzucamy, można przerobić, by dać im drugie życie. Upcykling przydaje się szczególnie w sytuacjach bardzo trudnych, kiedy można polegać jedynie na sobie i na tym, co znajduje się w najbliższym otoczeniu. Butelki, puszki, części samochodowe lub rowerowe i tym podobne porzucone w lesie śmieci to dla survivalowca nie odpadki, a skarby, z których jest w stanie wyczarować niezbędnik przetrwania. Książka adresowana jest zarówno dla fanów survivalu i bushcraftu, instruktorów, wychowawców i nauczycieli (klasy mundurowe, Zielone szkoły, EDB), animatorów czasu wolnego, jak i rodziców.