Jakimi istotami jesteśmy?

Chomsky Noam

Jak pisze w przedmowie do książki Jakimi istotami jesteśmy? Akeel Bilgrami jest ona zapisem refleksji językoznawcy na temat szerszych implikacji jego pracy naukowej. Dotyczą imponującego spektrum dziedzin wiedzy: lingwistyki teoretycznej, kognitywistyki, filozofii nauki, historii nauki, biologii ewolucyjnej, metafizyki, teorii wiedzy, filozofii języka i umysłu, filozofii moralnej i politycznej. a nawet, pokrótce, idealnej edukacji człowieka. Czym jest język pyta Noam Chomsky, jakie są jego początki, skąd ta możliwość nieskończonych permutacji różnych słów mimo ich skończonej ilości? Chomsky odpowiada, iż jest to możliwe ponieważ język jest cechą genetyczną człowieka. Zastanawiając się nad granicami ludzkiego poznania autor dochodzi do wnioski, iż mają one biologiczne podstawy i zależą właśnie od tego jakimi istotami jesteśmy? Ale to nie koniec pytań Chomskyego; w rozdziale dotyczącym dobra wspólnego zadaje pytania o ich niesprawiedliwy podział i przedstawia szeroką historyczną panoramę ruchu robotniczego w świecie. Tu odzywa się Chomsky anarchizujący działacz polityczny.

Trup przy telefonie

Stefan Wiechecki Wiech

Piąty tom opowiadań przedwojennychnajbardziej warszawskiego z warszawskich pisarzy Stefana Wiecheckiego WIECHA. Edytor Robert Stiller przygotował nadto obszerne Przypisy i objaśnienia. Ten tom zawiera komplet opowiadań żydowskich z lat 1937-39 drukowanych w dzienniku z podwójnym tytułem "Dobry Wieczór! Kurier Czerwony". Zdecydowana większość z nich publikowana jest zatem w formie książkowej po raz pierwszy, gdyż tylko nieliczne weszły w skład książek opublikowanych przez Wiecha przed wojną. Trup przy telefonie jest kontynuacją dwóch tomów wcześniejszych o tematyce żydowskiej czyli tomów: "Mąż za tysiąc złotych i "Głowa spod łóżka"

Kusicielka w opałach

Stefan Wiechecki Wiech

Dwunasty tom Opowiadań przedwojennych Wiecha zawiera komplet 113. opowiadań drukowanych w dzienniku "Dobry Wieczór! Kurier Czerwony" z 1938 i 1939 roku z pominięciem tych o tematyce żydowskiej i tych drukowanych, które weszły już przed wojną do edycji książkowej, a znalazły się w pierwszych sześciu tomach naszej edycji. Wszystkie te opowiadania ukazują się po raz pierwszy w wersji książkowej. Przedwojenne opowiadania. Przedwojenna jakość

Ucieczka od wolności

Fromm Erich

Ucieczka od wolności – książka Ericha Fromma z zakresu psychologii społecznej wydana w 1941 roku, uznawana za najważniejsze z dzieł tego pisarza. Fromm analizował nazizm posługując się podobnymi metodami, jakie stosował badając współczesne mu społeczeństwo kapitalistyczne, szczególnie amerykańskie.

1984

George Orwell

George Orwell (1903-1950) – angielski pisarz, dziennikarz, uczestnik wojny hiszpańskiej po stronie republikańskiej (swoje doświadczenia z tych czasów opisał w doskonałej reporterskiej ale i głęboko socjologiczno-filozoficznej książce W hołdzie Katalonii), socjalista z przekonań, ale zarazem radykalny przeciwnik systemów totalitarnych. Uznawany za twórcę najwybitniejszych dystopii XX wieku – Folwark zwierzęcy  i właśnie 1984. Najważniejszą i chyba najsłynniejszą książką Orwella jest 1984.  Ta ponura antyutopia rozgrywa się w rządzonym przez totalitarny reżim Wielkiego Brata Londynie, a cały świat podzielony jest na trzy walczące ze sobą bloki państw-supermocarstw. Choć może to wcale nieprawda. Bowiem w świecie 1984  słowa straciły już swoje znaczenie, a dwa plus dwa nie musi już równać się cztery. Wszak główny bohater powieści Winston Smith pracuje w Ministerstwie Prawdy, które zajmuje się manipulacją, propagandą i dezinformacją. A działa jeszcze Ministerstwo Pokoju, które zajmuje się Wojną. Ministerstwo Miłości prześladowaniem obywateli, utrzymywaniem przy pomocy siły porządku, egzekucjami i torturami. A Ministerstwo Obfitości – rozdawaniem głodowych racji dla motłochu. Pewnie nie wszystkie cechy tego Orwellowskiego systemu dostrzegamy w naszej rzeczywistości, ale wiele z nich ciągle się nam we współczesnym świecie objawia. I nie chodzi tylko o Północną Koreę! Musicie kupić tę książkę, bo może już niedługo – jak za czasów PRL – będzie zakazana!

Mechaniczna Pomarańcza

Anthony Burgess

Mechaniczna pomarańcza to obok "1984" Orwella, "Nowego wspaniałego świata" Huxleya, czy "My" Zamiatina - najważniejsza współczesna antyutopia. I nie to jest w niej najokropniejsze, co jej bohaterowie wyczyniają, ale to, co się przy tym dzieje w ich tylko pozornie ludzkiej świadomości. Książka - legenda. Dodatkowo rozsławiona przez słynny film Stanleya Kubricka. I jeszcze: jak to jest przetłumaczone! Anthony Burgess stworzył dla tej powieści osobny język. Przekład Roberta Stillera to nie tylko brawurowy popis wynalazczości językowej. To coś przerażająco realnego: istnieje szansa, że takim językiem Polacy będą rzeczywiście mówić! Akcja powieści toczy się w przyszłości nieokreślonej i w mieście też nie całkiem określonym. Tylko nieliczne realia wskazują, może niechcący, że to Anglia czy Stany Zjednoczone i poniekąd Londyn raczej niż Nowy Jork. W późniejszej o ćwierć wieku adaptacji scenicznej autor wyraźniej powiedział, że miejscem akcji jest "jakaś stolica w nieprzewidywalnej przyszłości", umieszczając zaś nad wejściem do baru jego rosyjską nazwę cyrylicą stwierdził, że może się to dziać również za Żelazną Kurtyną, ale od razu dodał, że ta cyrylica może być po prostu kaprysem projektanta szyldu. Więc jakby science fiction w tej specyficznej i nadzwyczaj ważkiej odmianie zwanej dystopia: na krytyce politycznej i społecznej zbudowany, posępny, do katastrofizmu skłaniający się rodzaj utopii. Kolejne w szeregu imponujących dzieł, jakie stworzyli nie tylko George Orwell, bo i Zamiatin, Aldous Huxley, Ayn Rand, Karin Boye i wielu innych. A teraz Anthony Burgess! Ponad 60 tysiećy egzemplarzy sprzedanych w Polsce! Jednak niedaleka to przyszłość i pod niektórymi względami łatwo kojarząca się z dniem dzisiejszym. Ta przerażająca dystopia czyni chwilami wrażenie prawie rozhisteryzowane. Nie bardzo wiadomo: czy ganić jej plakatowe uproszczenia? czy zachwycać się ich konstrukcją?

Antychryst

Fryderyk Nietzsche

Fryderyk Nietzsche (1844-1900) – jeden z najważniejszych filozofów niemieckich, także filolog, poeta. Człowiek, którego poglądy znacząco wpłynęły na całą późniejszą filozofię, myślenie o człowieku, kulturze, religii. Głosił upadek cywilizacji zachodniej, opartej na myśli greckiej, sokratejskiej i etyce chrześcijańskiej. Tej apollińskiej postawie przeciwstawiał dionizyjską, witalną (połączoną z ideą woli mocy i pojęciem nadczłowieka). Krytykował chrześcijaństwo, ale jednocześnie podziwiał Chrystusa. Jego myśl doczekała się setek interpretacji i omówień. Nie sposób sobie wyobrazić współczesną filozofię bez przemyślenia jego wpływu, wpływu intelektualnego jego idei. "Antychryst" to oprócz "Yako rzecze Zaratustra" jedna z najważniejszych jego - mimo niewielkich rozmiarów - książek. Jest bowiem "Antychryst" zasadniczą rozprawą niemieckiego filozofa nie tylko z chrześcijaństwem, ale wręcz szerzej z całą tradycją judeochrześcijańską (dla przyszłych antysemitów to niestety była jedna z zasadniczych nietzscheańskich tez - ta o nafatalniejszym ludzie w historii). Ma jednak Nietzsche problem z samą postacią Chrystusa, negując jego postawę typu miłość bliźniego, nadstawianie drugiego policzka, traktuje go jednak z niekłamanym szcunkiem. Traktuje go jako postać historyczną i przypisuje mu krańcowo przeciwstawne żydowskiej hierarchii i tradycji - intencje. ba wręcz traktuje Chrystusa jako uosobienie buntu - z czym się solidaryzuje - przeciwko wszelkim dotychczasowym hierarchiom i porządkom. Warto poznac ten niezwykle interesujący, dekonstruujący dotychczasowe osądy punkt widzenia tego geniusza niemieckiej, europeskiej myśli filozoficznej.

Gnoza i gnostycyzm

Prokopiuk Jerzy

Jerzy Prokopiuk (ur. 1931) uznawany jest za jednego z najciekawszych polskich intelektualistów, ezoteryk, gnostyk, antropozof, wybitny tłumacz, jungista (przetłumaczył na polski kilka dzieł Carla Gustava Junga), autor kilkunastu książek. Pierwszą jego samodzielną pracą jest krótkie wprowadzenie do wiedzy o gnozie czyli właśnie Gnoza i gnostycyzm. W tej krótkiej książeczce autor zestawia myśl hellenistyczną z myślą orientu gdzie leżą źródła gnozy. Zadaje też pytania (i daje odpowiedzi): Czym była - i jest - gnoza? Cołączy ją z pogaństwem, co z judaizzmem i co z chrześcijaństwem? Podaje różnorakie współczesne definicje gnozy i gnostycyzmu. Analizuje także gnozę jako system epistemologiczny i zastanawia się nad użytecznością myśli gnostyckiej dla współczesnego człowieka. Analizuje także gnozę jako religię skupiając się szczególnie na gnostycyzmie chrześcijańskiej. Jak pisze sam autor: Gdybyśmy więc mieli opisać gnostycyzm przez wymienienie jego kwintesencjonalnych cech, to musielibyśmy powiedzieć, że do tych cech należą: 1. W teologii - radykalny transcendentyzm, tj. przeciwstawienie Boga i świata duchowego (pleroma) nieświadomemu lub zbuntowanemu demiurgowi (Stwórcy - Jahwe), jego archontom i światu materialnemu. 2. W kosmologii - antykosmizm (wrogość wobec świata demiurga jako więzienia). 3. W antropologii - dualizm człowieka i świata, triadyczna koncepcja człowieka (człowiek składa się z dała, duszy i ducha - soma, psyche i pneuma) i opierający się na niej ezoteryzm (istnienie poznania dostępnego ludziom szczególnie do niego uzdolnionym i w tym sensie "wybranym"). 4. W eschatologii - postulat wyzwolenia człowieka spod władzy demiurga i archontów (tj. spod władzy losu - heimarmene), czyli z tego świata, właśnie przez gnozę, wtajemniczenie. 5. W etyce - postawa skrajnie ascetyczna (lub - rzadko - skrajnie libertyńska, tzn. odrzucająca wszelkie prawa moralne). 6. W aspekcie społecznym - indywidualizm i pluralizm (w chrześcijaństwie ideał Kościoła policentrycznego - składającego się z wielu ośrodków charyzmatycznych). Ta niewielka książeczka nawybitniejszego w tej dziedzinie polskiego specjalsty to najlepsze wprowadzenie czytelnika w tematykę.

Walery Wątróbka ma głos

Stefan Wiechecki Wiech

Przedostatni, trzynasty już tom Opowiadań przedwojennych Stefana Wiecheckiego Wiecha, najbardziej warszawskiego z pisarzy polskich, mistrza polskiej mowy, bo przecież ta cudowna gwara warszawska, która niestety już zanika, a którą twórczość Wiecha przypomina, to przecież także świadectwo niezwykłego wyczucia językowego autora, mistrza opisu przedmieść, naszych drobnych przywar, naszego cwaniactwa, drobnego kanciarstwa itp. Tym razem w tym tomie oddaje Wiech głos jednemu ze swoich bohaterów – Waleremu Wątróbce. Pan Walery z zwykłą dla siebie bezkompromisowością, dezynwolturą, trzeźwym osądem świata z perspektywy warszawskiego cwaniaczka (ale też swego rodzaju Szwejka) ogląda i komentuje wydarzenia na świecie. I choć pojęcie o polityce ma pozornie małe, to jednak warto się wgłębić w te jego opinie: czy to aby nie głos rozsądku, trzeźwego spojrzenia?

Mity Greckie

Robert Graves

Mity geckieRoberta Gravesa (1895-1985) angielskiego pisarza (autora bestsellerowych powieści historycznych, między innymi Ja Klaudiuszi Klaudiusz i Messalina), poety, historyka, kulturoznawcy - to do dnia dzisiejszego najlepsze, najpełniejsze i najciekawiej opracowane kompendium wiedzy o wierzeniach i kulturze starożytnych Greków. Od powstania świata z Chaosu i narodzin olimpijskich Bogów przez prace Herkulesa aż do Wojny Trojańskiej i powrotu z niej Odyseusza. Robert Graves oprowadza po tym świecie z literacką maestrią i niezwykłą, erudycyjną wiedzą. Przedstawia różne, często nawet sprzeczne, wersje i interpretacje mitów tworząć z nich jednak jednolitą całość. W rezultacie proponuje nam świetnie literacko napisaną encyklopedię wiedzy o kulturze greckiej, niezbędną zarówno dla specjalistów jak i dla każdego poszukiwacza wiedzy o bogach, herosach, nadzwyczajnych wydarzeniach, które inspirowały Homera, Sofoklesa, Eurypidesa. I wiedzy o tym co w zasadniczym stopniu ukształtowało naszą europejską kulturę i tożsamość. Bo przecież Na samym początku Matka Ziemia wyłoniła się z Chaosu i we śnie urodziła syna swego Uranosa, który spoglądając na nią czule ze szczytów gór podlewał żyznym deszczem doliny, ona zaś rodziła trawy, kwiaty i drzewa oraz zwierzęta i ptaki. Od tego samego deszczu popłynęły rzeki, on też wypełnił wklęsłe miejsca wodą i tak powstały jeziora i morza...

Brak tchu

Orwell George

George Orwell (1903-1950) - angielski pisarz, dziennikarz, uczestnik wojny hiszpańskiej po stronie republikańskiej (opisał ją w książce W hołdzie Katalonii), socjalista z przekonąń, ale zarazem radykalny przeciwnik systemów totalitarnych. Uznawany za twórće najwybitniejszych dystopii w historii literatury - Folwark zwierzęcy i 1984. Brak tchu napisał Orwell w Marku, tuż przed wybuchem II wojny światowej w 1938 roku. Atmosfera zbliżającej się wojny była tak dojmująca, iż głęboko antywojenne, pacyfistyczne przesłanie książki wydaje się oczywiste. Główny bohater, sprzedawca George Bowling próbuje oderwać się od otaczającej go rzeczywistości, codzienności i próbuje udać się w krainę dzieciństwa. Jednak sentymentalna podróż przeradza się w szereg rozczarowań: nic już w Dolnym Binfield (krainie dzieciństwa) nie jest takie samo, ale trudno nazwać zmiany postępem, a koszmarny w gruncie rzeczy obraz kraju staje się tym bardziej dojmujący w obliczu zbliżającej się wielkimi krokami wojny. Brak tchu, siódma z kolei z jego książek przez wielu krytyków uznawana jest za jego najwybitniejsze literacko dzieło, przełożona została na kilkadziesiąt języków.

Dar Orła

Carlos Castaneda

Urodzony w Peru antropolog, filozof i szaman, guru pokolenia dzieci kwiatów i rewolucji obyczajowej 1968 roku Carlos Castaneda (1925-1998), to autor 12 książek, napisanych w ciągu 30 lat  i sprzedanych w 8 milionach egzemplarzy, przetłumaczonych na 17 języków. Jego wielką zasługą jest to, że potrafił jak nikt inny wskazać nam drogę do nieznanych światów istniejących równolegle z naszym.  Inspiracją dla Castanedy było jego spotkanie i niezwykłe szkolenie u indiańskiego czarownika Juan Matusa z plemienia Yaqui, z Meksyku. Po tym, spotkaniu opublikował Nauki don Juana, a  Dar orła to kolejny tom opowieści o indiańskiej, tejemniczej wiedzy, to powrót do świata czarowników, których wiedza przekazywana jest od wielu pokoleń w przekazie ustnym przez kolejnych naguli aż od czasów Tolteków, który dopiero Castaneda ujawnia. A jak pisze sam Autor zgłębiając się w zawiłości magii, odkryłem, że to, co na początku uważałem za system prymitywnych wierzeń i praktyk, jest ogromnym, skomplikowanym światem. By zaznajomić się z tym światem i móc go opisać, muszę wykorzystać samego siebie na coraz bardziej skomplikowane i subtelne sposoby. Castaneda zaprasza w daleką podróż...

Wybielanie

Jan Grabowski

Jan Grabowski (ur. 1962) - polsko-kanadyjski historyk, profesor Uniwersytetu w Ottawie, współzałożyciel Centrum Badań nad Zagładą Żydów Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, autor kilkunastu książek poświęconych holocaustowi na ziemiach polskich, w tym m.in. Judenjagd w którym autor odtworzył historię polowania na Żydów w powiecie Dąbrowa tarnowska w latach 1942-45. Także inne jego badania są znakomicie udokumentowane i chyba właśnie to budzi taką wściekłość polskiej prawicy wedle której Polacy głównie zajmowali się w czasie wojny udzielaniem pomocy swoim żydowskim sąsiadom. Właśnie o tej próbie wybielania polskich postaw w stosunku do Żydów w strasznych latach 1939-45 opowiada ta książka, ale też ma sporo wątków osobistych, wszak profesor Grabowski stał się dla takich postaci jak Grzegorz Braun czy inni działacze skrajnej prawicy obiektem nienawiści. Jednak nie mówmy tylko o postawach skrajnych i zestawmy: Najpierw garść bezspornych faktów: w Auschwitz zamordowano od 1 do 1,3 miliona Żydów, 70-75 tysięcy Polaków, 20 tysięcy Romów i 15-20 tysięcy ludzi innych narodowości. A tymczasem według sondaży, niemal 50 procent Polaków łączy Auschwitz głównie z polskimi cierpieniami, a nie z żydowską katastrofą. Jak to możliwe, można zapytać, że w kraju, w którym dokonano Zagłady, w którym wszyscy byli świadomi ludobójstwa rozgrywającego się dosłownie na ich oczach, połowa populacji wierzy w szkodliwe bzdury tkane przez władze? W istocie, zjawisko nie jest trudne do wyjaśnienia, a techniki upamiętniania są równie nieskomplikowane, co skuteczne. Właśnie o tym opowiada wstrząsające w wielu momentach Wybielanie: Polska wobec Zagłady Żydów  

Twój mózg płata Ci figle

Moukheiber Albert

Dr Albert Moukheiber, neurobiolog i psycholog kliniczny, wykłada na Uniwersytecie Paris 8 i jest współtwórcą stowarzyszenia Chiasma, które propaguje krytyczne myślenie. Książka Twój mózg płata ci figle w barwny i przystępny sposób wyjaśnia mechanizmy poznawcze człowieka i działanie mózgu, który interpretuje otaczającą nas rzeczywistość oraz konstruuje spójną (ale czy prawdziwą?) wizję świata. Autor zachęca czytelników do krytycznej refleksji nad własnym tokiem myślenia i przytaczając wiele zabawnych, a czasem wręcz prowokujących, wziętych z życia przykładów lub eksperymentów naukowych, wykazuje, że nie powinniśmy zbytnio ufać własnym przekonaniom, emocjom i przeczuciom. W książce znajdziemy odpowiedź na pytania: czy nasze wspomnienia są prawdziwe? Czy skuteczniejsza jest intuicja, czy namysł? Dlaczego pewniki bywają niepewne? Dlaczego stres, najlepszy przyjaciel neandertalczyków, jest naszym wrogiem? Co wpływa na nasze poglądy, decyzje i działania? W rezultacie zrozumiemy - co zniekształca nasz tok myślenia i jak możemy uchronić się przed w zastawionymi na nas pułapkami, a przede wszystkim - jak możemy nabrać dystansu do siebie i otworzyć się na innych.

Na dnie w Paryżu i Londynie

Orwell George

Na dnie w Paryżu i w Londynie (ang. Down and Out in Paris and London) – autobiograficzna, pierwsza powieść George’a Orwella z 1933. Pamiętnik, zapisany w dwóch częściach, opisuje jego życie w ubóstwie, gdy przebywał w Paryżu i Londynie. Pierwsza część w konwencji łotrzykowskiej przedstawia nędzarskie życie w Paryżu; bohater przygodnie pracuje w tamtejszych restauracjach. Druga część utrzymana w konwencji podróżniczej opowiada o tułaczce Orwella po okolicach Londynu, portretując napotkane motele i ludzi żyjących na marginesie społeczeństwa.

Piąte przez dziesiąte

Stefan Wiechecki Wiech

Trzynasty już tom Opowiadań powojennych najbardziej warszawskiego z pisarzy warszawskich Stefana Wiecheckiego WIECHA. Wiech nie tylko odtwarza koloryt Warszawy, on wręcz tworzy język, gwarę warszawskich drobnych cwaniaczków. Opisując świat z punktu widzenie przeciętnego Warszawiaka cwaniaka, zawsze pewnego swych racji, zauważa w tym świecie masę absurdów, rzeczy pozytywnych i negatywnych. Tym razem mamy jednak tom wyjątkowy, tom osobisty autora, który postanowił napisać w końcu wspomnienia. Jak pisze sam Wiech:Na każdego przychodzi czas pisania pamiętnika, nikt się od tego nie wykręci. W każdym razie rzadko kto. Ja opierałem się dość długo. Do pisania wspomnień potrzebna jest przede wszystkim dobra pamięć, a tu wiele ciekawych obrazów przeszłości wywietrzało człowiekowi z tak zwanych szarych komórek. Czasem zazdrość tego człowieka ogarnia, gdy słyszy starszych od siebie biesiadników przy kawiarnianym stoliku w "Europejskiej" sypiących jak z rękawa nazwiskami i datami. Pewien świetny kompozytor na przykład, choć metryką wyprzedza mnie o lat kilka, recytuje jak z nut odległe w czasie fakty i ich szczególiki. Zresztą jest z tego dumny: - Ja tam na pamięć nie mogę narzekać - mawia o sobie - pamiętam wszystkie nazwiska i numery telefonów. Nawet po wódce. Mogę wypić pięć... tych... no, tych na nóżce... i wszystko w porządku. Nawet i jemu zatem się zdarza, że umknie z pamięci takie proste słowo jak kieliszek. Cóż dopiero mówić o zwykłym śmiertelniku, niemogącym sobie czasem przypomnieć, o której miał wrócić do domu. Toteż na ewentualne zarzuty, że w tej garści wspomnień niejedno może potraktowane zostało piąte przez dziesiąte, niezbyt wyczerpująco... dla czytelnika - zgodzę się. Ale zmuszony będą zastosować znaną handlową zasadę, że po odejściu od kasy żadne reklamacje uwzględniane nie będą. M. Choromański pisał o autorze wspomnień: Uważam Wiecha za jednego z najlepszych polskich pisarzy współczesnych. A poza wszystkim, wciąż pozostaje aktualne hasło: Kto czyta Wiecha, ten się uśmiecha!