Mistrzowie koncentracji. Aktualne nauki dla przyszłych humanistów (tom I)

Paweł Armada

Żyjemy w trudnych czasach. Być może nie wszyscy to widzą, ale ci, którzy widzą, mogą mieć wiele pytań. Zadaliby je, gdyby mogli sądzić, że dowiedzą się czegoś istotnego o sobie i o świecie. Jednak dzisiejsze czasy właśnie dlatego są trudne, że mało kto odpowiada z sensem. Jed­no jest pew­ne – wąt­pli­wo­ści na te­mat cy­wi­li­za­cji nie­uchron­nie zmie­rza­ją do py­tań na te­mat zdol­no­ści do kon­cen­tra­cji. Czy nie jest tak, że owa zdol­no­ść czy­ni nas lu­dźmi – po pro­stu? I że na­sze czło­wie­cze­ństwo za­le­ży od tego, w jaki spo­sób po­tra­fi­my z niej ko­rzy­stać? Od tego, ści­ślej bio­rąc, czy umie­my roz­wi­jać tę na­szą zdol­no­ść, za­cho­wu­jąc jed­no­cze­śnie świa­do­mo­ść swo­ich ogra­ni­czeń? Świa­do­mo­ść tego, że nie mamy dość cza­su i ener­gii, by zaj­mo­wać się wszyst­kim? Oczywiście nie jest tak, że nic do nas nie dociera. Przeciwnie. Jesteśmy wręcz zatopieni w informacyjnej galarecie. Z każdej strony lepią się do nas jakieś dane, bulgoczą czyjeś poglądy; ściekają obrazy, toną słowa. Ileż to „narracji”, „stylów życia”, „dzieł sztuki” i „odkryć nauki” zapełniło przestrzenie naszych pragnień i ambicji! Ileż wkoło zdefiniowanych możliwości! Ileż „wiedzy”! A przy tym wrażenie, jakbyśmy stracili powody do myślenia i dociekania: co robić ze swoim życiem, do czego zmierzać, z kim się zderzać, czym się kierować, przed czym chować... Jak gdyby przeznaczeniem każdego było: wybrać coś dla siebie – z ogólnodostępnej oferty; coś, co zapewni jemu albo jej – satysfakcję. Jak gdyby wszelka satysfakcja nie była czymś chwilowym i w gruncie rzeczy pozornym. Jak gdyby, koniec końców, nie łączyło nas (ludzi) nic ponad wspólne zakupy. Jak gdyby nie było śmierci...

Święta historia ludzkości

Mojżesz Hess

Pierwsze polskie wydanie książki Mojżesza Hessa – prekursora syjonizmu.  To on „nawrócił” Karola Marksa na komunizm. Święta historia ludzkości to książka sięgająca swymi korzeniami rewolucji francuskiej, która rozpoczęła emancypację grup społecznych, wcześniej pozbawionych władzy. Wśród nich znalazły się także społeczności żydowskie. Wielki proces transformacji społecznej stworzy znaną nam dziś „kwestię żydowską”, czyli pytanie o miejsce Żydów w nowoczesnych społeczeństwach. Liberalizm, socjalizm i syjonizm to trzy próby rozwiązania tej kwestii, które wyszły z kręgów żydowskich. Wywodzący się z nich Mojżesz Hess jako jeden z pierwszych uznał, że liberalizm tej kwestii nie rozwiąże. W połowie XIX wieku, w czasie narodzin nowoczesnych nacjonalizmów uzna, że również komunizm nie odegra tej roli. W pierwszej pracy Mojżesza Hessa - Święta historia ludzkości - widać już zalążki przyszłej idei syjonistycznej.  Historia nie uczy nas, co mamy robić, lecz czego unikać.

Denacjonalizacja pieniądza. Analiza teoretyczna i praktyczna walut równoległych

Friedrich August von Hayek

Napisana ponad czterdzieści lat temu rozprawa o pieniądzach i wolności osobistej, która dziś inspiruje miłośników kryptowalut na całym świecie. Pierwszy polski przekład pracy Friedricha Augusta von Hayeka opublikowanej pierwotnie w 1976 i 1978 (wersja poszerzona) roku przez londyński Institute of Economic Affairs. Autor przedstawia koncepcję zniesienia rządowego monopolu na emisję pieniądza oraz kreśli wizję spontanicznego ładu ekonomicznego, w którym wiele równoległych walut emitowanych przez prywatne, nastawione na zysk podmioty konkuruje o względy użytkowników. Dowodzi, że implementacja jego projektu mogłaby nie tylko stworzyć stabilny system walutowy, lecz także przyczynić się do zabezpieczenia ludzkiej wolności przed tyrańskimi zakusami rządów. NIE KAŻDY SŁYSZAŁ O FRIEDRICHU AUGUŚCIE VON HAYEKU. Nie jest to jednak postać zupełnie nieznana. Przeciwnie, jak na nieżyjącego teoretyka nowoczesnej gospodarki cieszy się niesłabnącą popularnością i szacunkiem. Kojarzą go zwłaszcza ci, którzy szukają poważnego uzasadnienia dla obrony idei wolności ekonomicznej oraz dla druzgocącej krytyki tego sposobu myślenia, który charakteryzuje dzisiejszych socjalistów, etatystów, czy jakkolwiek ich nazwiemy. Jest więc Hayek autorytetem dla tzw. wolnorynkowców. Może być kimś więcej. Ten, kto przeczyta Denacjonalizację pieniądza i na jej podstawie postara się przemyśleć naszą obecną sytuację, może bez problemu zderzyć naukowe koncepcje Hayeka z rzeczywistością i zabawić się w futurologa. Czy bitcoin może wejść do powszechnego użytku? A jeżeli nie bitcoin, to może któraś z kolejnych walut notowanych w rankingach popularności? Co z librą, tokenem Facebooka? Także wiele banków pracuje nad własnymi rozwiązaniami. Krótko mówiąc, sprawa wydaje się otwarta, a problemy okazują się w gruncie rzeczy te same: dopuszczenie waluty do obrotu i uniwersalna stosowalność. Cały ten proces niewątpliwie już trwa. Internetowa infrastruktura kryptowalutowa w postaci bramek płatniczych, giełd i portfeli instalowanych na smartfonach rośnie z każdym dniem. Z każdym miesiącem coraz więcej sklepów przyjmować będzie kryptowaluty w podobny sposób, jak przyjmuje się klasyczne waluty fiducjarne. Wyzwaniem pozostają ciągle opłaty wymuszane przez obecnie przyjęty system dystrybucji – zdecentralizowana sieć zwana blockchainem utrzymywana jest dzięki „węzłom” zakładanym i utrzymywanym przez uczestników systemu, w którym transakcje są kodowane i zapisywane w nieedytowalnych blokach. Technologia ma jednak to do siebie, że znajduje rozwiązanie dla większości sytuacji, jeśli tylko pokonana Wprowadzenie tłumacza XXVIII zostanie bariera wyobraźni. Początkowy opór bankierów i rządów państw został skruszony. Co jednak wydarzy się, kiedy ministrowie finansów odkryją, że drugi obieg walutowy w żaden sposób nie jest przez nich kontrolowany, zatem nie mogą go opodatkować?

Świadomy dyskomfort

Jason Van Camp

Świadomy dyskomfort, czyli rzecz o tym, że umysł rezygnuje dużo wcześniej niż ciało - Jason Van Camp "Siła mentalna kształtuje się w mrocznych czasach. Musisz walczyć, gdy czujesz, że już przegrałeś. Gdy sprawy robią się niekomfortowe, masz dwie możliwości: możesz walczyć albo możesz się poddać. Ludzie mają swoje nawyki. Jeśli się poddasz, gdy robi się ciężko, będzie się łatwiej poddać następnym razem. Z drugiej strony, jeśli zmusisz się do zmierzenia z wyzwaniem, zacznie narastać w tobie siła”

Opinia publiczna

Walter Lippmann

W erze „fake newsów” i „postprawdy” dzieło Waltera Lippmanna to lektura obowiązkowa dla wszystkich, którzy troszczą się o stan demokracji   „Opinia publiczna” to pierwszy polski przekład przełomowej książki Waltera Lippmanna (1889-1974), jednego z najbardziej wpływowych dziennikarzy i myślicieli amerykańskich XX wieku. Opublikowane po raz pierwszy w 1922 roku dzieło wywołało rewolucję w obszarze nauk politycznych i medioznawstwa. Autor dokonał druzgocącej krytyki „pierwotnego mitu demokracji”, w myśl którego „wiedza potrzebna do zarządzania ludzkimi sprawami spontanicznie dobywa się z ludzkiego serca”, wprowadził do obiegu naukowego pojęcie „stereotypu” w jego współczesnym, psychologicznym rozumieniu, podjął wreszcie przenikliwe rozważania na temat wpływu świata kreowanego przez media na mechanizmy podejmowania decyzji w demokracji liberalnej. Książka zawiera wprowadzenie autorstwa dra Pawła Armady zatytułowane „Świat Waltera Lippmanna, czyli jaskinia naszej wolności”. W ciągu życia pokolenia będącego teraz u władzy perswazja stała się samoświadomą sztuką i zwykłym narzędziem demokratycznych rządów. Nikt z nas nie zbliża się do rozumienia następstw tego zjawiska, ale nie jest nazbyt śmiałym proroctwem mówić, że wiedza o tym, jak wytwarzać przyzwolenie, zmieni wszystkie polityczne rachuby i przekształci każdą polityczną przesłankę. Pod naporem propagandy, niekoniecznie wyłącznie w złowieszczym znaczeniu tego słowa, dawne stałe naszego myślenia przeobraziły się w zmienne. Nie sposób już dłużej, dla przykładu, wierzyć w pierwotny dogmat demokracji, że wiedza potrzebna do zarządzania ludzkimi sprawami spontanicznie dobywa się z ludzkiego serca. Walter Lippmann

Pozdrowienia z Popielnika

Stanisław Butowski

Pozdrowienia z Popielnika albo autorski przewodnik po Pomorzu Tylnym Na tak zwanych Ziemiach Odzyskanych nie brakuje krain przez literaturę polską nieodkrytych. Debiut Stanisława Butowskiego to pionierska ekspedycja – powieść, która aktem symbolicznej kartografii wypełnia jedną z białych plam na mapie naszej wyobraźni. Miasteczko Popielnik na Pomorzu Tylnym. „Niemcy nie robili sobie złudzeń. »Arsch der Welt«, tak mówili o tych okolicach”. Wojciech, młody „archeolog ducha”, wyrusza w rodzinne strony, by oswoić swą małą ojczyznę. Czy odnajdzie ścieżkę łączącą przeszłość, o której nie ma komu pamiętać, z teraźniejszością, która nie zna samej siebie? A może trafi w ślepy zaułek, z którego wydostać się można tylko prawdziwym zmyśleniem?

Raport z rzeźni

Lina Gustafsson

Wiedzieć, a widzieć – to duża różnica. Lina Gustafsson zatrudniła się w ubojni świń jako weterynarz. Przez 90 dni stawiała się do pracy, w której każdego dnia przywożono transporty trzody. Jej zadaniem było sprawdzenie stanu zdrowia każdej świni, a po uboju stanu tuszy. Na pozór całość wygląda względnie dobrze. Są procedury. Jest komunikacja. Są osoby odpowiadające za dobrostan, za jakość, za inspekcje i kontrole. Wszyscy, którzy zajmują się zwierzętami, mają odpowiednie kwalifikacje i certyfikaty. Kilku weterynarzy w niebieskich kaskach codziennie nadzoruje wszystkie czynności. Ale cała reszta, o której nie rozmawiamy? Wyjątkowy reportaż, jakiego jeszcze nie było! Nie ocenia! Nie przekonuje! Nie nagina rzeczywistości! Dlaczego więc jest tak przerażający?

Czeski astronauta

Jaroslav Kalfař

Nieznana kometa wleciała do Drogi Mlecznej i omiotła układ słoneczny burzą intergalaktycznego pyłu. Między Wenus a Ziemią uformowała się chmura nazwana Choprą, która skąpała ziemskie noce w fioletowym świetle, zmieniając wygląd nieba znany od początku dziejów. Wiosną 2018 roku tłum wstrzymał oddech, gdy wahadłowiec Jan Hus 1 wystrzelił w górę, aby zbadać to tajemnicze zjawisko. Na pokładzie ważącego miliony kilogramów statku znajdował się jeden człowiek. Odbył podróż, która miała zmienić losy ludzkości, a zmieniła cały jego świat… Nazywam się Jakub Procházka. To pospolite nazwisko. Rodzice pragnęli dla mnie prostego życia w służbie zjednoczonego w socjalizmie świata. Nikt nie spodziewał się, że zostanę astronautą. Czeskim astronautą.   „Kalfař ma niezwykły talent do tworzenia sugestywnych obrazów. Pisze śmiało i celnie (…). Jego styl jest na tyle charakterystyczny, że zapada w pamięć (…). Żywiołowy, pomysłowy debiut rezonuje energią i oryginalnością”. — Jennifer Senior, „New York Times” „W pisarstwie Kalfařa czuć tę samą niecierpliwą pogardę wobec granic gatunkowych (…). Powieść, łącząca elementy opery kosmicznej z podaniem ludowym, jest zarazem odą miłosną do Pragi (…). Zabawna, ludzka i jednocześnie tak przyziemna, jak tylko może być tego typu historia.” — Claire Armitstead, „Guardian UK”

Mistrzowie koncentracji. Aktualne nauki dla przyszłych humanistów. (tom II)

Paweł Armada

Wiele się zmieniło w ciągu ostatnich dwóch lat. Acz, wbrew pozorom, nie spadło na nas nic naprawdę nowego. Za to bardziej niż kiedykolwiek przeżywamy skutki procesów zachodzących w świecie od bardzo dawna. Można więc powiedzieć, że obecny czas jest czasem ujawnienia. I że jest to najlepszy moment do obserwacji i wyciągania wniosków. [ s. IX ] Myślenie za siebie, zdrowy sceptycyzm, humanizm – otwierają możliwości sensownej reakcji na tzw. przemiany cywilizacyjne. Niezbędnym zaś warunkiem tej reakcji jest nazywanie rzeczy po imieniu. [ s. XIII ] Autor, nazywając rzeczy po imieniu, pokazuje czym niegdyś była nasza cywilizacja - cywilizacja tworzona przez filozofów i mnichów, będących "mistrzami koncentracji". Rozprawia się tym samym z mnóstwem stereotypów i komunałów, które zdominowały naszą wyobraźnię, odcinając nas od intelektualnych i duchowych osiągnięć przeszłości. Najciekawsze w tym wszystkim jest uświadomienie sobie, jak bardzo możemy mylić się na własny temat, uważając siebie - współcześnie - za ludzi cywilizowanych.

Fabryka absolutu. Wydanie Ilustrowane

Karel Čapek

W Nowy Rok 1943 pan G.H. Bondy, prezes zakładów MEAS, czytał sobie gazetę, jak zwykle trochę niegrzecznie przeskoczył wiadomości wojenne, uchylił się od czytania o przesileniu gabinetowym i na pełnych żaglach (tak, na pełnych żaglach, bo „Lidové Noviny”* już dawno powiększyły swój format pięciokrotnie i płachty ich nadawałyby się nawet do żeglugi morskiej) wpłynął na obszary gospodarki narodowej. Krążył przez chwilę tam i sam, po czym zwinął żagle i pozwolił kołysać się marzeniom. Karel Čapek (1890–1938) czeski pisarz, prozaik i dramaturg. Jeden z pionierów fantastyki naukowej, który po raz pierwszy użył słowa „robot” (wymyślonego przez jego brata Josefa) i spopularyzował je. Josef Čapek (ur. 23 marca 1887 w Hronovie, zm. w kwietniu 1945 w obozie koncentracyjnym Bergen-Belsen) − czeski malarz, pisarz i poeta. Brat pisarza Karla Čapka. Jest znany głównie dzięki długoletniej współpracy ze swoim bratem, jednak najważniejszym polem jego artystycznych zainteresowań było malarstwo. Podczas pobytu w Paryżu zetknął się z ówczesną awangardą i zafascynował kubizmem. Jego rysunki ukazywały się w różnych czasopismach, m.in. w Lidovych novinach. Wspólnie napisali szereg sztuk teatralnych i opowiadań, publikował również na własny rachunek. Według Karla to właśnie Josef wymyślił słowo robot (po raz pierwszy użyte w dramacie R.U.R. Karla), rozpowszechnione w wielu językach jako określenie mechanicznego urządzenia wykonującego automatycznie pewne zadania człowieka.