Видавець: Література
73
Eлектронна книга

Smoki wyobraźni

Paweł Wakuła

Czy wierzy pan w smoki? od tych słów zaczyna się powieść Pawła Wakuły Smoki wyobraźni. Co wiemy o smokach? Znamy je z legend jako bezlitosne bestie, potwory porywające dziewice, gustujące w baraninie ale nie o to nam chodzi. Metaforyczne użycie wizerunku smoków przez Pawła Wakułę ma na celu ukazanie ludzkiego, mrocznego oblicza, naszej prawdziwej natury. Przytoczone historie smoków w tej powieści pokazują nam, że każdy z nas może się nim stać, prawdziwą bestią w ludzkiej skórze. Bo ludzie niczym smoki z opowiadań są egoistyczni, nieśmiali czy samotni. Pozostają wiecznymi dziećmi, starymi kawalerami lub zgorzkniałymi starszymi ludźmi, którzy za jedyne towarzystwo mają trofea łowieckie i wspomnienia minionych lat. W tle odbywa się podróż pociągiem bezimiennego mężczyzny, którego współtowarzyszem jest nieznajomy z laską w kształcie smoka i niezwykłym brulionem z opowiadaniami o smokach, a przez ich przedział przewija się kalejdoskop pasażerów pociągu. Opowiadania są mroczne, niesamowite, ale pozbawione dosłowności i brutalności.

74
Eлектронна книга

Opowiadania z kluczem

Praca zbiorowa

Każde opowiadanie w tym tomie ma swój zamek. A pęk kluczy jest w waszych rękach i głowach! Trzeba tylko umiejętnie dopasować jedno do drugiego. Odwagi! Miał ją Sherlock Holmes, Herkules Poirot, czy dziecięcy bohaterowie opisanych tu historii, to i wam jej nie zabraknie! Gwarantowana satysfakcja i bezcenne doświadczenie, które może się wam przydać jeszcze nie raz.

75
Eлектронна книга

W podróży ze skrzypcami. Opowieść o Henryku Wieniawskim

Anna Czerwińska-Rydel

Henryk Wieniawski to największy polski skrzypek, który w wieku ośmiu lat został studentem Paryskiego Konserwatorium. Przez kolejne lata życia nieustannie podróżował po świecie i grał po kilkaset koncertów rocznie. Uwielbiany przez publiczność, przyjmowany brawami, obsypywany kwiatami i prezentami, żył w ciągłej podróży ze skrzypcami.   To o nim jest ta historia.  Wiele w swoim życiu podróżowałem. Również ze skrzypcami.Przekonałem się też, że na czterech strunach tego instrumentu mogę wyruszyć w cztery strony świata, nie wychodząc z pokoju. Tak działa muzyka Polecam wszystkim książkę W podróży ze skrzypcami. Ta mu-zyczna przygoda dwójki cudownych chłopców Henia z okresu romantyzmu i Maćka z epoki smartfonów trzyma w napięciu od pierwszej strony. Wciąga i daje do myślenia. Wzruszai bawi. Sprawia, że przewraca się niecierpliwie kartki, by dowiedzieć się, co dalej Konstanty Andrzej Kulka  polski skrzypek, profesor Uniwersytetu    Muzycznego Fryderyka Chopina w Warszawie

76
Eлектронна книга

Wakacje grzecznego psa

Wojciech Cesarz, Katarzyna Terechowicz

Kto jest najgrzeczniejszym, najmądrzejszym i najrozsądniejszym psem pod słońcem? Pamiętacie? To znany wam z poprzednich części Przygód grzecznego psa Winter, alaskanmalamut. Jego przodkowie pochodzą z zimnej, dalekiej Alaski, dlatego Winter kocha śnieg i mróz. Ale przepada również za słonecznymi wakacjami. Może wtedy taplać się w jeziorze, polować(prawie bezkarnie) na kury, wypatrywać o północy ducha Białej Damy albo wyć z całych sił razem ze swoim kumplem Tazo. I nieważne, czy to Mazury, wyjazd za miasto, czy wyprawa górska jeśli Winter przebywa z rodziną, jest najszczęśliwszym psem na świecie! I najgrzeczniejszym, ma się rozumieć.

77
Eлектронна книга

Tylko dla Twoich oczu

Katarzyna Ryrych

Koniec XVI wieku. Gdzieś w Polsce ojciec dwunastoletniego Jakuba przegrywa w kości kalekiego syna z wędrownym kuglarzem. Mistrz Avius nowy opiekun chłopca, odkrywa w nim niezwykłą ciekawość świata i żądzę wiedzy. Uczy go wszystkiego, począwszy od sztuki czytania i pisania, aż do zrozumienia mechanizmów władzy, rządzących tym światem. Avius jest nie tylko kuglarzem. To członek tajnego stowarzyszenia, legitymujący się tajemniczym medalionem 007. Wypełnia sekretne misje na zlecenie możnych tego świata. Jakub pod okiem mistrza zdobywa wiedzę i doświadczenie, które w znacznym stopniu pozwalają mu uwolnić się od kalectwa. Odtąd będzie mu jednak towarzyszyło śmiertelne niebezpieczeństwo wiedza, jaką zdobywa, ma swoją cenę Powieść Katarzyny Ryrych prowadzi czytelnika przez mroczne zaułki Krakowa i Pragi. Zaskakujące zwroty akcji i realistyczny koloryt tamtych czasów powodują, że trudno oderwać się od lektury.

78
Eлектронна книга

Selfie ze stolemem

Krzysztof Kochański

W Kaszubskim Lesie żyją stolemy znane z legend istoty większe od ludzi. Jednym z nich jest Stolko, który mieszka z rodziną w jaskini. Pewnego dnia postanawia bez zgody rodziców zrobić sobie wycieczkę do lasu, gdzie spotyka małą dziewczynkę. Rezolutna Zosia ucieka przed zbirami, którzy porwali ją i szukają w lesie skarbów. Stolko postanawia jej pomóc, lecz wkrótce razem wpadają w tarapaty. Czy wyjdą z nich cało? Czy ludzie są tacy straszni, jak słyszał Stolko? I czy stolemy zjadają ludzi, jak mówiono Zosi? Świetna, dynamiczna fabuła, doskonałe postacie i dialogi w tajemniczej i atrakcyjnej scenerii. Filozoficzna metafora spotkania z obcym, towarzyszących jej lęków i uprzedzeń. prof. Joanna Papuzińska

79
Eлектронна книга

O krakowskich psach i kleparskich kotach - Polskie miasta w baśni i legendzie

Barbara Tylicka

Książka zawiera 34 legendy o wszystkich polskich miastach wojewódzkich i kilku mniejszych ośrodkach. Wybór uwzględnia legendy dotyczące etymologii nazw i ważne wydarzenia historyczne. Każde hasło opatrzone jest herbem, na wyklejce jest mapa Polski z zaznaczonymi opisywanymi miastami. Książkę zamyka słowniczek i bibliografia. Narodziny miast giną w mrokach dziejów. Zwykliśmy je nazywać bajecznymi, legendarnymi. Archeolodzy dopiero od XIX wieku świadomie drążą ziemię, odkrywając tajemnice zagubionych cywilizacji. Wykopaliska poświadczają, że źródłem rozwoju cywilizacji, kultury i nauki od tysięcy lat były miasta. To one wypowiadały wojny, zawierały pokój, stawały się łupem grabieżców, ginęły od zarazy i klęsk żywiołowych. O ich mieszkańcach, budowlach i wydarzeniach krążyły ustnie przekazywane wieści, powtarzane przez pokolenia. Razem z miastem rosła jego legenda. Historyczne fakty, autentyczne doświadczenia w opowieściach ludowych mieszały się z marzeniami i sposobem widzenia opowiadaczy. Mówiona literatura ludowa, spisana potem przez uczonych etnografów i ludowych twórców, ciągle jest przedmiotem literackich opracowań pisarzy, poetów, źródłem legend i baśni. (...)

80
Eлектронна книга

Wakacje z duchami

Adam Bahdaj

Praca detektywa wymaga poświęceń i wyrzeczeń. Trzeba przemóc drżenie kolan i tropić złodziei także późną nocą. Ćwiczyć umiejętność dedukcji nawet podczas deseru. Przejrzeć czyjeś notatki jak poranną gazetę i nie przejmować się cieniem, który od tygodnia snuje się za nami, także po zmierzchu. Trójka przyjaciół spędza wakacje u cioci. Nie zamierzają się nudzić! Po wybudowaniu szałasu-bazy przystępują do tropienia okolicznych przestępców. Z zaskakującym skutkiem Doskonała lektura dla wszystkich miłośników zagadek detektywistycznych! Książka wymieniona w wakacyjnym rankingu'08 "Dziennika" wsród 50 najlepszych polskich książek!

81
Eлектронна книга

Trudne słówka. Niepoważny słowniczek rodziny Miziołków

Joanna Olech

Trudne słówka to książka, która ma dwóch głównych bohaterów (zbiorowych): rodzinę Miziołków i trudne słówka. Do każdego opowiadania (rozgrywającego się w sympatycznym stadle Miziołków), przedstawiającego kolejne słówko, dodane są 3 zagadki z przykładowym wykorzystaniem danego słowa (która z nich prezentuje prawdziwe jego znaczenie?). Na marginesie załączone są także króciutkie definicje danego słówka. Zresztą, niech swe dzieło przedstawi sama autorka: Rodzina Miziołków kolekcjonuje słówka. Im trudniejsze, tym lepsze. Miziołek żongluje słówkami. Kaszydło je rozgryza. Mamiszon obraca na języku. Tata, zwany Papiszonem, sypie słówkami jak z rękawa. Tylko Mały Potwór ma kłopot ze słówkami i ciągle je przekręca. Fajnie jest palnąć znienacka takim słówkiem, żeby rodzinie kapcie spadły z wrażenia: Kaszydło mówi: PURYSTA! Miziołek blednie i szepcze: HIPOKRYZJA. Kaszydło nie daje za wygraną i wrzeszczy: EFEMERYDA! Na to wchodzi Mama i podbija stawkę mówiąc: PASJONAT. Kaszydło wścieka się, czerwienieje i przebija: AWANGARDA! Patrzy z nadzieją na Miziołka, który kończy rozgrywkę potwornie trudnym słówkiem: ATAWIZM! Taka to szurnięta rodzina!

82
Eлектронна книга

A u nas w domu Opowieści dzieci fabrykanta

Grażyna Bąkiewicz, Katarzyna Kołodziej

Dzieci Karola Scheiblera codziennie przeżywają mnóstwo przygód. Uwielbiają siedzieć pod stołem podczas uroczystej kolacji i słuchać o jakiejś kolei żelaznej i potężnym carze z Rosji. Grać na pianoli i przypatrywać się, jak tata montuje wynalazek na dachu piorunochron! Gonić po podwórku z fajerką i podglądać budowę nowoczesnej fabryki. Wasz tata buduje nowoczesną Łódź mówi mama z dumą. I dzieci od razu zapominają, że niektórzy mówią o nim diabeł

83
Eлектронна книга

Kareta z piernika (pol-ang)

Wanda Chotomska

Słodkie, miodowe, toruńskie pierniki... Ach! Aż ślinka cieknie na samą myśl o nich. Zastanawialiście się kiedyś, jak powstały? To bardzo romantyczna historia... Możemy wam tylko zdradzić, że wszystko zaczęło się od młodego piekarczyka Mikołaja, który pokochał Kasię ? córkę znanego cukiernika z Torunia.

84
Eлектронна книга

Tiramisu z truskawkami

Joanna Jagiełło

Linka i Natalia rozpoczynają naukę w drugiej klasie liceum. Linka już w pierwszych dniach września odchodzi ze szkolnej gazetki, by założyć konkurencyjnego bloga, i zaczyna pracę w kawiarni. Jej związek z Adrianem kwitnie nie mogłoby być lepiej! Gorzej sprawy mają się u Natalii rozwód rodziców, nowa szkoła z megawymagającymi nauczycielami i rozstanie z Marcinem sprawiają, że dziewczyna zaczyna tracić nad wszystkim kontrolę. Wszystkim, prócz swojej diety Niewinne odchudzanie szybko zmienia się w poważną chorobę, z którą Natalia przestaje sobie radzić. Powieść o walce z kompleksami, popadaniu w niebezpieczne skrajności i o tym, że często nie dostrzegamy tego, co jest w nas najpiękniejsze.

85
Eлектронна книга

Magia w kolorze lilaróż

Grzegorz Kasdepke

Tym razem w wersji polsko-angielskiej przeczytacie dwa opowiadania współczesnego, uwielbianego przez dzieci pisarza - Grzegorza Kasdepke! Magia w kolorze lilaróż to dwie zabawne historie z życia chłopca o bardzo rozbuchanej wyobraźni. No bo kto posądziłby uroczą koleżankę o rzucanie czarów albo wpadł na pomysł, by ulubionego kolegę, którego przeniesiono do innej klasy, zastąpić balonem?

86
Eлектронна книга

Dziesięć stron świata

Anna Onichimowska

  Jaki jest przeciętny piętnastolatek? Czy taki sam w Polsce, Stanach, Japonii, Kolumbii czy Danii? Dziesięć różnych losów, dziesięć portretów i dziesięć marzeń. Cesaria pracuje jako prostytutka, ale marzy o tańcu. Noburo od dwóch lat tkwi w wirtualnym świecie, bojąc się powrotu do rzeczywistości. Santosh stopniowo ślepnie w fabryce dywanów, do której został porwany jako pięciolatek. Anlę chcą wydać za mąż, nie dostrzegając jej wybitnych zdolności i chęci do nauki. Czy bohaterom opowiadań Onichimowskiej uda się odmienić swój los i spełnić marzenia? Poruszająca, mądra książka, od której nie sposób się oderwać!

87
Eлектронна книга

Klub latających ciotek

Rafał Witek

Zero internetu. Jedna przemądrzała kuzynka. Dwa miesiące na wsi. Trzy stare ciotki do towarzystwa. A do tego chmary komarów, rower bez przerzutek i dieta warzywno-owocowa. Brzmi jak przepis na koszmar, prawda? Emil też tak uważał dopóki wydarzenia nie potoczyły się w zupełnie nieprzewidzianym kierunku! Gdzieś na odludziu stoi opuszczona budowla, do której nikt od dawna nie zaglądał. Można tylko zgadywać, jakie sekrety kryje w sobie. Czy gnieżdżą się tu duchy, demony i wampiry czy upatrzyły ją sobie na kryjówkę jakieś przestępcze siły? Zgaduj, czytelniku, zgaduj do woli - rozwiązanie i tak cię zaskoczy. Joanna Papuzińska Letni wyjazd na wieś do podstarzałych ciotek okazuje się początkiem fascynującej przygody, w której współczesnym emocjom towarzyszą zdarzenia skrywane za zasłoną lat. Młodzi bohaterowie muszą rozwikłać tajemnicę, w czym mimowolnie pomagają im krzepkie, fertyczne staruszki. Skrzące się humorem dialogi, komizm postaci potęgowany zabawnymi sytuacjami, wartka narracja, spora dawka sensacji, zaskakujący finał znakomita rodzinna lektura, okazja do wspólnego śmiechu i wspólnych czytelniczych przeżyć. Grzegorz Leszczyński Druga nagroda w III Konkursie Literackim im. Astrid Lindgren na współczesną książkę dla dzieci i młodzieży, zorganizowanym przez Fundację ABCXXI - Cała Polska czyta dzieciom pod honorowym patronatem Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Ambasady Szwecji i patronatem literackim Polskiej Sekcji IBBY, przy finansowym wsparciu Fundacji PZU. Jury Konkursu, nawiązując do najwyższych standardów literatury dla dzieci wyznaczonych przez jego Patronkę, wybrało spośród 413 nadesłanych prac i nagrodziło teksty o wysokim poziomie literackim i etycznym, które z pełnym przekonaniem można polecać do czytania dzieciom i młodzieży.

88
Eлектронна книга

Pamiętnik grzecznego psa

Wojciech Cesarz, Katarzyna Terechowicz

Pamiętnik grzecznego psa to pozycja obowiązkowa nie tylko dla miłośników czworonogów, ale dla wszystkich, którzy cenią sobie wartościową i ciepłą literaturę. To nad wyraz udany debiut dwojga autorów, Katarzyny Terechowicz i Wojciecha Cesarza, którzy postanowili pokazać najmłodszym świat z psiej perspektywy. Na szczęście nie jest to świat pod psem. Narratorem jest młodziutki alaskan malamut o imieniu Winter, który z prestiżowej hodowli trafia wprost do niezwykłej rodzinki. Tata, Henryk, jest początkowo sceptycznie nastawiony do projektu Winter w domu, mama, Hanka, twardo trzyma stronę dzieci, Alka i Julii, i razem z nimi gorąco kibicuje pojawieniu się nowego i niezwykłego domownika. Potem cała czwórka nie ma już czasu na to, by roztrząsać ewentualne za i przeciw, gdyż gros swojej energii i uwagi musi poświęcić na śledzenie i naprawianie destrukcyjnych poczynań Wintera, który okazał się nie potulnym kłębkiem sierści, ale małym, błyskawicznie przemieszczającym się wulkanem. Dla Wintera nie ma rzeczy niemożliwych. Jego filozofią rządzi zasada: zabawa przede wszystkim. Powywracane stoły i krzesełka, pogryzione obuwie, pęknięte półki, stłuczona zastawa stołowa, rowerzysta w kanale, ubłocone toalety sąsiadek, zdemolowany plan filmowy to cena, jaką trzeba zapłacić, realizując tę filozofię w codziennej praktyce. Nikt i nic nie jest w stanie ujarzmić jego ochoty na swawole i demonstrowanie radości życia. Nie sprosta mu nawet zawodowy treser. Winter to indywidualista. Książka Pamiętnik grzecznego psa Katarzyny Terechowicz i Wojciecha Cesarza otrzymała III nagrodę w II Konkursie Literackim im. Astrid Lindgren, zorganizowanym przez Fundację ABCXXI Cała Polska czyta dzieciom, pod honorowym patronatem Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz patronatem literackim Polskiej Sekcji IBBY, zrealizowanym ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

89
Eлектронна книга

Sekretnik Matyldy

Anna Czerwińska-Rydel

Matylda czuje, że się zmienia. Dlatego tak bardzo pomaga jej sekretnik, w którym może zapisać swoje pytania i wątpliwości. Wreszcie ma pełną rodzinę, ale wspólne życie pod jednym dachem nie jest łatwe ani dla nieufnej mamy, ani dla taty, żyjącego dotąd jak wolny ptak, ani dla niej samej. Do tego zaczynają się nią interesować koledzy z klasy, a ona sama zakochuje się w tajemniczym chłopaku z plaży. Matylda przekona się na własnej skórze, że dorastanie ma swoje blaski i cienie Poszukajcie odpowiedzi na te pytania razem z Matyldą, wrażliwą i ciepłą dziewczyną o duszy artystki, której nie sposób nie lubić.

90
Eлектронна книга

W poszukiwaniu światła. Opowieść o Marii Skłodowskiej-Curie

Anna Czerwińska-Rydel

Maria Skłodowska-Curie była fascynującą osobą. Wielu uważało, ze jest zbyt poważna a ona była po prostu refleksyjna i bardzo skupiona początkowo na nauce, potem na pracy naukowej. W jej czasach w Polsce kobiety nie mogły studiować na uniwersytecie, więc sama zarobiła na studia i wyjechała do Paryża, uczyć się na Sorbonie. Nie dbała o stroje (do ślubu poszła w granatowej, bardzo praktycznej sukience), obiady dla męża gotowała na laboratoryjnym palniku, a wkrótce po otrzymaniu Nagrody Nobla zaczęła jeździć z córką na front I wojny światowej, robiąc zdjęcia rentgenowskie rannym żołnierzom tym samym wykorzystując swoje odkrycie w praktyce. Zawsze miała swoje zdanie i wiele niekonwencjonalnych pomysłów. Była dociekliwa i pracowita. Oryginalna, nietuzinkowa. Poznajcie jej niezwykłe życie!

91
Eлектронна книга

Pościg za czarną hondą

Kazimierz Szymeczko

Książka ta adresowana jest do starszych dzieci i młodzieży gimnazjalnej. Autor zręcznie łączy wątek przygodowo-kryminalny z historią. Poniżej załączamy opinię prof. Joanny Papuzińskiej. "W powieści tej spotykamy trójkę sympatycznych bohaterów, każdy z nich reprezentuje inne pasje życiowe. Łączy ich wszakże wspólna ława szkolna, a także wspólne wysiłki aby rozwikłać podejrzaną sprawę. Ale najważniejszym bohaterem tej książki jest Śląsk ten najbardziej zdumiewający region naszej ojczyzny, fascynujący swą historią, krajobrazem, obyczajami, co też autor prezentuje nam z prawdziwym talentem i miłością. Okazuje się, że koloryt lokalny Rudy Śląskiej, Halemby czy Kłodnicy, niezliczonych osad bez początku i końca, bez centrum i peryferii może być nieskończonym źródłem wciąż nowych, literackich inspiracji; ale też szalonych eskapad, podczas których niejedno może się przydarzyć. Czytałam z zapartym tchem i choć po drodze czasem zdarzyło mi się zapomnieć, że mam do czynienia z "kryminałem" w niczym nie umniejszyło to mojej ciekawości".

92
Eлектронна книга

Nasza mama czarodziejka

Joanna Papuzińska

Nasza mama wygląda całkiem zwyczajnie. Lubi się z nami bawić i zawsze nam pomaga, kiedy coś jest nie tak. Wczoraj w nocy ulepiła z ciasta kawałeczek rożka, który obłamał się księżycowi. Wielkoludowi z naszego podwórka też pomogła znów bawi się z nami na podwórku. Bo to był po prostu mój nadęty kolega! A kiedy potwór zajrzał do naszego okna podczas kolacji poczęstowała go sałatą. Okazało się, że jest bardzo łagodny! Mama od razu to wiedziała.

93
Eлектронна книга

Ziuk. Opowieść o Józefie Piłsudskim

Anna Czerwińska-Rydel

Nikt nie wie, jak wiele jest we mnie zawsze małego Ziuczka to słowa które wypowiedział Józef Piłsudski, gdy był już dorosłym, bardzo znanym człowiekiem. Ale kim był mały Ziuk, zanim stał się wielkim Józefem? Co go fascynowało, czym się interesował, a czego bał chłopiec, którego nazwisko można znaleźć dziś na ulicach w prawie każdym polskim mieście? Co spowodowało, że został bohaterem? Czy po prostu urodził się taki? Weźcie do ręki tę książkę i wyruszcie w podróż w przeszłość do czasów małego Ziuka, kiedy Polska nie istniała na mapie, a polskość była najdroższym skarbem. Niech porwie Was ta historia, która pokazuje drogę do wolności, a może zaprzyjaźnicie się z małym Ziukiem, który stał się wielkim Marszałkiem.

94
Eлектронна книга

Pamiętnik Felka Parerasa

Ewa Chotomska

Pamiętnik pisany przez psa, którego imię znaczy "szczęśliwy", a nazwisko określa psa wielorasowego. Obraz świata widzianego przez dziecko i przez psa jest taki sam: szczery i naiwny. Tak właśnie - bezpośrednio i naiwnie opowiada nam Feluś swoje perypetie ze Swoimi Paniami. Opowieść Felka jest niezwykle wdzięczna. Niezmiennie bawi nas i wzrusza.

95
Eлектронна книга

Widma z ulicy Wydmowej

Kalina Jerzykowska

Wakacje... Nie ma to jak powałęsać się trochę po okolicy... Nie ma to jak ciachnąć nieco gąszczu maczetą - a nuż znajdzie się coś w niepozornym, zielonym lasku? Tropienie krwawego upiora po zatęchłych piwnicach też jest niczego sobie. To nic, że w ogonie ciągnie się dystyngowana i nieco postrzelona rodzinka (babcia i Kocia Ciocia), Amerykańce w panamach i posterunkowy Cykor z kajdankami. Dzieje się dużo, duch kłębi się gęsto, a skarb nęci.

96
Eлектронна книга

Koniec świata nr 13

Katarzyna Ryrych

Dwunastoletnia Sabina żałuje, że nie mieszka w bloku jak wszyscy, a jej tata nie jest elektrykiem. Jednak kamienica na Końcu świata numer 13 to jej dom. Jak się okazuje absolutnie wyjątkowy! To pachnąca sztuką i cyganerią przyjazna przystań dla znajomych artystów, to dźwięki tanga, to kolorowe ptaki cudaki. Sabina powoli zaczyna dostrzegać, że artystyczna rodzina to najpiękniejsze, co mogło się jej przytrafić w życiu. Podobnie jak pierwsza wakacyjna praca i nowy przyjaciel na dobre i na złe. Dziewczyna czuje w kościach, że idzie nowe. Niektórzy nazywają to dorastaniem.