Dylematy Unii Europejskiej. Studia i szkice

Zbiorowy

Ponad dziesięcioletnia obecność Polski w Unii Europejskiej stanowi doskonałą okazję do analizy i podsumowań całokształtu funkcjonowania Unii Europejskiej w strukturach, a także refleksji w zakresie wyzwań przed jakimi staje w dniu dzisiejszym. Rozszerzenie Unii Europejskiej stanowi obecnie wielkie wyzwanie dla wszystkich państw członkowskich, zarówno w wymiarze politycznym, społecznym, jak i gospodarczym. Kryzys ekonomiczny, polityczny i imigracyjny silnie wpłynął na społeczeństwa europejskie, powodując wzrost poparcia dla grup postulujących ograniczanie tendencji integracyjnych w ramach UE na rzecz decentralizacji, a w skrajnych przypadkach całkowitej dekompozycji jej struktur.

Przypadki kryminalne. Ciemna liczba przestępstw jako problem interdyscyplinarny

Zbiorowy

Kryminalistyka - z różnych punktów widzenia, omawiana przez praktyków i teoretyków, wybitnych specjalistów. 

Psalmista szowinizmu - Rudyard Kipling wobec Indii i Indusów

Antonina Łuszczykiewicz

Chociaż twórczość Kiplinga doskonale wpisywała się w ideologię i nastrój końca XIX wieku, to pisarze i artyści kolejnych dziesięcioleci traktowali ją z dużą ostrożnością lub nawet otwarcie potępiali. Kluczem do niniejszej pracy będzie właśnie jeden ze sztandarowych przykładów krytyki jego pisarstwa, jakim jest esej George’a Orwella. W pierwszym rozdziale, esej ten zostanie przebadany pod względem wysuniętych przez Orwella oskarżeń, a zarzuty o rasizm czy imperializm, jakie znajdziemy w Orwellowskim tekście, staną się wyznacznikami późniejszej analizy dzieł Kiplinga. Główną kwestią – i jednocześnie podstawowym problemem niniejszej pracy – będzie odpowiedź na pytanie, czy Orwell miał słuszność nazywając Kiplinga rasistą i „prefaszystą”, i do jakiego stopnia jego bezprecedensowo brutalna krytyka znajduje swoje uzasadnienie? Posłuży temu wyszczególnienie w dziełach Kiplinga przykładów stereotypów i uprzedzeń wobec Indusów oraz zrekonstruowanie literackiego wizerunku Indii. Dopiero wówczas możliwe będzie rozstrzygnięcie, czy Kiplingowi można postawić tak poważne zarzuty. 

Prawo a medycyna

Jacek Sobczak

  Oddawane do rąk Czytelników opracowanie jest zbiorem tekstów poświęconych różnym aspektom prawa medycznego. Z natury rzeczy, z uwagi na zainteresowania autora, odnoszą się one z jednej strony do problematyki styku prawa medycznego z zagadnieniami odnoszącymi się do ochrony danych osobowych i wykorzystywania informacji, z drugiej natomiast praw człowieka, w szczególności tych ich aspektów, które dotyczą pacjentów i lekarzy. Przedstawiciele obu tych grup częstokroć nie zdają sobie sprawy z tego, jak ściśle obie te sfery są ze sobą powiązane, jak bardzo jedna drugą warunkuje. Jest rzeczą paradoksalną, że ujawnia się to niespodziewanie w kwestiach dotyczących finansowania służby zdrowia. Pacjentom niewątpliwie zależy i zależeć musi na tym, aby byli leczeni przez najlepszych specjalistów, przy wykorzystaniu ich pełnej wiedzy i doświadczenia, najbardziej efektywnie. Lekarze w masie swojej chcą osiągnąć sukces, a jest nim przywrócenie do zdrowia chorych lub co najmniej złagodzenie ich cierpień. Przemęczony lekarz łatwo może popełnić błąd, narażając się na odpowiedzialność karną i cywilną. Od tej drugiej jest zazwyczaj ubezpieczony, co niestety niezbyt satysfakcjonuje ewentualnego pokrzywdzonego, jakim jest pacjent. Stosunki między pacjentem a lekarzem muszą opierać się na zaufaniu. Warunkiem jego zaistnienia po stronie pacjenta jest przekonanie, że lekarz, który się nim opiekuje jest człowiekiem nie tylko wielkiej wiedzy, znakomitym specjalistą, lecz także osobą empatyczną. Osiągnięcie takiego stanu możliwe jest, jeżeli lekarz dysponować będzie nie tylko wiedzą, umiejętnościami, aparaturą, lekami, ale co może z punktu widzenia pacjenta najważniejsze czasem, który będzie mógł poświęcić pacjentowi. Czasu tego najczęściej lekarzom brakuje, gdyż przepisy administracyjne i wymogi prawne zmuszają ich, aby znaczącą część tego czasu przeznaczali na prowadzenie i uzupełnianie dokumentacji medycznej. To niewątpliwie działania ważne, ale czy istotnie muszą spoczywać na lekarzu, a nie na personelu służby zdrowia, który często jakże niesłusznie nazywa się średnim – chociaż w praktyce jego przedstawiciele posiadają wyższe wykształcenie, sporą wiedzę i umiejętności. Stres, zdenerwowanie, napięcie nerwowe zarówno po stronie przemęczonego lekarza, jak i pacjenta, skrajnie zmęczonego długotrwałym oczekiwaniem na pomoc, prowadzą do konfliktów. W ich efekcie dochodzi do zdarzeń naruszających godność pacjenta, bądź lekarza, a w skrajnych przypadkach nawet nietykalności cielesnej. Dlatego też w opracowaniu znalazły się teksty poświęcone godności pacjenta, jego prawom także w systemie prawa unijnego, a obok nich rozważania dotyczące ochrony praw lekarza. Do najważniejszych z tych praw wypada zaliczyć tajemnicę lekarską oraz kwestie odnoszące się do klauzuli sumienia. J. Sobczak

I Bóg zesłał mi... Joannę

Zofia Sareńska

Do Czytelnika przygotowane przez Autorkę wyjaśnia wszystko. Warto jedynie dodać, że rzadko zdarza się, by ktoś pozwolił czytelnikowi tak głęboko wejść w swoje życie. Przekazywał myśli i uczucia bez cenzury. Dzięki temu wędrujemy wspólnie z Zofią przez wszystkie trudne dni, jakie ukazała nam w swoim dzienniku. Przeżywamy je z nią razem, ale też czasem mamy ochotę od nich uciec. Szczerość urzeka, ale też obciąża. Autentyzm, prawda zawartych tu wyznań sprawia, że czujemy się z jednej strony po prostu zaskoczeni taką otwartością, z drugiej wdzięczni za okazane nam zaufanie. Dostaliśmy wszak, my obcy, klucz do cudzego domu. Byłam jedną z pierwszych osób zaproszonych do tego intymnego świata, za co Autorce bardzo dziękuję. Cieszę się, że odważna decyzja opublikowania tego niezwykłego dziennika, który skłania do wielu przemyśleń a równocześnie świetnie się czyta, zaowocowała tym pięknie wydanym tomem. prof. Katarzyna Popiołek

Status prawny twórców utworów filmowych

Ksenia Kakareko

Film pojmowany bywa przede wszystkim jako fenomen artystyczny, dzieło sztuki, element kultury. Przez film są wyrażane emocje o bardzo różnym charakterze. Podobnie jak różne emocje są przedmiotem przekazu literackiego, prozatorskiego bądź poetyckiego. Oczywiście spełnia on różne cele: ma dostarczać rozrywki, bawić i śmieszyć, przekazywać wizję świata formułowaną przez jego twórców, przerażać, komentować, kreślić prognozy, oczekiwania, alternatywne wersje historii, zmuszać do refleksji. Film fabularny podejmuje analizę psychologiczną fikcyjnych bohaterów bądź stara się dociec motywów postępowania rzeczywistych uczestników różnych zdarzeń historycznych, uczyć, wychowywać bądź jedynie przekazywać informacje o florze, faunie, zjawiskach atmosferycznych bądź wypadkach politycznych. Film odgrywa także ważną rolę polityczną i propagandową, na zwracano wielokrotnie uwagę w literaturze. Może mieć w związku z tym charakter komercyjny bądź niekomercyjny. Służy jednak, jak rzadko który rodzaj sztuki, kształtowaniu świadomości politycznej, społecznej, narodowej i kulturowej. Jest doskonałym narzędziem agitacji, na co zwrócono już uwagę dość wcześnie. Jest więc film instrumentem polityki, ale przede wszystkim jest lub stara się być dziełem sztuki. W tej płaszczyźnie film stanowi pole zainteresowania filmoznawców, medioznawców, kulturoznawców, specjalistów z zakresu propagandy. Oczywiście może pełnić i pełni, niekiedy zresztą wyłącznie, funkcję reklamową, stając się tej sytuacji obiektem badań specjalistów, zajmujących się tą dziedziną. Zwracając uwagę na film jako dzieło sztuki oraz na jego złożone cele i zadania, zapomina się zwykle, że jest to także obiekt będący przedmiotem obrotu oraz dzieło podporządkowane prawu autorskiemu. W przeszłości nie zauważano jednak, że film jest bardzo specyficznym utworem, nie zawsze dostrzegano złożoność działań, w wyniku których powstaje i związanych z tym problemów, dotyczących praw twórców. Długi czas negowano istnienie prawa filmowego jako dyscypliny bądź subdyscypliny naukowej. W chwili obecnej w doktrynie niemieckiej, francuskiej, włoskiej i amerykańskiej nie ma w gruncie rzeczy wątpliwości co do tego, że wykształciła się nowa dyscyplina lub ewentualnie subdyscyplina naukowa – wyrosła z prawa autorskiego. W dużej mierze negowanie faktu, że prawo filmowe osiągnęło taki status jest efektem zaprzeczania, że prawo ochrony własności intelektualnej, a w jego ramach m.in. prawo autorskie – związane, czemu nie należy zaprzeczać, z prawem cywilnym, ale przecież nie tylko – stało się odrębną dyscypliną naukową. Z podobnymi kłopotami zmaga się prawo medyczne, którego istnienia jeszcze pięćdziesiąt lat temu w ogóle nie zauważano. Stwierdzając powyższe, trzeba zaważyć, że film jest przedmiotem regulacji nie tylko krajowych, ale i norm, które powstały i istnieją w obszarze powszechnego (uniwersalnego) prawa międzynarodowego publicznego oraz, co szczególnie ważne, praw regionalnych w odniesieniu do Europy – Rady Europy, Unii Europejskiej i w mniejszym stopniu OBWE. Mimo że istniejące w ramach tych systemów akty normatywne wydają się być względem siebie kompatybilne i wyrażają w nieco innych sformułowaniach w gruncie rzeczy podobne myśli, to godzi się zauważyć, że przepisy Unii Europejskiej w większym stopniu od pozostałych systemów zwracają uwagę na gospodarcze aspekty produkcji filmowych. System powszechnego (uniwersalnego) prawa, zwłaszcza stanowionego pod auspicjami UNESCO, dostrzega głównie aspekty wolnościowe, podobnie zresztą jak prawo Rady Europy.

Prawo wobec erotyki w sztuce oraz pornografii

red. Andrzej Jakubowski, Mat. Bieczyński

 Poszczególne rozdziały niniejszej książki wprowadzają czytelnika w skomplikowane i wieloaspektowe zagadnienie prawnej oceny dzieła sztuki, które swą tematyką dotyka ludzkiej cielesności i seksualności i które, ze względu na charakter wykorzystanych w nim środków wyrazu, zbliża się do przekazu o charakterze pornografi cznym, dzieląc z nim ten sam rodzaj wizualnej „bezpośredniości”. Wyraźnie wskazano na istnienie głębokiej zależności pomiędzy zakresem wolności sztuki a restrykcyjnością publicznej moralności charakteryzującej grupę społeczną, w której ramach dokonywane jest prawne wartościowanie twórczości artystycznej. W tym kontekście konkretne rozstrzygnięcia jawią się jako wypadkowa obowiązujących norm prawnych, sposobów ich interpretacji oraz aktualnej polityki stosowania prawa, a czasami również konsekwencja indywidualnych zapatrywań decydentów. Skupiając w jednym miejscu różnorodne punkty widzenia, książka ta prezentuje zatem zmienność i iluzoryczność wielu pozornie ugruntowanych pojęć odnoszących się do sfery ludzkiej seksualności oraz ukazuje kulturowe uwarunkowania ich interpretacji i oceny w praktyce tworzenia i stosowania prawa.

Zło niechrześcijańskie i nieludzkie. Historia dzieciobójstwa i inne szkice z dziejów codzienności

Dariusz Łukasiewicz

Autor analizuje problematykę dziejów codzienności, przede wszystkim w państwie pruskim. Jest to pierwsza książka w Polsce poświęcona tej tematyce w odniesieniu do naszego najważniejszego i zachodniego sąsiada. Analizie poddane zostało zjawisko dzieciobójstwa. Temat wprawdzie nośny i makabryczny, ale przede wszystkim ważny, jako element dawnej regulacji urodzeń w świecie bez antykoncepcji. Autor podejmuje też nowatorską i kluczową dla dzisiejszej Polski tematykę dziejów bezpieczeństwa w różnych aspektach – socjalnym, zdrowotnym, edukacyjnym, rodzinnym, mieszkaniowym. Interesuje się kwestią mentalności i stereotypów etnicznych, coraz częściej podejmowaną ważną tematyką historii kobiet. Książka zawiera rozdział o dziejach chłopów, która to problematyka po 1989 r. w polskiej historiografii się prawie nie pojawia i osobny tekst o roli warstw niższych w powstaniu 1794 r.