Dom Radziwiłłów

Stanisław Cat-Mackiewicz

Chciałbym pokazać jedną rodzinę, ulegającą wpływom zmienności czasu. Pokażę ją od czasów pogaństwa, kultu świętych drzew i świętych wężów, później na tle europejskiego średniowiecza, rycerskiego i mistycznego, na tle renesansu, reformacji i protestantyzmu, na tle tej gwałtownej kontrrewolucji katolickiej, którą było panowanie jezuitów w XVII wieku, wreszcie za czasów wolnomularstwa i rozbawionego rokoka, uciech, zabaw i pijaństwa, chcę pokazać, jak ją uwiodła gwiazda Napoleona, jak walczyła z Bismarckiem, jak stała w cieniu wielkości i dekadencji państwa carów. Stanisław Cat-Mackiewicz (...) praca jest nie tylko rekapitulacją poglądów Cata na dzieje polskie, których odcinek w XX wieku zwykł nazywać, niby żartami, "Polską poradziwiłłowską" - poglądów bardzo swoistych, dalekich przeważnie od sądów akademickiej historiografii - ale również w niemałej mierze polemiką ze współczesnością i współczesnymi. dr Jerzy Jaruzelski

Wojna i nomos. Carl Schmitt o problemie porządku światowego

Arkadiusz Górnisiewicz

Wojna, prawo międzynarodowe i porządek światowy ‒ w polskiej recepcji intelektualnego dorobku Carla Schmitta (1888‒1985) zbyt mało uwagi poświęcono dotychczas refleksji nad tymi zagadnieniami. Niezależnie bowiem od głębszej metafizycznej, teologicznej czy wręcz mitologicznej struktury myśli, kategorie Schmittowskie dają się pojąć jako pewien racjonalny sposób rozumowania o porządku światowym. Pojęcia te radzą sobie nawet wtedy, gdy pominiemy tło teologiczno-polityczne, a nawet więcej ‒ radzą sobie lepiej, jeśli nie zadamy sobie trudu rozwikłania prywatnej wiary Schmitta. W książce Autor stara się zrozumieć niechęć Schmitta do: świata ujednoliconego, globalnej homogenizacji, doktryny wojny sprawiedliwej uzasadniającej wszelakie interwencje militarne i przemianę wojny w światową wojnę domową. Pokazuje, że Schmitt przejawia realistyczne podejście do świata ludzkiego oparte na pesymistycznej antropologii. Prawnik Schmitt walczy z teologiem w sobie i w pewnym sensie zwycięża: „świecka tradycja” ius publicum Europaeum okazuje się błogosławieństwem, umiarkowana deteologizacja przynosi historyczne korzyści. Niezwykle interesujące i zbyt słabo zauważane przez badaczy jest to, jak bardzo Schmitt podkreśla napięcie między prawem a teologią i filozofią. Myśl Schmitta dostarcza niewątpliwie narzędzi, dzięki którym możliwa jest lepsza orientacja w problemach i wyzwaniach współczesnego świata.   Polski czytelnik otrzymuje w końcu koherentny, przejrzysty, drobiazgowy i erudycyjny tekst traktujący o myśli prawno-międzynarodowej Carla Schmitta.  Prof. Tomasz Tulejski, Uniwersytet Łódzki     Dr Arkadiusz Górnisiewicz – adiunkt w Katedrze Filozofii Polityki Instytutu Nauk Politycznych i Stosunków Międzynarodowych na Wydziale Studiów Międzynarodowych i Politycznych Uniwersytetu Jagiellońskiego, politolog. Specjalizuje się w historii myśli politycznej, teoriach nowoczesności i nauce o państwie. Autor książki Nowoczesność, nihilizm, polityka. Wokół myśli Karla Löwitha (2014), współredaktor książek The Problem of Political Theology (2012), Modernity and What Has Been Lost. Considerations on the Legacy of Leo Strauss (2010).

Herezje i prawdy

Stanisław Cat-Mackiewicz

"Moich szkiców średniowiecza nie należy uważać za pracę historyka, lecz tylko publicysty. Pisałem je, aby zakwestionować zadawnione poglądy i wezwać do kontroli pewnych pojęć, które takiej rewizji jak najbardziej wymagają. Inteligentniejszy czytelnik stwierdzi, że ciągle wygłaszam protesty przeciw pojęciom ustalonym i zamarzniętym. Czytelnik mniej inteligentny będzie mówił i pisał, że o takiej lub takiej sprawie nie mam pojęcia, bo przecież "wiadomo jest, że było inaczej". Stanisław Cat-Mackiewicz Herezje i prawdy mimo upływu pół wieku od momentu powstania są nadal świetną lekturą, (...) godną polecenia, mimo swoich śmiałych, nieraz może zbyt śmiałych hipotez, ocierających się prawie o historię alternatywną (...). Niniejsza książka jest także bez wątpienia wyrazem fascynacji Mackiewicza dynastią jagiellońską, a jednocześnie wyrazem tęsknoty za światem, który odszedł wraz z wybuchem drugiej wojny światowej i bezpowrotnie pogrzebał ideę jagiellońską. prof. Jerzy Sperka

Rebelia i reakcja. Rewolucja 1905 roku i plebejskie doświadczenie polityczne

Wiktor Marzec

Rebelia i reakcja to studium plebejskiego doświadczenia politycznego w okresie rewolucji 1905–1907 roku w dawnym Królestwie Polskim. Praca podejmuje analizę uczestnictwa publicznego robotników i ideologicznych obrazów świata u progu „politycznej nowoczesności”. Wtedy to stare podstawy ładu społeczno-politycznego zaczęły kruszeć, nowe grupy ludności domagały się politycznego głosu i ukształtowały się języki polityczne nowoczesnych obozów ideowych. Nowe formy polityki spotkały się z silną, konserwatywną reakcją, która na długi czas ukształtowała polską sferę publiczną. Książka przedstawia praktyki publiczne robotników i związane z nimi doświadczenie polityczne. Proponuje analizę transformacji pola politycznego i zmiennych tożsamości politycznych mobilizowanej masowo ludności. Praca analizuje też nacjonalistyczną odpowiedź na rewolucję  i zmianę politycznego myślenia Narodowej Demokracji przed, po i w trakcie tych wydarzeń. Wywód kończy szersza refleksja o wpływie wspomnianych procesów na rozwój pojęcia narodu i kształt sfery publicznej w Polsce. Książka jest interwencją w obraz przeszłości, przywracając doń plebejskie doświadczenie politycznej wolności i ludowej walki o głos. Służy temu analiza bogatego materiału historycznego z pomocą strategii badawczej zorientowanej na dyskurs socjologii historycznej, a także ujęcie problemu w świetle filozofii politycznej. Wolności i upodmiotowienia politycznego nie da się realizować bez równoległej walki o postulaty równościowe i progresywne reformy społeczne. Bez tego klasy ludowe bardzo łatwo sprowadzić do roszczeniowego tłumu. Logika rebelii i reakcji działa w różnych historycznych momentach, a jej zrozumienie i w dzisiejszej sytuacji nie jest bez znaczenia. Książka znajdzie czytelników wśród historyków, socjologów, filozofów, przedstawicieli nauk politycznych i interdyscyplinarnych badaczy Polski i polskości. Zainteresuje czytelników, którym nieobojętna jest krytyczna refleksja nad historią społeczeństwa polskiego i polskiej sfery publicznej. Z recenzji prof. dr hab. Tomasza Kizwaltera:   "Rebelia i reakcja Wiktora Marca to bardzo interesująca i wartościowa analiza rewolucyjnych wydarzeń 1905 r., a zarazem ważny głos w dyskusjach o kształtowaniu się polskiej nowoczesności. Wychodząc od plebejskiego doświadczenia politycznego (...), Autor dociera do przemian politycznych wyobrażeń narodowej demokracji i źródeł ideowo-politycznych sukcesów tego ugrupowania. Praca nie tylko wzbogaca naszą wiedzę o rewolucji 1905 r., ale skłania też do namysłu nad całkiem aktualnymi zagadnieniami" Z recenzji dr hab. Jana Sowy:   "Książka Wiktora Marca w rzadko spotykany sposób łączy naukową głębię i precyzję analizy z komunikatywnością oraz społeczno-polityczną doniosłością. Wydarzenia 1905-07 i ich konsekwencje, będące bezpośrednim przedmiotem zainteresowania Autora, są potraktowane w niej jako synekdocha zjawisk o znacznie szerszym zakresie i o fundamentalnym znaczeniu dla konstytucji współczesnego świata: mechanizmów i narzędzi walki klasowej, procesów budowy państwa, konstrukcji tożsamości narodowej i – co niezwykle istotne – wzajemnych relacji między walką o materialne interesy klas podporządkowanych a kształtowaniem się formacji nacjonalistyczno-populistycznych. Pod tym ostatnim względem książka jest bardzo aktualna i stanowi ważny głos w dyskusji nad rozumieniem nie tylko dawniejszych wydarzeń z historii Polski, ale również jej współczesnej społeczno-politycznej kondycji." Wiktor Marzec (ur. 1985) – ukończył studia socjologiczne i filozoficzne na Uniwersytecie Łódzkim. Interesuje się socjologią historyczną, teorią dyskursu, historią robotniczą, historią pojęć i filozofią polityczną. Obecnie przygotowuje rozprawę doktorską na Wydziale Socjologii i Antropologii Społecznej Uniwersytetu Środkowoeuropejskiego w Budapeszcie (CEU) poświęconą relacji robotników do polityki w Królestwie Polskim na przełomie XIX i XX wieku. Stypendia naukowe odbywał m.in. na Uniwersytecie Michigan i na Uniwersytecie Humboldtów w Berlinie. Redaktor działu krytyczne nauki społeczne w czasopiśmie Praktyka Teoretyczna.  Publikował m.in. w Thesis Eleven, Journal of Historical Sociology oraz Eastern European Politics and Societies.

Światotwórstwo w fantastyce. Od przedstawienia do zamieszkiwania

Krzysztof M. Maj

Dlaczego w dziesięć lat po rozpoczęciu rekordowej zbiórki na realizację gry Squadron 42, opiewającej na ponad dwieście milionów dolarów, powstała nie gra, lecz skomplikowany świat Star Citizen, nazywany przez twórcę pierwszoosobowym uniwersum (first-person universe)? Jak to się dzieje, że znając fabułę siedmioksięgu Harry Potter lub pamiętając większość odcinków Gry o tron, decydujemy się i tak powracać do kreowanych w nich światów kosztem ponownego przyswajania dobrze już zapoznanych historii? Dlaczego w niespełna dziesięć lat powstało gigantyczne Marvel Cinematic Universe, podczas gdy pięć razy więcej czasu zajęło sfilmowanie dotychczasowych przygód Jamesa Bonda? Wreszcie, czym różni się opowiadanie historii światotwórczych i imersywnych od tych angażujących tylko ze względu na porywającą fabułę i celne portrety psychologiczne postaci? Książka Światotwórstwo w fantastyce, będąca drugą na świecie (po Building Imaginary Worlds Marka J.P. Wolfa) i pierwszą w Polsce teoretyczną monografią sztuki światotwórczej, odpowiada na wszystkie te pytania, adresując równocześnie te kwestie, które pomijane były dotychczas w polskich i światowych badaniach nad fantastyką i kulturą popularną. Monografia opatrzona jest również słownikiem zbierającym całość opracowanej przez autora terminologii z zakresu badań nad światotwórstwem. Krzysztof M. Maj - adiunkt w Katedrze Kulturoznawstwa i Filozofii Wydziału Humanistycznego Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie; groznawca, teoretyk literatury i narracji; redaktor naczelny czasopisma naukowo-literackiego "Creatio Fantastica" (creatiofantastica.com); autor książki Allotopie. Topografia światów fikcjonalnych (2015) oraz artykułów naukowych poświęconych badaniom nad światotwórstwem, grami wideo, narratologią transmedialną i fantastyką (publikowanych m. in. na łamach "Tekstów Drugich", "Przestrzeni Teorii", "Zagadnień Rodzajów Literackich" i innych); współredaktor książek More After More. Essays Commemorating the Five-Hundredth Anniversary of Thomas More's Utopia (2016), Narracje fantastyczne (2017), Ksenologie (2018) oraz Dyskursy gier wideo (2019).

Ciężar nieważkości. Opowieść pilota-kosmonauty

Mirosław Hermaszewski

"Za parę minut przelecimy równik. (...) Widzę, jak horyzont jaśnieje. Kończy się zaledwie 33-minutowa noc kosmiczna. Lecimy w stronę Słońca. Krzywizna Ziemi jest wyraźnie zaznaczona pasem czerwieni i błękitu nad nią. Wskutek prędkości orbitalnej obraz zmienia się. Jak pod pędzlem artysty horyzont rozjaśnia się, barw przybywa, zwiększa się ich intensywność. Pierwszy kosmiczny poranek ofiarowuje mi jeszcze bogatszy zestaw barw i kształtów. Miejsce, gdzie spodziewam się zobaczyć Słońce, nasyca się amarantem i purpurą. Szeroko otwartymi oczyma widzę, jak wyłania się jakby lustrzane odbicie Słońca, jednak o kształcie połowy średnicy, po to, by za chwilę znów zniknąć za horyzontem. Faktycznie Słońce jest poza horyzontem, pojawiło się na moment dzięki refrakcji - załamaniu promieni w atmosferze. Wtem wychyla się gwałtownie spoza horyzontu jako ognista, gigantyczna kula w otoczeniu całej gamy kolorów. Słońce, wznosząc się, maleje, traci czerwień. Nasyca się kolorem złocistym, jaśnieje. W kabinie robi się jasno, aż zaczynają boleć nas oczy, gasimy oświetlenie. Zjawisko wschodu Słońca oczarowuje. Jest niezwykłe i fantastyczne, kojarzy się z narodzinami Nowego. Niezwykłe jest także to, że można je przeżywać aż szesnaście razy w ciągu doby. Wrażenie to wzbogaca uczucie nieważkości i świadomość ogromnej prędkości. Weszliśmy na oświetloną część orbity, a na Ziemi panowała jeszcze głęboka noc. Słońce powoli wznosiło się, oświetlając stopniowo Ziemię. Znikała czerń, szarość bladła, pojawiała się biel chmur i błękit powierzchni planety, rozkoszowaliśmy się niezwykłym, wspaniałym widokiem. Znalazłem się w innym, nieznanym mi wymiarze. Zaczynam wątpić, czy mój mózg zarejestruje mnogość zjawisk, które postrzegam, czy potrafię je zinterpretować i zapamiętać. Pod nami terminator - granica między dniem i nocą, która przesuwa się wraz ze Słońcem. Niebawem Ziemia została całkowicie oświetlona." MIROSŁAW HERMASZEWSKI - ur. 15 września 1941 w Lipnikach na Wołyniu. Od najmłodszych lat przejawiał zainteresowanie lotnictwem. Był zręcznym modelarzem-samoukiem, tej pasji poświęcał każdą wolną chwilę. W 1960 zaczął latać na szybowcach, a rok później w Grudziądzu ukończył kurs pilotażu samolotowego; jesienią rozpoczął naukę w wymarzonej Szkole Orląt w Dęblinie jako kandydat na pilota myśliwskiego, którą ukończył w 1964 (jako prymus) ze stopniem podporucznika i kwalifikacją pilota samolotów odrzutowych 3 klasy. Po dwóch latach służby w pułku lotniczym w Poznaniu uzupełnił swoje umiejętności do poziomu pilota 1 klasy na samolocie Mig-17; wkrótce opanował pilotowanie naddźwiękowego myśliwca Mig-21 (prędkość 2,05Ma). W 1971 ukończył Akademię Sztabu Generalnego w Rembertowie; kontynuował służbę jako dowódca eskadry w Słupsku i zastępca dowódcy pułku w Gdyni (Babie Doły). Następnie we Wrocławiu dowodził 11. pułkiem myśliwców i z tego stanowiska trafił do grupy kandydatów na kosmonautów. W 1976 wraz z Zenonem Jankowskim rozpoczął przygotowania do lotu kosmicznego w Gwiezdnym Miasteczku. 27 czerwca 1978 jako inżynier pokładowy wraz z Rosjaninem Piotrem Klimukiem wystartował z kosmodromu Bajkonur do lotu w kosmos na statku Sojusz-30. Załoga połączyła się ze stacją orbitalną Salut-6 i na jej pokładzie wykonano zaplanowany program naukowy. W czasie lotu, który trwał 8 dni, dokonano 126 okrążeń ziemi i ustanowiono kilka rekordów Polski (zatwierdzonych przez FAI - Międzynarodową Federację Lotniczą) m.in.: wysokości - 363 km, prędkości lotu - 28 tys. km/godz., długotrwałości lotu - 190 h 03' 04", zasięgu lotu orbitalnego 5 273 257 km i inne. Po locie kosmicznym pełnił służbę w Sztabie Generalnym WP. Po ukończeniu Akademii w Moskwie, był zastępcą dowódcy Korpusu Obrony Powietrznej, a kolejno komendantem Szkoły Orląt w Dęblinie (na tym stanowisku otrzymał nominację generalską), po czym powierzono mu obowiązki zastępcy dowódcy Wojsk Lotniczych i OP. Od 1979 w Komitecie Badań Kosmicznych i Satelitarnych PAN. Założyciel i aktywny członek Międzynarodowego Stowarzyszenia Uczestników Lotów Kosmicznych (ASE); w 1996-2000 i od 2006 do chwili obecnej członek komitetu wykonawczego ASE. W 1986-1990 prezes Polskiego Towarzystwa Astronautycznego, w 1998-2000 przewodniczący Krajowej Rady Lotnictwa. W czasie 40-letniej służby w lotnictwie latał na różnych typach szybowców i samolotów o napędzie tłokowym, a przede wszystkim na bojowych samolotach odrzutowych typu Mig-15, Mig-17 i Mig-21 różnych wersji i modyfikacji oraz na TS-11 "Iskra" i PZL-130 "Orlik". Wykonywał też loty zapoznawcze na samolotach bojowych innych państw m.in. na F-16, F-18, Mirage 2005, Su-27. Lot pożegnalny odbył 5 października 2005 na pokładzie myśliwca Mig-29 UB. Łącznie w powietrzu spędził za sterami 2047 godzin i 47 minut, wykonał 3473 starty i lądowania. Na koncie ma 10 skoków spadochronowych - wszystkie treningowe. Obecnie lata okazyjnie na samolotach sportowych i szybowcowych.

Historia Polski od 11 listopada 1918 do 17 września 1939

Stanisław Cat-Mackiewicz

Jak istnieją prawa ekonomiczne, jak istnieje prawo popytu i podaży, tak istnieje prawo rządzące polityką polską. Znaczenie polityczne Polski jest funkcją stosunków rosyjsko-niemieckich. Z chwilą, kiedy te stosunki są złe, znaczenie Polski urasta, Polska odzyskuje polityczną samodzielność. Kiedy stosunki rosyjsko-niemieckie naprawiają się, samodzielność polityki polskiej pada. W chwili niemiecko-rosyjskiej politycznej jedności działania – niepodległość Polski zamiera.  Rozbiory Polski poprzedzone były chwilą odrodzenia narodowego. Sejm Czteroletni, zwany Wielkim, zawarł przymierze zaczepno-odporne z Prusami, skierowane przeciw Rosji. Sejm ten potrafił stworzyć wojsko, skarb, przeprowadzić wielkie reformy ustrojowe i społeczne. Prusy żądają od Polski w zamian za przymierze antyrosyjskie Gdańska i Torunia. Polska odmawia. Prusy zdradzają nas, układają się z Rosją, która druzgocze Polskę, dzieląc się jej terytorium z Prusami i Austrią. Historia ta dość dokładnie przypomina ostatnią historię sprzed 1 września 1939 roku.  Stanisław Cat-Mackiewicz Historia… przyciągała i może przyciągać nadal barwnością narracji, nagromadzeniem trafnie dobranego materiału anegdotycznego, sugestywnością sądów, plastycznością opisów, umiejętnością prostego, przekonującego wyjaśniania nawet skomplikowanych procesów historycznych. Trudno sobie wyobrazić, że ktokolwiek, kto interesuje się dziejami II Rzeczypospolitej, mógłby do niej nie sięgnąć.   prof. Czesław Brzoza     Recenzje:     Dajcie tę książkę komuś, kto uważa, że historia to najnudniejsza rzecz pod słońcem. Jest szansa, że zmieni zdanie.   Krzysztof Niewiadomski, Histmag.org  (Stanisław Cat-Mackiewicz - „Historia Polski”)  

Posągi i utopie. Rzeźba jako metafora nowoczesnej formy artystycznej, podmiotowości i politycznej wspólnoty

Katarzyna Trzeciak

Posągi i utopie. Rzeźba jako metafora nowoczesnej formy artystycznej, podmiotowości i politycznej wspólnoty to opowieść o literaturze europejskiego modernizmu poprzez interpretację obecnych w niej rzeźbiarskich metafor, służących konceptualizacji problemów istotnych dla jej twórców: formy artystycznej, podmiotowości i wspólnoty. Rzeźbiarska materialność posągów i ich właściwości wywołują wiele możliwych skojarzeń – od stałości i zamknięcia materii w harmonijnym kształcie klasycystycznego artefaktu po ulotność i kruchość form Alberta Giacomettiego. Nowoczesna literatura rejestruje to zróżnicowanie i szuka w nim utopijnych projektów estetycznych, antropologicznych i politycznych, ocalających przed chaosem modernizującego się świata. Rzeźba daje bowiem poczucie niezmienności świata wobec przepływu zdarzeń, jest jego nieporuszonym punktem. Ale literacka rzeźbiarskość równie skutecznie rozbija iluzję trwałości ideału, ujawniając jego rewers – pozbawiony życia bezruch posągowego ciała. Nowoczesność jest formacją sprzecznych tendencji – pragnienie formalnej dyscypliny i porządku świata współistnieje tu z demaskacją jego sztuczności i poszukiwaniem pęknięć dyscyplinującej formy. To napięcie kumuluje się w literackich sposobach wykorzystania rzeźby. Ich różnorodność rozpina się  choćby między parnasistowskim cyzelowaniem formy poetyckiej a jego nieoczekiwanym powtórzeniem w monumentalności realizmu socjalistycznego. Literackie reprezentacje rzeźb i ich właściwości nie tylko materializują idee nowoczesności, ale ponadto służą ich weryfikacji. Techniczna precyzja formowania kształtu rzeźbiarskiego i tekstowego podszyta jest bowiem przemocą narzucania scalającej formy na nieukształtowane słowa i materiały. Książka ta jest próbą ujęcia rzeźby nie tylko jako figury opisowej, ale przede wszystkim krytycznej wobec nowoczesnych utopii sztuki i życia.