Serbska ruletka. Dramat serbski po 1995 roku. Wybór tekstów. T. 1-2

red. Agnieszka Cielesta, Leszek Małczak, Dominika Zwierzchowska

Serbska ruletka to wybór współczesnych dramatów serbskich. Znalazło się w nim 9 tekstów 9 autorów w następującej kolejności: w tomie pierwszym: Svetislav Basara Dolce vita; Miroljub Nedović Kraina ciemności; Mirjana Ojdanić Ślad ludzkich zębów; Nebojša Romčević Karolina Neuber; w tomie drugim: Goran Marković Willa Sachino; Milena Marković Statek dla lalek; Milena Minja Bogavac Czerwona. Seks i konsekwencje; Marija Karaklajić Twarz ze szkła; Maja Pelević Może jesteśmy Myszką Miki. Wszystkie utwory powstały po 1995 roku i żaden z nich nie był wcześniej ani w Polsce wydany, ani na język polski przetłumaczony. W wyborze uwzględniono zarówno teksty autorów średniego pokolenia, tych o ugruntowanej już pozycji, jak i młodych twórców, czasem zaledwie przed kilkoma laty debiutujących, ale już zauważonych i docenianych, teksty zróżnicowane tematycznie i gatunkowo. Ich autorzy nie są bynajmniej dla polskiego odbiorcy zupełnie anonimowi, trudno bowiem nie rozpoznać chociażby w osobach Gorana Markovicia, Svetislava Basary czy Mileny Marković artystów o międzynarodowej sławie. Wybrane dramaty to sztuki znane w Serbii, ale często też już poza jej granicami, nagradzane, zarówno za tekst, jak i za jego realizację sceniczną, na licznych festiwalach i konkursach teatralnych.

Nasz Dante

Andrzej Dobrowolski (RED.)

Nasz Dante jest zbiorem oficjalnych wypowiedzi papieży na temat Dantego i pokazaniem drogi odzyskiwania Dantego dla Kościoła - od autora, którego nazwisko znajdowało się na indeksie ksiąg zakazanych, do autora cytowanego w dokumentach papieskich (m.in. Franciszka).

Waverley, czyli sześćdziesiąt lat temu

Walter Scott

Waverley to piękna i romantyczna opowieść rozgrywająca się na tle wydarzeń 1745 roku w Szkocji – powstania szkockich jakobitów, czyli zwolenników zrzuconej w czasie rewolucji 1688 roku z tronu angielskiego dynastii Stuartów. Jakobityzm był w Szkocji, a zwłaszcza wśród górali, niezwykle mocno zakorzeniony, wiązał się bowiem nierozłącznie z walką o niezależność narodową i o odrębność kulturalną. Prześladowanie przez Anglików szkockiej dynastii Stuartów uczyniło ją w oczach wielu Szkotów symbolem prześladowań i klęsk samej Szkocji. W miarę czytania powieści coraz bardziej zaprzyjaźniamy się z jej bohaterami, coraz głębiej przejmują nas ich losy. Wzrusza i śmieszy stary baron. Przeraża twardość charakteru Flory; od początku czujemy w otaczającej atmosferze zalążek przyszłej tragedii. Przejmuje nas do głębi wierność Evana Maccombicha, której za-chwiać nie potrafiła nawet groza śmierci. Zamykamy książkę z po-czuciem żalu, że już się skończyła, albowiem dzięki swemu talentowi Scott potrafił w nas rozbudzić najwyższe zaciekawienie przeszłością swego kraju, a przy tym sięgnął po temat wielki ze względu na zawarty w nim ładunek brzemiennych w skutki wydarzeń historycznych. Pisarz każe nam głęboko przeżywać tragedie i radości swoich bohaterów, pobudza i rozwija naszą wyobraźnię.

Przemiana

Franz Kafka

"Przemiana" to opowiadanie Franza Kafki, które wciąga czytelnika w surrealistyczną rzeczywistość. Głównym bohaterem jest Gregor Samsa, komiwojażer (sprzedawca), który pewnego dnia budzi się i stwierdza, że zamienił się w olbrzymiego owada. Już sam początek utworu jest niezwykle intrygujący. Gregor Samsa obudził się pewnego ranka z niespokojnych snów i znalazł się w swoim łóżku przemieniony w gigantycznego robaka. To nie jest typowa baśniowa przemiana - nie ma czarów ani snów. Wydarzenia są realne, a motyw przemiany człowieka w inne stworzenie jest niezwykle sugestywny. Po metamorfozie Samsa spotyka się z niechęcią ojca, ale jego siostra troszczy się o przemienionego brata, dostarczając mu jedzenie. Gregor przywyka powoli do owadziego życia, jednak rodzina ma go dość. Postanawiają go usunąć, ale zanim wprowadzą to w czyn, Gregor umiera. Rodzina przyjmuje jego skonanie z ulgą. "Przemiana" porusza temat alienacji. Można go interpretować na poziomie społecznym i osobistym. Samsa nie rozumie swojej metamorfozy - może to symbolizować niezdolność człowieka do dostosowania się do zmieniającego się świata. Kafka przeczuwał pojawienie się kategorii ludzi uznawanych za zbędnych - ważnej tematyki w systemach totalitarnych. Przemiana może być także metaforą osobistego losu, np. ciężkiej choroby, która prowadzi do odrzucenia i alienacji. Franz Kafka z pełną maestrią przedstawił dramat człowieka opuszczonego i odrzuconego, a "Przemiana" pozostaje jednym z najbardziej niezapomnianych utworów w literaturze światowej. 2024 Wydawnictwo Błysk (Audiobook): 9788367739993

Annika Bengtzon (tom 1). Zamachowiec

Liza Marklund

Port Hammarby w Sztokholmie. Jest trzecia siedemnaście rano, tydzień przed świętami Bożego Narodzenia. Eksplozja bomby zrównuje z ziemią Stadion Olimpijski. Na powalonej przez wybuch trybunie policja znajduje szczątki energicznej, powszechnie podziwianej szefowej igrzysk olimpijskich, Christiny Furhage. Za pół roku w Sztokholmie ma się odbyć letnia olimpiada. Zamachowiec musi zostać schwytany za wszelką cenę. Dziennik wieczorny Kvällspressen wyznacza Annikę Bengtzon, młodą mamę, która właśnie została mianowana szefową redakcji kryminalnej, aby nadzorowała sprawę morderstwa. Dziennikarka zaczyna rozsupływać zawiłą przeszłość ofiary. Pod perfekcyjną fasadą Christiny Furhage kryje się coś, co doprowadziło do tej okrutnej zbrodni. Nie zdając sobie z tego sprawy, Annika Bengtzon wprawia w ruch moce, które zaczynają zagrażać jej własnemu życiu...

Żmijowe gniazdo

Bożena Walewska

Zasiadający na tronie Esenii Edmur Anvil pragnie stworzyć potężne imperium, którym będzie niepodzielnie władał. Młody król ślepo zapatrzony w dokonania swojego przodka Edmura Pirata jest gotów zapłacić każdą cenę, czy to w złocie, czy krwi i ludzkim życiu, aby sięgnąć po władzę absolutną i rzucić na kolana ościenne narody, zwłaszcza te parające się magią. Najbliższe otoczenie przerażone perspektywą wojny stara się skierować myśli władcy w stronę bardziej odpowiednich dla młodego mężczyzny rozrywek: kobiet, wina i hazardu. I choć król nie pozostaje obojętny na uroki dworskiego życia, to jednak nie porzuca swoich planów, a wręcz odwrotnie, dąży do ich realizacji z obsesyjną wręcz konsekwencją. Świadomi rosnącego zagrożenia Nair i Kal, a także Sylowie gromadzą i przygotowują armię do wojny, której pierwszy akt rozegra się w Morovii. Nie wiedzą jednak, że Kosiarze – elitarne oddziały Edmura realizują misję, która może zadecydować o wyniku całego konfliktu. Nie wiedzą też, kto zbiegł z eseńskiego zamku i zmierza do Sylii, a także jakie plany ma Marianna de Rodhe. Nadchodzi wojna, której nie da się zapobiec, której wyniku nie da się przewidzieć. Wojna, która na pewno będzie kosztowała życie tysięcy i przepełni królestwa cierpieniem.

Trzej do Kartalu

Miljenko Jergović

Dwadzieścia osiem lat od pierwszego wydania "Sarajewskiego Marlboro" i trzydzieści od roku, w którym rozpoczęło się oblężenie Sarajewa, Miljenko Jergović wraca do tamtych czasów. Jak pisze w notatce do książki, „jeśli chodzi o temat, układ opowiadań i strukturę, jest to kopia «Sarajewskiego Marlboro», choć ani jeden tekst nie został powtórzony”. Czytamy więc o innych ludziach, których łączy wspólnota losu pod nieustannym ostrzałem, a różni tożsamość narodowa. Są wśród nich także – jako bohaterowie albo postaci epizodyczne – ci, którzy pojawili się w pierwszym Marlboro. Wyraźniej i bardziej wprost niż w „książce matce” są ukazane różnice tożsamościowe i wszystko, do czego doprowadziły wojna i niemal czteroletnie oblężenie miasta. Zrozumienie i empatia, jakimi Jergović obdarza swoich nowych – tak samo jak starych – bohaterów,  pokazują też, co znaczy rozumieć i czuć Sarajewo. Tym razem książkę otwiera zapamiętany z wczesnego dojrzewania film, a zamyka historia dwóch wazonów, świadków historii rodu, które przetrwały wojny i liczne przeprowadzki, a stłukły się dopiero „mocą  natury” w zagrzebskim trzęsieniu ziemi 2020 roku. "Między mną i tamtym czasem – pisze autor – stoi dorosły, dojrzały człowiek, który ma dokładnie tyle lat, ile miałem podczas tej wojny. Tym człowiekiem jestem ja, tak jak i tamtym człowiekiem byłem ja. «Trzej do Kartalu», to książka tego drugiego człowieka, którego opowiadania mówią o tym samym, o czym mówiły te z «Sarajewskiego Marlboro»,. Teraz chcę, żeby upłynęło jeszcze trochę czasu, abym opowiadania z jednej książki mógł przeczytać jednocześnie z tymi z drugiej”. W powstaniu "Trzech do Kartalu", tomu opatrzonego podtytułem "Sarajewskie Marlboro remastered", mają swój udział wydawca i tłumaczka. Kiedy przygotowywaliśmy wznowienie, zamarzyło się nam wydanie wzbogacone o nowe opowiadanie lub nowe opowiadania. Autor odmówił, ale wkrótce przysłał trzy nowe teksty, potem pięć, a w końcu całą nową książkę. I tak jak Miljenko Jergović, możemy opowiadania z jednej książki przeczytać jednocześnie z tymi z drugiej.

Kłamstwa splamione prawdą

Terri Blackstock

Czy kłamstwo zwycięży, kiedy prawda nie ma sensu? Cathy Cramer od dwóch lat zajmuje się komentowaniem na blogu śledczym znanych spraw kryminalnych. Chce, aby prawdziwi sprawcy zapłacili za swoje zbrodnie, ponieważ zabójca jej narzeczonego nie został skazany. Kiedy kobieta dostaje list z ostrzeżeniem, że sama niedługo doświadczy podobnego osądu, uznaje to za podły żart... do czasu, aż jej bratowa zostaje zamordowana, a wszystko wskazuje na winę męża ofiary. Cathy stara się rozwiązać zagadkę na własną rękę i z pomocą dwóch sióstr oczyścić brata z zarzutów. Niebezpieczeństwo rośnie, gdy okazuje się, że zabójstwo nie było celem samym w sobie.