Wodowanie. Literatura i inne media w Szczecinie. Lata 60. XX wieku

Sławomir Iwasiów

Wodowanie nie opowiada wprost o wodnym żywiole, choć trudno byłoby się odżegnać od niesionych z jego falami wieloznaczności; jeżeli rację mają współcześni badacze/badaczki "błękitnej humanistyki" (blue humanities), to powinniśmy naszą planetę nazywać Oceanem, a nie Ziemią. Wprawdzie Szczecin, o czym doskonale wiadomo, bezpośrednio nad morzem nie leży, co nie zmienia faktu, iż w znacznej mierze szczecińska kultura miejsca powstała dzięki wpływowi Bałtyku, przemysłowi stoczniowemu, profesjom marynarzy, rybaków, robotników portowych, inżynierów. Podczas pisania Wodowania towarzyszyło mi przekonanie, że literatura i jej otoczenie społeczne - ukształtowane dzięki morskiemu sąsiedztwu - oddziałują na siebie nawzajem, a ruch ten z całą pewnością nie przebiega w jedną tylko stronę; dlatego mam na uwadze wszelkie społeczne i kulturowe przejawy bliskości morza, rzeki czy portu, właściwe dla takich miast i środowisk twórczych jak Szczecin. Wodowanie to jednak monografia nie tylko o literaturze. Nie sposób pominąć roli pozostałych środków komunikacji w tworzeniu kultury miasta i regionu, stąd też w podtytule książki określenie "inne media". Z literatury i czasopism, książek niefikcjonalnych, takich jak przewodniki turystyczne, ale także audycji radiowych, filmów telewizyjnych, zdjęć, a przede wszystkim informacji oraz publicystyki w gazetach codziennych, wyłania się specyficzny obraz Szczecina lat 60., miasta zbudowanego między twardym gruntem ziemi a bezkresem rzecznych i morskich wód. Książka Wodowanie Sławomira Iwasiowa poświęcona została literaturze szczecińskiej i jej związkom z innymi mediami w dekadzie lat 60. To zakres problemowo-tematyczny tylko na pozór skromnie zakrojony historycznoliteracko i topograficznie (geopoetycznie). Lata 60. są szczególne; na Zachodzie dekada ta jawi się jako czas rozwoju kultury popularnej, okres posiadający wyraźną specyfikę społeczno-polityczną, w Polsce raczej jako gomułkowska "mała stabilizacja". Autor przedstawia rewizję optyki kulturowej tej polskiej dekady, w której nabiera ona rumieńców. Skupienie się w Wodowaniu na latach 60. ważne jest też z innego punktu widzenia. Co istotne, literatura tego okresu to w zasadzie pierwsza tak wyraźna manifestacja autorów lokalnych na tym terenie, gdzie niemal wszyscy twórcy byli przybyszami: przesiedleńcami, osadnikami, migrantami, a nie urodzonymi tutaj tubylcami, co w ogóle cechuje literaturę terytoriów zwanych przecież wówczas propagandowo Ziemiami Odzyskanymi. W tym sensie nie jest to książka, która objaśnia specyfikę li tylko regionu, ale daje wyrazistą egzemplifikację różnorodności kulturowej lat 60. w znacznie szerszej skali. Dlatego też, jak sądzę, może trafić do czytelnika nie tylko zainteresowanego regionem Szczecina i jego kulturą, ale liczyć na szerszy adres odbiorczy - jako cenny i ciekawy wkład w polską historię kulturową tej słabo mimo wszystko rozpoznanej dekady powojennej. Z recenzji dr hab. Arkadiusza Kalina Sławomir Iwasiów - ur. w 1983 roku, doktor nauk humanistycznych, literaturoznawca, krytyk literacki. Adiunkt w Instytucie Literatury i Nowych Mediów Uniwersytetu Szczecińskiego. Opublikował monografie: Reprezentacje Europy w prozie polskiej XXI wieku (2013), Czytania. Szkice krytyczne o książkach (2017), Po szkole. Rozmowy o edukacji (2015-2020) (2021). Współredagował tomy: Interpretatywny słownik terminów kulturowych (2014), Literatura w Szczecinie 1945-2015. Książki siedemdziesięciolecia (2016), Interpretatywny słownik terminów kulturowych 2.0 (2017), Geoliteratura. Przewodnik. bedeker, poradnik (2019), Kalejdoskop. Współczesne pojęcia pedagogiczne (2021). Stały współpracownik dwutygodnika kulturalnego "artPAPIER". Od 2008 roku redaktor prowadzący Zachodniopomorskiego Kwartalnika Oświatowego "Refleksje".

W sam raz. Krótka opowieść o prawie wszystkim

Jostein Gaarder

Poruszająca powieść autora Świata Zofii. Pierwszego dnia na uniwersytecie w Oslo Albert zauważa Eirin przed ekspresem do kawy. Jeszcze się nie znają. Trzydzieści siedem lat później, w kwietniu 2009 roku, Eirin wyjeżdża do Melbourne na konferencję poświęconą biologii słodkowodnej. Albert, który został sam, nagle otrzymuje straszne wieści. Jak ma żyć z dalej tym, czego się dowiedział? Udaje się do małej chatki, która przez wiele lat była dla niego i Eirin bezpieczną przystanią. Musi zrozumieć niektóre sprawy. Daje sobie dwadzieścia cztery godziny na spisanie historii ich wspólnego życia. W tym czasie musi podjąć najważniejszą decyzję w życiu prawda czy kłamstwo?

Kaktus na parapecie (audiobook)

Magdalena Zarebska

Bohater tej opowieści, Mikołaj, pewnego dnia obudził się w świecie z przeszłości. Wszystko było inne, a w dodatku jakieś dziwaczne. Zero komputerów, zero iPodów, zero McDonalda. Zamiast olbrzymich galerii handlowych PDT-y, w których udane zakupy graniczą z cudem. Zamiast wypasionych fur skromne syrenki i trabanty. A jesienią zamiast lekcji trzydniowe wykopki! Domyślacie się, co to za czasy? Zapraszamy w podróż po Polsce lat 70. Gwarantujemy niezapomniane wrażenia!

Nie chodź ciemną doliną

Iwona Menzel

W jakim momencie Agnieszka przypieczętowała swój los? Czy była to chwila, w której w piwiarni pani Baumkotter zapytała Hagena: Vous etes Francais, monsieur? A może odrzucając awanse Gigiego Amareno, wielkiego artysty i genialnego kucharza? Wcześniej? Wsiadając do volkswagena Gerarda? Porzucając dla niego Artura - spiskowca? Jeszcze wcześniej? W dniu pierwszej lekcji francuskiego u madame Grinicz? Los dawał jej szansę. Za każdym razem mogła powiedzieć "nie" i nie byłaby tak rozpaczliwie nieszczęśliwa. Nie powiedziała. Jest to historia o wielkich namiętnościach, samotności i szaleństwie. Historia, w której wciąż jeszcze obecne są upiory narodowosocjalistycznej przeszłości i powracają echem wydarzenia sprzed ćwierćwiecza, które zmieniły porządek świata.

Świat w sąsiedztwie zaświatów. Gustaw Herling-Grudziński, Krystyna Herling-Grudzińska, Jan Lebenstein

Joanna Bielska-Krawczyk

Świat w sąsiedztwie zaświatów to książka poświęcona życiu i pisarstwu Gustawa Herlinga-Grudzińskiego, która ujmuje jego twórczość w znacznej mierze z perspektywy tzw. korespondencji sztuk, eksponując jednocześnie kategorię „kontekstu wizualnego” oraz ideę „kultury spotkania”. Analizy utworów literackich sąsiadują tu z obszernymi omówieniami ilustracji Lebensteina do opowiadań Herlinga oraz interpretacjami wypowiedzi artystycznych pisarza i jego pierwszej żony Krystyny przeprowadzonymi pod kątem istniejącej między małżonkami relacji. Zawarte tu rozważania osadzone zostały w rozbudowanych kontekstach z zakresu kulturoznawstwa, historii sztuki i komparatystyki interdyscyplinarnej. O oryginalności tej książki decydują przede wszystkim: połączenie sprawności interpretacji literaturoznawczej ze znakomitymi analizami dzieł plastycznych, wyjątkowy sposób ujęcia tematu, ciekawy materiał ilustracyjny oraz istotne poznawcze rezultaty, poszerzające znacznie dotychczasowy obszar zainteresowań „herlingologów”. "Badaczka od wielu lat zajmuje się życiem i twórczością Gustawa Herlinga-Grudzińskiego na tyle intensywnie, że w kręgu specjalistów uznawana zaczyna być za „autorytet w zakresie twórczości” tego autora (P. Siemaszko). Jej pierwsza książka poświęcona temu twórcy zyskała wysokie oceny recenzentów, którzy uznali ją za jedną z najlepszych publikacji dotyczących dzieła tego emigracyjnego pisarza (W. Bolecki), proponującą ciekawy punkt widzenia i nowatorską metodologicznie (M. Poprzęcka), odsłaniającą dramatyczne relacje pomiędzy losem i wiarą (S. Sawicki) i ukazującą horyzont metafizyczny tej literatury (Z. Mocarska-Tycowa). W kolejnej, prezentowanej obecnie czytelnikowi, rozprawie zatytułowanej Świat w sąsiedztwie zaświatów – jak zauważają jej recenzenci – na uwagę zasługuje połączenie sprawności interpretacji literaturoznawczej ze znakomitymi analizami dzieł plastycznych (K. Jakowska). Książka ponadto „imponuje rozległością horyzontów” (P. Siemaszko), sytuując rozważania poświęcone życiu i twórczości Gustawa Herlinga Grudzińskiego, jego pierwszej żony Krystyny oraz jego przyjaciela Jana Lebensteina „w rozbudowanych kontekstach z zakresu filozofii, religioznawstwa, kulturoznawstwa, historii sztuki i komparatystyki interdyscyplinarnej” (P. Siemaszko). W konsekwencji „na tle (…) prac dotyczących twórczości Gustawa Herlinga-Grudzińskiego książka p. Bielskiej-Krawczyk rysuje się oryginalnie (…) ze względu na istotne poznawcze rezultaty, poszerzające znacznie dotychczasowy obszar zainteresowań ‘herlingologów’” (Krystyna Jakowska).

Wola odróżnienia. O modernistycznej poezji Jarosława Marka Rymkiewicza, Julii Hartwig, Witolda Wirpszy i Krystyny Miłobędzkiej

Anna Kałuża

Celem tej książki jest przedstawienie konsekwencji modernistycznego przekonania o możliwości zrealizowania fantazji o jednostkowej podmiotowości. Zamierzam pokazać (na wybranych przykładach), jak późnomodernistyczna poezja polska radziła sobie z dylematem podmiotowego uwikłania w język. Projekt nowoczesności zawdzięcza bowiem swój dyskretny urok odkryciu języka i podmiotu. Odmieniając myśl zachodniego świata, odkrycia te przesądziły o losach europejskiej cywilizacji, która niczym rozpędzony pociąg wjechała na zupełnie nowe tory. Można bez wielkiej przesady uznać, że siła oddziaływania różnych teorii podmiotu oraz rewelacje językowych koncepcji okazały się, jeśli nawet mniej spektakularne, to równie doniosłe jak odkrycie penicyliny, prawa powszechnego ciążenia, uranu oraz iperytu. Ta sama sieć, która łączy teoretyczne pomysły naukowców, marzenia literatów i systemy filozofów z praktyką codziennego życia oraz historycznym rozwojem kultur, rozciąga się także - delikatniej i subtelniej - między naszym rozumieniem siebie a posiadaną koncepcją języka. Podobną sieć usiłuje zrekonstruować ta książka: jej tematem jest niezwykle „wybuchowy", bo obfitujący w liczne spięcia i rozładowania, osobliwy związek teorii podmiotowości i koncepcji języka, pojawiający się w nowoczesnych warunkach i przeobrażający postać dotychczasowej kultury.       Anna Kałuża - pracuje w Zakładzie Literatury Współczesnej Uniwersytetu Śląskiego. Zajmuje się dwudziestowieczną polską poezją. Współredagowała Tekstylia bis. Słownik młodej polskiej kultury (Kraków 2006).  

Pamięci mordercy

Pascal Engman, Johannes Selker

W cieniu masowej strzelaniny w szwedzkim Falun latem 1994 roku, dochodzi do kolejnego morderstwa. Znaleziono uduszoną kobietę. Wkrótce okazuje się, że jest to jedna z wielu ofiar zamordowanych w podobny sposób. Odnalezieniem sprawcy zajmuje się Tomas Wolf, funkcjonariusz policji, który niedawno powrócił z misji pokojowej w Bośni. Z pomocą przychodzi mu Vera Berg, dziennikarka wieczornych wiadomości, która ucieka przed szukającym zemsty byłym chłopakiem i jego gangiem motocyklowym. Głównym podejrzanym jest popularny aktor filmowy Micael Beatt, jednak zarówno Vera jak i Tomas podejrzewają, że prawdziwy morderca jest zupełnie bliżej śledztwa niż się wszystkim wydaje.

Księga dżungli. Historia Mowgliego

Rudyard Kipling

Księga dżungli. Historia Mowgliego to zebrane w jednym tomie i ułożone chronologiczne opowieści o chłopcu, który jako dziecko trafia do dżungli i wychowuje się wśród wilków oraz innych dzikich zwierząt. Pierwotnie składające się na książkę historie ukazywały się w gazetach, ponieważ okazały się niezwykle popularne, zostały potem wydane w formie książkowej. I są wydawane do dziś. Podejście Rudyarda Kiplinga, pisarza urodzonego w Indiach, laureata Nagrody Nobla, do świata zwierząt, pełne szacunku i zrozumienia dla praw dżungli, bardzo wyprzedzało jego czasy. Dzięki oryginalnej wyobraźni autora i jego śmiałym pomysłom do dziś czytamy tę opowieść z zachwytem. Najbliższymi opiekunami i nauczycielami Mowgliego są czarna pantera Bagheera, niedźwiedź Baloo oraz… wąż Kaa. Warto podążyć tropem tego małego chłopca i jego przyjaciół. Ich świat jest pełen cudów i niejednym nas może oczarować.