Notatnik Literacki 1(6)/2025 NAGRODY

Praca zbiorowa

Najnowszy numer "Notatnika" niemal w całości poświęciliśmy tematowi nagród literackich. O nagrodach rozmawiamy (między innymi z Krzysztofem Siwczykiem), o nagrodach piszą dla nas pisarki i pisarze (między innymi Joanna Mueller i Jul Łyskawa), wreszcie nagrodom się przyglądamy i je liczymy - ile ich mamy, kto i ile na nie wykłada, kim są osoby decydujące o ich przyznawaniu. Czy gremia jurorskie zdominowane przez mężczyzn także mężczyzn nagradzały? I jaka zmiana nastąpiła (jeśli w ogóle nastąpiła), gdy w kapitułach zaczęły liczniej zasiadać kobiety? Mamy podejrzenie graniczące z pewnością, że podobnej analizy pola literackiego w Polsce dotąd nie było. To wszystko może brzmieć dość poważnie, ale też sama sprawa do błahych nie należy. W grze są pieniądze, do tego całkiem duże (trochę ponad 3,5 mln zł), w ogromnej większości publiczne, które na końcu trafiają do całkiem wąskiej grupy osób. I to w wyniku, bardzo często, decyzji ich kolegów i koleżanek po fachu. Brzmi to przecież jak przepis na problem. Jeszcze innym wątkiem tej nagrodowej opowieści są same nominacje, które - gdy wczytać się w część naszych tekstów - uznać można za perwersyjny rodzaj tortur, jaki ktoś dla osób piszących wymyślił. Ktoś bardzo źle im życzący. Ale znajdziecie w tym numerze też sporo rzeczy, które najzwyczajniej w świecie poprawią wam humor, zapewniając czystą frajdę z obcowania ze słowem pisanym. Niech przemówią nazwiska: Bielicki, Górniak, Herman, Janiak, Jarniewicz, Kapusta, Kotas, Murata, Pasewicz, Sołtys, Zano i inne. Miłej lektury!

Языковые механизмы комизма в произведениях Михаила Жванецкого

Светлана Бичак

Cieszący się dużą popularnością współczesny rosyjski pisarz i satyryk Michaił Żwaniecki wykorzystuje w swojej twórczości bogaty wachlarz środków budowania komizmu. Liczne przykłady odchyleń od normy w jego utworach nie są przypadkowe. Wszystkie rodzaje gier językowych i naruszenie obowiązujących norm realizują określone cele komunikacyjne związane z realizacją funkcji perswazyjnej, tj. z wywieraniem wpływu na odbiorcę. Autor wykorzystuje komizm w charakterze potężnej broni, ponieważ śmiech jest jednym z najbardziej skutecznych środków oddziaływania społecznego. Celem pracy był opis językowych mechanizmów  komizmu w twórczości Michaiła Żwanieckiego. Jak wykazały przeprowadzone badania, jednym z najbardziej charakterystycznych dla Żwanieckiego sposobów osiągania efektu komicznego jest gra językowa, pod którą rozumiemy destrukcję normy językowej w celu stworzenia niekanonicznych form i struktur językowych. Przedmiotem badań były gry językowe oparte na mechanizmie ogólnokomicznym (paradoksy i powtórzenia), a także gry językowe przejawiające się na poszczególnych poziomach języka – fonetycznym, słowotwórczym i leksykalnym. Monografia jest skierowana do językoznawców zainteresowanych przedstawioną tematyką oraz do miłośników twórczości Michaiła Żwanieckiego.

Zabezpieczenie społeczne a prawa społeczne. Wybrane zagadnienia

Olga Kowalczyk, Stanisław Kamiński

Treść monografii podporządkowana jest zamiarowi określenia wpływu praw społecznych na współczesne systemy zabezpieczenia społecznego. Autorzy poddali również analizie szereg rodzajów ryzyka socjalnego. Szczególną uwagę poświęcono niezwykle aktualnej kwestii prawa do ochrony zdrowia. Osobne rozdziały traktują o przymusie w zabezpieczeniu społecznym w kontekście prawa do wolności oraz wpływie stosowania mechanizmu partnerstwa publiczno-prywatnego na poziom bezpieczeństwa socjalnego.

Zanikanie i istnienie niepełne. W labiryntach romantycznej i współczesnej podmiotowości

red. Aleksandra Dębska-Kossakowska, Paweł Paszek, Leszek Zwierzyński

Zanikanie i istnienie niepełne. W labiryntach romantycznej i współczesnej podmiotowości jest próbą spojrzenia na podmiotowość nowoczesną jako na wydarzenie nieustannej zmiany, niepełne i niedokończone. Autorzy artykułów, które zbiera ten niewielki tom, podejmują się refleksji nad tymi przejawami obecności „ja”, które naznaczone są swego rodzaju niezbornością, a tym samym, które charakteryzuje specyficzna nieuchwytność, czy też, jak w tytule, zanikanie. Większość tekstów można włączyć do radykalnej linii refleksji dotyczącej problemu podmiotowości odkrywającej wewnątrz siebie stratę, eksponującej własną niepełność i brak. Rozpiętość chronologiczna analizowanych dzieł w artykułach, co wynika już z samego tytułu tomu, ma swoje uzasadnienie w przyjęciu możliwości pomyślenia kwestii podmiotowości pojętej inaczej niż wytwór konkretnej epoki. W książce można wyróżnić trzy główne linie rozważań – ekspozycje podmiotowości późnego romantyzmu, wysokiego modernizmu i ponowoczesności. Romantyzm, szczególnie okres kryzysu romantycznego „ja”, stanowi niejako „arche” nowoczesnego podmiotu. Niemożliwość ustalenia ścisłej formy obecności podmiotu w reprezentacji, a zarazem stałe do tego dążenie, jest jednym z głównych problemów modernizmu, ale odkrycia tego należy doszukiwać się w późnym romantyzmie. Natomiast późna nowoczesność wraz ze swym pluralizmem przynosi przesunięcie wartości celu względem wartości środków. Nie ma celu, do którego się dąży, są tylko środki dążenia, zatem ustalenia podmiotowości stale zanikają na rzecz przygodnych tożsamości. Zanikanie, brak kompletnych realizacji, migotanie podmiotowości stanowią wyłaniającą się z książki tezę dotyczącą granicznych przejawów obecności „ja” w perspektywie „trzech czasów”: romantyzmu, modernizmu i ponowoczesności. Poprzez owe skupienie uwagi na zrębach, przestrzeniach pogranicznych, kształtach niestandardowych książka wskazuje na nieustanną otwartość pytania o podmiot, a także na wymóg stałej rewizji dotychczasowych uwzględnień i potrzebę nowych, adekwatnych opisów. Tom zbiera artykuły badaczy z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Uniwersytetu Kardynała Stanisława Wyszyńskiego, Uniwersytetu Jagiellońskiego i Uniwersytetu Śląskiego.

Informatyka w biznesie 2022 [DEBIUTY STUDENCKI]

Helena Dudycz

Niniejszy zeszyt stanowi pierwszy zbiór tekstów przygotowanych przez studentów Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, którego tematem przewodnim jest informatyka w biznesie. Artykuły mają wysoki poziom merytoryczny. Zawierają one, co należy podkreślić, dobrze metodycznie opisane badania empiryczne. Na uwagę zasługuje aktualność podejmowanych przez studentów różnych wątków i zagadnień badawczych, interesujących z punktu widzenia zarówno teoretycznego, jak i praktycznego. Dotyczą one różnorodnych obszarów związanych z zastosowaniem metod, technologii i rozwiązań z szeroko rozumianej informatyki w biznesie.

Wiersze wybrane

Krzysztof Kamil Baczyński

Klasyka literatury w nowej edycji to znakomity pretekst, by powrócić do dzieł wybitnych i ważnych – przypomnieć je sobie, przeżyć i zinterpretować na nowo lub odkryć, czytając po raz pierwszy. Seria obejmuje arcydzieła polskiej i światowej literatury pięknej – utwory, które mimo upływu lat wciąż zachwycają, intrygują, wzruszają i skłaniają do refleksji.

Krakowskie silvae rerum - szkice o ludziach

Ewa Danowska

Niniejszy "las różności" zawiera szkice poświęcone nietuzinkowym osobom, żyjącym w stołecznym mieście Krakowie od XVIII do połowy XX wieku. W subiektywnym wyborze przedstawieni zostali artyści, literaci, uczeni, lekarze, przedsiębiorcy, duchowni, społecznicy i politycy oraz kilka arcywyjątkowych dam - w swej epoce ludzie znani i rozpoznawalni nie tylko w tym mieście. Wiele z tych osób zasłynęło dzięki swej działalności i zasługom, ale nieliczni znają ich nietuzinkowe charaktery, zamiłowania, ciekawostki z ich życia, sensacje, skandale czy dziwactwa. Mam nadzieję, że nie tylko dla miłośników dziejów Krakowa, ale dla każdego, kto sięgnie po tę książkę, osoby występujące na kartach poważnych historycznych opracowań i bohaterowie nazw ulic naszego miasta nie będą już tak posągowi lub anonimowi. Ewa Danowska Ewa Danowska - historyk, dr hab. Autorka czterech książek, ponad 160 artykułów opublikowanych w czasopismach naukowych i opracowaniach zbiorowych, a także ponad 120 artykułów popularnonaukowych ukazujących się głównie w miesięcznikach "Kraków" i "Mówią wieki". Członek Towarzystwa do Badań nad Wiekiem Osiemnastym, a przed opuszczeniem Krakowa na rzecz Bochni - Towarzystwa Miłośników Historii i Zabytków Krakowa. Emerytowana kierowniczka Działu Zbiorów Specjalnych Biblioteki Naukowej PAU i PAN, od 2020 r. prof. nadzw. w Tarnowskiej Szkole Wyższej - Akademii Nauk Stosowanych.

Od opiekuńczości do pomocniczości. Z perspektywy polityki społecznej

Joanna Lustig, Marian Mitręga, Natalia Stępień-Lampa

W pracy podjęto problematykę polityki społecznej w kontekście dwóch zasad organizujących myślenie o tej dyscyplinie – zasady opiekuńczości i pomocniczości. Monografia ma charakter teoretyczno-praktyczny, bowiem zawarte w niej rozważania dotyczą zarówno teorii polityki społecznej, jak i praktyki tej działalności w Polsce. Rola polityki społecznej we współczesnym świecie nieustannie rośnie, co wynika m.in. ze zmian demograficznych, powstawania nowych problemów społecznych czy też intensyfikacji tych występujących już w przeszłości. Ponadto dyscyplina ta podlega również licznym przeobrażeniom, tak jak zmienia się katalog kwestii priorytetowych czy też sposób myślenia na temat socjalnej interwencji w sferę społeczną. Z tego też względu szczególnie istotne jest podejmowanie nieustannych studiów nad polityką społeczną, co też stanowi intencję autorów pracy. Monografia składa się z trzech rozdziałów. W pierwszym z nich charakteryzowano doktryny, tendencje, wybrane interakcje w polityce społecznej. Drugi zawiera kwestie związane z pomocą społeczną. Z kolei trzeci wypełniają treści z zakresu współpracy administracji publicznej z sektorem obywatelskim. Publikacja adresowana jest do osób zainteresowanych materią polityki społecznej, decydentów politycznych, w tym szczególności przedstawicieli władz samorządowych, a także instytucji II i III sektora.   Joanna Lustig, doktor nauk humanistycznych, polityk społeczny, nauczyciel akademicki. Od 1995 roku zatrudniona w Zakładzie Polityki Społecznej Instytutu Nauk Politycznych i Dziennikarstwa Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Członek Polskiego Towarzystwa Polityki Społecznej.   Zainteresowania badawcze: polityka społeczna, współpraca organów administracji publicznej z podmiotami III sektora w Polsce, tworzenie, finansowanie oraz działalność podmiotów gospodarki społecznej w Polsce.   Wybrane publikacje: J. Lustig: Pojęcie, granice i mierniki ubóstwa. „Auxilium Sociale – Wsparcie Społeczne” (1999), Nr 3/4. J. Lustig: Świadczenia pomocy społecznej na rzecz osób niepełnosprawnych. „Polityka Społeczna” (2001), Nr 4. J. Lustig: Ubóstwo i jego pomiar. W: Polityka społeczna. Teksty źródłowe. Wybór i opracowanie L. Dziewięcka-Bokun, K. Zamorska. (Wrocław 2003). J. Lustig: Ochrona i upowszechnianie praw dziecka oraz rozwiązywanie problemów dzieci i młodzieży obszarami wsparcia w Programie Operacyjnym Fundusz Inicjatyw Obywatelskich na lata 2009-2013. Realizacja projektów w roku 2009. W: Pokolenie wygranych? Trzecia część badań nad sytuacją dzieci i młodzieży w procesie transformacji. Red. nauk. J. Sztumski. (Katowice 2012). P. Grzywna, J. Lustig, M. Mitręga, N. Stępień-Lampa, B. Zasępa: Wybrane problemy polityki społecznej. (Katowice 2016). [06.04.2017] Marian Mitręga, doktor habilitowany nauk humanistycznych. Kierownik Zakładu Polityki Społecznej Instytutu Nauk Politycznych i Dziennikarstwa Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Członek Polskiego Towarzystwa Polityki Społecznej.   Zainteresowania badawcze: problematyka demografii, restrukturyzacja górnictwa węgla kamiennego, polityka rynku pracy, polityka senioralna.   Wybrane publikacje: M. Mitręga: Demografia społeczna. (Katowice 1995). M. Mitręga: Restrukturyzacja umiejscowiona. Socjalne i regionalne aspekty przemian w górnictwie węgla kamiennego. (Katowice 2001). M. Mitręga (red.): Społeczna, ekonomiczna i polityczna tożsamość państw europejskich. (Katowice 2011). M. Mitręga: Restrukturyzacja-między teorią a praktyką. W: Śląsk – Polska – Europa – Świat. Red. K. Mieroszewski, M. Stolarczyk. (Katowice 2013). M. Mitręga, P. Grzywna: Bezpieczeństwo społeczne seniorów w Polsce: wybrane aspekty teorii i praktyki. W: Realność złego starzenia się. Poza polityczną i społeczną powinnością. Red. nauk. L. Buliński. (Toruń 2015). [22.11.2016] Natalia Stępień-Lampa, doktor nauk społecznych. Od 2009 roku zatrudniona w Zakładzie Polityki Społecznej Instytutu Nauk Politycznych i Dziennikarstwa Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Członek Polskiego Towarzystwa Polityki Społecznej. Skarbnik Towarzystwa Inicjatyw Naukowych. Redaktor tematyczny z zakresu polityki społecznej w Zespole Redakcyjnym czasopisma naukowego ,,Studia Politicae Universitatis Silesiensis”.   Zainteresowania badwcze: związane z problematyką wyrównywania szans edukacyjnych, polityką edukacyjną, zjawiskiem ubóstwa, w tym jego przestrzennej koncentracji.   Wybrane publikacje: N. Stępień: Bierność czy aktywność społeczna i edukacyjna osób starszych w Polsce. W: Realność złego starzenia się. Poza polityczną i społeczną powinnością. Red. nauk. L. Buliński. (Toruń 2015). N. Stępień-Lampa: O polityce edukacyjnej i wyrównywaniu szans edukacyjnych w Polsce po 1989 roku. W: Polityka społeczna w zmieniającej się rzeczywistości. Red. K. Chaczko, M. Stanek. (Katowice 2016). N. Stępień-Lampa: Polityka wyrównywania szans edukacyjnych w III RP. (Katowice 2016). N. Stępień-Lampa: Szanse edukacyjne dzieci i młodzieży z obszarów wielkomiejskiej biedy w Siemianowicach Śląskich. (Katowice 2016). P. Grzywna, J. Lustig, M. Mitręga, N. Stępień-Lampa, B. Zasępa: Wybrane problemy polityki społecznej. (Katowice 2016). M. Mitręga, N. Stępień-Lampa, B. Zasępa, P. Grzywna: Social Reforms in Poland in the Transformation Period. W: Democratisation Processes in Poland and Slovenia. Comparative Study. (Maribor 2016). [06.04.2017]