Pokochać dialektykę. O pojęciu miłości w filozofii spekulatywnej z nieustającym odniesieniem do Sørena Kierkegaarda

Maciej Adam Sosnowski

Prawdziwa miłość, jak sugerował Hegel, jest pracą. Taka miłość, uwikłana w głęboki i nie zawsze szczęśliwy romans z negatywnością, sama siebie wciąż podważa. Nie szafuje spełnieniem, raczej oszczędnie rozdziela ulotną błogość. Zawsze może się skończyć, nie sposób precyzyjnie ustalić, kiedy się zaczyna. Zbierając mozolnie rozproszone wątki naszego życia, nie nadaje im żadnego ostatecznego sensu - w ogóle niweluje wszelką ostateczność. A w szerszej perspektywie, przepracowując ideologię romantyzmu i nie dając się zepchnąć na pozycje religijne, miłość właściwa może stać się nowym zarzewiem czy raczej pozostać ostatnim bastionem niedogmatycznej refleksji. Do bólu mieszczański, a zarazem nieustannie zachowujący perspektywę krytyczną autor książki chce odpowiedzieć na proste pytanie – czym jest miłość? Klucząc między klasykami myślenia dialektycznego a najważniejszymi filozofami późnej nowoczesności, zbiera strzępy ich idei, które w końcu układają się w wyczekiwaną odpowiedź...

Raport o stanie edukacji muzealnej. Suplement. Część 2

Marcin Szeląg

Tom pierwszy składa się z wypowiedzi pracowników muzeów w Polsce na temat edukacji muzealnej. Część pierwsza to zapis dyskusji środowiska edukatorów muzealnych, w której ogniskują się główne problemy przed jakimi w praktyce stają osoby zajmujące się edukacją muzealną. Stanowi ona efekt seminariów problemowych poświęconych muzeom i edukacji zorganizowanych przez Forum Edukatorów Muzealnych w 2012 roku. Dyskusja obejmuje takie zagadnienia jak współpraca wewnątrz muzeów oraz ze szkołami, potrzeba profesjonalizacji edukacji muzealnej, jej teoretycznych podstaw, oczekiwań publiczności, poszerzanie pola oddziaływania edukacji, marketingu w muzeum, kwestii bezpośrednio wpływających na jakość edukacji w praktyce muzealnej. Ponadto składają się na nią komentarze muzealników na temat rekomendacji Raportu o stanie edukacji muzealnej w Polsce (2012). Część druga składa się z wywiadów z dyrektorami warszawskich muzeów i galerii na temat edukacji muzealnej. Swoje poglądy na temat tego czym jest edukacja muzealna, jakie są jej cele i rola, kim jest edukator, a także planów rozwoju edukacji prezentują dyrektorzy m.in. Muzeum Narodowego, Zamku Królewskiego, Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, Centrum Sztuki Współczesnej. Tom drugi rozwija wnioski Raportu o stanie edukacji muzealnej w Polsce, konkluzje dyskusji na jego temat prowadzonych w środowisku muzealnym oraz uwzględnia opinie i uwagi na temat edukacji formułowane przez dyrektorów muzeów. Poprzez pryzmat teoretycznych studiów poświęconych edukacyjnemu wymiarowi muzeów omawiane są takie kwestie jak modele edukacji realizowane w polskich muzeach, zagadnienia edukacyjnego wymiaru wystaw, komunikacji, interpretacji, partycypacji. Ukazanie praktycznej strony tych zagadnień w świetle teoretycznych studiów muzealnych służy wskazaniu najważniejszych obszarów problemowych, których rozwój pozwala na zmiany muzeów, wspomagając ich otwarcie na edukację. Tom zamyka propozycja rozwoju obecnej jak i przyszłej kadry muzeów, której celem jest wzmocnienie wiedzy, kompetencji i umiejętności muzealników na rzecz pełniejszego wykorzystania potencjału edukacyjnego muzeów w Polsce.   Marcin Szeląg – historyk sztuki, doktor, adiunkt na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, kustosz, kierownik Działu Edukacji Muzeum Narodowego w Poznaniu. Zajmuje się współczesną problematyką muzealną i teorią edukacji muzealnej. Współredaktor antologii obcojęzycznych tekstów poświęconych edukacji muzealnej Edukacja muzealna. Antologia tłumaczeń (2010), autor koncepcji badań Raport o stanie edukacji muzealnej w Polsce (2009-2012) oraz redaktor tomu Edukacja muzealna w Polsce. Sytuacja, kontekst, perspektywy rozwoju podsumowującego te badania (2012). Autor kilkudziesięciu artykułów na temat muzealnictwa, kolekcjonerstwa sztuki współczesnej, historii sztuki i edukacji muzealnej. Jeden ze współzałożycieli Forum Edukatorów Muzealnych (2006). Pomysłodawca, współautor oraz kierownik nagradzanych programów edukacyjnych z obszaru programu wspólnotowego Ja i świat. Ja i sztuka (2009) programu dla osób niepełnosprawnych 5 zmysłów. Audiodeskrypcja (2011), programu partycypacyjnego Co ma koronka do wiatraka? Niderlandy  (2013). Stypendysta Tygodnika Polityka (2003), Ministerstwa Kultury (2004). Jego praca doktorska Publiczne ogólnopolskie kolekcje sztuki polskiej po 1945 otrzymała nagrodę Stowarzyszenia Historyków Sztuki im. Sz. Dettloffa oraz wyróżnienie w konkursie Instytutu Adama Mickiewicza w Warszawie na najciekawszą pracę doktorską w dziedzinie kultury (2005). Stażysta programu Akademia Zarządzania Muzeum (2011). Uczestnik programów grantowych American Alliance of Museums International Fellowship Grant oraz  The International Council of Museums w Paryżu i Komitetu Narodowego ICOM China (2013). Obecnie realizuje projekt badawczy Edukacja w muzeum sztuki finansowany przez Narodowe Centrum Nauki w Krakowie. Emilia Zduńczyk – absolwentka jednolitych studiów magisterskich z pedagogiki specjalnej Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Wasrzawie oraz studiów licencjackich i magisterskich z historii sztuki Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, z wieloletnim doświadczeniem w pracy jako wolontariusz i animator. Pracowała jako nauczyciel w przedszkolu, a następnie współpracowała w ramach projektu "Johann Joachim Winckelmann i Stanisław Kostka Potocki" z Działem Sztuki w Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie. Jeremiasz Misiak – kierownik marketingu Muzeum Narodowego w Poznaniu. Absolwent Wydziału Zarządzania (specjalność handel i marketing) Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu. Ukończył studia doktoranckie na tej samej uczelni. Obecnie przygotowuje pracę doktorską w Katedrze Badań Rynku i Usług, dotyczącą marketingowego zarządzania organizacją usługową. W przeprowadzanych badaniach skupia się na muzeach, które niewątpliwie należą do sfery organizacji usługowych.  

Czarno na białym. Gramatyka i sprawność pisania na B2

Dorota Prążyńska

Podręcznik Czarno na białym to dwadzieścia cztery lekcje skierowane do wszystkich, którzy chcą kontynuować naukę języka polskiego na poziomie B2. Zawiera obszerny zestaw różnorodnych ćwiczeń przygotowujących zarówno do używania języka, jak i do egzaminu certyfikatowego. Od podręczników dostępnych w bibliotekach, księgarniach i w Internecie różni go nauka poprawności gramatycznej poprzez formułowanie wypowiedzi pisemnych uzupełniona informacjami z zakresu historii Polski i jej kultury. Czarno na białym to podręcznik dobrze przemyślany, rzetelnie przygotowany i starannie opracowany. Pozycja ta pozwoli uczącym się na poznawanie języka z elementami kultury polskiej w sposób nowoczesny i efektywny. Gwarantuje szybki wzrost kompetencji językowych i kulturowych. To swoiste kompendium wiedzy, zawierające bogactwo pomysłów, tematów i typów ćwiczeń, będzie cenną pomocą dla osób ambitnych, które chcą przystąpić do egzaminu z solidną wiedzą językową i retoryczną, a dodatkowo pragną lepiej poznać polską historię i kulturę. dr hab. Anna Dunin-Dudkowska, prof. Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie Dorota Prążyńska - magister filologii polskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego, dyplomowana nauczycielka języka polskiego i historii z doświadczeniem na wszystkich poziomach kształcenia, egzaminatorka w Okręgowej Komisji Egzaminacyjnej, lektorka języka polskiego z długoletnim doświadczeniem w Szkole Języka i Kultury Polskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz w Międzynarodowym Centrum Kształcenia Politechniki Krakowskiej, nauczycielka polonijna z doświadczeniem w polskich szkołach Łotwy, Ukrainy i Białorusi kierowana do pracy przez Ośrodek Rozwoju Polskiej Edukacji za Granicą. W 2019 r. zajęła pierwsze miejsce w międzynarodowym konkursie "Być Polakiem" za konspekt lekcji Gramatyka jest ważna i ciekawa.

Potworność i krytyka. Studia o cyklu wiedźmińskim Andrzeja Sapkowskiego

Piotr Żołądź

„[…] tak wiele już napisano o Sapkowskim w ramach badania osobliwości polskiej odmiany fantasy. […] Czy można coś jeszcze własnego i oryginalnego dodać w tym temacie? Okazuje się, że anamorficzna (bo chyba zamierzenie ironiczna, a w związku z tym inaczej spozycjonowana) perspektywa spojrzenia na fenomen tej twórczości umożliwia jej nadspodziewanie efektywny i efektowny badawczo opis. Praca ma charakter kulturoznawczo-socjologiczny: albo inaczej –przechodzi od socjologii odbioru prozy popularnej w kierunku antropologicznego ujęcia wybranych motywów tejże prozy. Częśćpierwsza […] książki opisuje istotny fragment rodzimej historii literatury popularnej. Częśćdruga natomiast znacząco uzupełnia, a niekiedy podważa powstałe dotychczas interpretacje prozy Sapkowskiego”. Z recenzji dra hab. Rafała Szczerbakiewicza   „Piotr Żołądź w sposób bardzo ciekawy interpretuje treści i rozwiązania fabularne poszczególnych części opowieści o wiedźminie. Zwraca on uwagę na to, że teksty te nie powstawały jako zaplanowany cykl, nie istniała […] wcześniej jakaś baza wyobrażeń i pomysłów, do której Sapkowski odwoływałby się w kolejnych utworach. Nie zostały też zaplanowane przez autora ogólne ramy świata przedstawionego, w których dziać by się miały kolejne fabuły. W ujęciu Piotra Żołędzia wydaje się raczej, że każdy kolejny tekst powstawał jako forma odpowiedzi na aktualne głosy czytelników lub krytyki – że nie są one motywowane zamiarem stworzenia całościowej opowieści, a raczej próbują zdobywać swego czytelnika za każdy razem na nowo”. Z recenzji dra hab. Andrzeja Juszczyka

Nowe miejsca nowej sztuki w Europie Środkowej

Katarzyna Jagodzińska

Muzealny boom w Europie Środkowej trwa nieprzerwanie od lat dziewięćdziesiątych XX wieku. Powstają nowe muzea sztuki nowoczesnej i współczesnej, centra sztuki i galerie, otwierane są nowe skrzydła i oddziały istniejących muzeów sztuki. Stale zmieniający się ekosystem instytucji sztuki jest integralną częścią światowego boomu, ma on jednak swoje szczególne oblicze związane z historycznymi uwarunkowaniami naszego regionu. Europa Środkowa w sposób nagły, gwałtowny i masowy zaczęła wypełniać się projektami, a następnie realizacjami nowych miejsc dla sztuki – ich obecność stworzyła niespotykane dotąd możliwości w zakresie prezentacji kolekcji, organizacji wystaw i innych działań programowych, zapewniły właściwe warunki przechowywania zbiorów, zwiększyły komfort zwiedzających. W tym samym czasie zmieniła się też filozofia działania muzeów, którą streszczają słowa-klucze: otwartość, uczestnictwo, partycypacja. Na książkę składają się głosy dyrektorów, właścicieli i kuratorów wybranych instytucji, a także kolekcjonerów i badaczy z Czech, Polski, Słowacji i Węgier. Tematem wywiadów jest zmiana – zmiana zachodząca w instytucjach oraz zmiana kontekstu, w jakim działają, zarówno fizycznego, jak też społecznego, ekonomicznego czy politycznego.     "Warto czytać te wywiady-rozmowy nie jako narzekanie na kłopoty charakterystyczne dla tej części Europy, lecz jako wizję przyszłości i zachętę do transformacji muzeów w obszary integracji sztuk, nauk, fantazji i terapii. Zwłaszcza, że miejsce muzeum w środowisku regionu, miasta, przestrzeni natury, zmienia się obecnie bardzo szybko". Dorota Folga-Januszewska   Katarzyna Jagodzińska pracuje w Instytucie Europeistyki na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz w Międzynarodowym Centrum Kultury w Krakowie. Specjalizuje się w zagadnieniach z zakresu studiów muzealnych i dziedzictwa kulturowego. Autorka książek Czas muzeów w Europie Środkowej. Muzea i centra sztuki współczesnej (1989–2014) (Kraków, 2014), Art museums in Australia (Kraków, 2017) oraz Museums and centers of contemporary art in Central Europe after 1989 (Routledge, 2019). Stypendystka Group of Eight (2014/2015) w Australijskim Instytucie Historii Sztuki na Uniwersytecie w Melbourne oraz Corbridge Trust na Uniwersytecie w Cambridge (2013)

Podmiot i dyskurs w świetle myśli wybranych przedstawicieli poststrukturalizmu francuskiego

Bogna Choińska

Niniejsza praca jest próbą opisania kierunku zwanego poststrukturalizmem ze szczególnym uwzględnieniem teorii podmiotu, która wyłania się z pism Jacquesa Lacana, Michela Foucaulta i Jacquesa Derridy. Podkreślam historyczne pierwszeństwo wciąż zbyt mało znanego w Polsce Lacana i wzajemne relacje między wymienionymi myslicielami. Jednym z problemów jest dla mnie wielce problematyczna koncepcja podmiotu (autora, człowieka), który wbrew wczesnym zapewnieniom francuskich myślicieli o jego „śmierci” na rzecz tekstu, pisma i dyskursu, przeżył i nadal działa. To właśnie etyczne działanie, główna cecha podmiotu, a nie wiedza istoty myślącej, Cogito, sprawiają, że teoria zaproponowana przez poststrukturalistów jest inna od powszechnie znanych, niemniej dość spójna i konsekwentna. Zbiór poststrukturalistycznych koncepcji dotyczących podmiotu trudno jednak sprawnie przekuć na system języka, bowiem opierają się one na założeniu, że istnieje różnica pomiędzy aktem (czynem) a treścią wypowiedzi, którą umożliwia nasze „zamieszkanie” w języku. Zatem, jakkolwiek by tej teorii nie sformułować, zawsze jest ona nie do końca adekwatna wobec żywej, mówiącej istoty, którą określamy podmiotem wypowiedzi. Problem polega na tym, że podmiot wypowiedzi czyli ja myślące, które objawia się w treści wypowiedzi; oddzielony jest przepaścią od podmiotu wypowiedzenia czyli ja działającego – piszącego, mówiącego, interpretującego, zachowującego się etycznie. Myślący podmiot nie jest podmiotem poststrukturalizmu, jest nim podmiot wypowiedzenia dokonujący aktów, za które ponosi odpowiedzialność. Mówiąc prościej, to, co podmiot mówi, nie nadąża za tym, że podmiot mówi. A to, że mówi jest zawsze uwikłane w etykę podmiotu.       „Książka jest próbą wydobycia specyficznych rysów pojęcia podmiotu, jakie pojawiło się w pracach czołowych przedstawicieli francuskiego poststrukturalizmu: J.Lacana, J.Derridy, M.Foucaulta. Autorka stawia tezę, że zasadniczy przełom w tej materii zaczął się w pracach francuskiego psychoanalityka Lacana, podczas gdy pozostali autorzy wyciągali z tego szereg konsekwencji w swojej twórczości. Oczywiście, jak to zwykle bywa w takich przypadkach, tego rodzaju teza jest dyskusyjna, ale – jak sądzę – nie całkiem bezpodstawna. Autorka w książce przytacza szereg przekonujących argumentów, które ją uzasadniają. Ukazują to przede wszystkim trzy podrozdziały pierwszej części, w których omawia założenia koncepcji podmiotu Lacana, Derridy i Foucaulta. Przekonuje tez twierdzenie autorki, że poststrukturalistyczny podmiot u tych trzech autorów nie mieści się w ramach tradycyjnego pojęcia struktury, które znamionowało podejścia klasycznie strukturalistyczne. Książka przynosi bez wątpienia nowe spojrzenie na współczesną tradycję myśli poststrukturalnej, sytuując ją w szerokim i bardzo różnorakim kontekście współczesnej filozofii. Autorka daje w niej świadectwo dobrej orientacji w problematyce nurtu, akcentując najbardziej oryginalne aspekty tej filozoficznej – i po części humanistycznej – tradycji. Widać że jest bardzo dobrze merytorycznie zorientowana w problematyce nurtu, opiera się na najważniejszych pracach monograficznych.” Z recenzji prof. Pawła Dybla        Autorka od pięciu lat zajmuje się problematyką francuskiegp poststrukturalizmu, czego efektem są liczne artykuły (między innymi w ”Diametrosie”, „Hybris”, „Nowej Krytyce”, „Filo –Sofiji”, „Przestrzeniach Teorii”). Wcześniej (czego owocem jest książka „Sztuka jako wartość wobec kryzysu kultury europejskiej” oraz artykuły w „Słupskich Studiach Filozoficznych” i „Lumen Poloniae” zajmowała się literaturoznawstwem (między innymi esejem) oraz estetyką. Zrealizowała grant MNiSW „Dyskurs podmiotu, podmiot dyskursu. Przemiany we francuskim poststrukturalizmie” Obecnie pracują nad książką poświęconą etyce (przede wszystkim poststrukturalistycznej i utylitarystycznej).  

Niewidzialną ręką. Filmy animowane kobiet w (męskich) strukturach animacji w Polsce

Hanna Margolis

Książka powstała na podstawie uhonorowanej Nagrodą im. Alicji Helman dysertacji doktorskiej pt. Filmy animowane kobiet w (męskich) strukturach kinematografii w Polsce w perspektywie komparatystycznej, pisanej pod opieką dr hab. Moniki Talarczyk, prof. PWSFTviT, obronionej z wyróżnieniem w Instytucie Kultury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego w 2022 roku. Jest to publikacja szczególna, ponieważ zrodziła się na przecięciu praktyk zawodowych autorki, badaczki akademickiej, która przez ponad dekadę pracowała także jako reżyserka filmów animowanych. Na tej podstawie (nie unikając tonów autorefleksyjnych) stworzyła dobrze udokumentowaną, przekrojową i pasjonującą "historię śledczą", analizującą nieznany i (do bólu) zadziwiający obraz pracy kobiet w branży polskiej animacji od lat 40. po współczesność, ostatecznie dekonstruując mit mistrzowskiej animacji autorskiej. Publikacja pokazuje zarazem produkcję filmu animowanego jako pracę zbiorową - nawet wtedy, kiedy jej współautorki nie "przechodzą do historii". Dysertacja Hanny Margolis jest rozprawą wybitną (...), którą "czyta się jak dobry kryminał". (...) Tekst ten jest domyślany, dojrzały, dopracowany konceptualnie, a częstokroć odkrywczy (...) Pokusiłbym się nawet o opinię, że to książka, która mogłaby powstać w Paryżu lat 50. czy 60. i z powodu wagi prezentowanej w niej "archeologii" stać się od razu ważnym głosem, wpływającym na następujące po jego wybrzmieniu trajektorie humanistyki. z recenzji dr. hab. Marcina Adamczaka, prof. UAM Rozprawa jest dziełem imponującym, zarówno jeśli chodzi o kwerendę w archiwach dotyczących krajowej produkcji filmów animowanych od czasów powojennych do dziś, jak i krytyki źródeł, analiz i wniosków końcowych. Najważniejsze jest jednak to, że mamy do czynienia z pracą absolutnie pionierską. z recenzji dr. hab. Marcina Giżyckiego, prof. PJATK

Historia narracji filmowej

Jacek Ostaszewski

„Czym jest narracja?” i „Na czym polega konstrukcja dramaturgicznaw filmach fabularnych?” ‒ te dwa pytania stały się punktem wyjścia do przedstawienia w książce sposobów opowiadania historii na przestrzeni dziejów filmu. Okazuje się, że proste historie wczesnego „kina atrakcji” znajdują swoją puentę w postmodernistycznych grach z widzem, opartych na niewiarygodności narratora, epizodyczności narracji i alinearnej konstrukcji opowiadania w kinie współczesnym. Z Historii narracji filmowej można się dowiedzieć, dlaczego takie filmy jak Szklana pułapka czy Psy są typowymi przypadkami narracji melodramatycznej. Ciekawe jest też, że odmiennym wariantem gry  z realizmem klasycznego kina okazuje się kino nowofalowe, przenoszące uwagę z akcji na postać. Historia narracji filmowej  to pierwsze tak przekrojowe i kompleksowe zarazem opracowanie tematyki narracji filmowej w polskim piśmiennictwie. (…) Głównym celem książki jest dogłębna analiza trybów filmowego opowiadania, lecz niejako przy okazji staje się ona przeprowadzoną z powodzeniem próbą opowiedzenia historii kina przez pryzmat tylko i wyłącznie narracji oraz jej przeobrażeń i stylistycznych mutacji. To historyczne zadanie nie popada jednakże w stereotypową i upraszczającą periodyzację (…). Autorowi fantastycznie udaje się ukazać współistnienie i współbieżność w pejzażu współczesnej kultury audiowizualnej formacji stylistycznych o różnej genealogii, które tworzą tym samym jej aktualną imponującą różnorodność i bogactwo. Z recenzji dra hab. Marcina Adamczaka Jacek  Ostaszewski – profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego. Wykłada teorię filmu w Instytucie Sztuk Audiowizualnych UJ. Jest autorem prac inicjujących w polskim filmoznawstwie kognitywną perspektywę badawczą: Film i poznanie. Wprowadzenie do kognitywnej teorii filmu (1999), Rozumienie opowiadania filmowego (1999). Redaktor antologii Kognitywna teoria filmu (1999). Współautor (wraz z Alicją Helman) Historii myśli filmowej (2007, wyd. II 2010). W ostatnich latach publikował teksty dotyczące narratologii filmoznawczej w czasopismach oraz w tomach zbiorowych.