Dzienniki

Fryderyk Hebbel

Dzien­ni­ki Od tłu­ma­cza Fry­de­ryk Chry­stian Heb­bel (ur. 1813, um. 1863), je­den z ko­ry­fe­uszów po­ezji nie­miec­kiej, ce­lo­wał w dra­ma­cie i li­ry­ce. Głów­ne je­go dra­ma­ty: Ju­dy­ta, Ge­no­we­fa, Ma­ria Mag­da­le­na, He­rod i Ma­riam­na, Agniesz­ka Ber­nau­er, Pier­ścień Gi­ge­sa, Ni­be­lun­gi. Bliż­sze szcze­gó­ły o je­go twór­czo­ści znaj­dzie czy­tel­nik w mo­im dzieł­ku pt. Fry­de­ryk Heb­bel ja­ko po­eta ko­niecz­no­ści (Wyd. ,,Li­te­ra­tu­ra i Sztu­ka", t. IV, Sta­ni­sła­wów 1907); Ju­dy­tę i Ma­rię Mag­da­le­nę wy­da­ła w pol­skim prze­kła­dzie zło­czow­ska ,,Bi­blio­te­ka Po­wszech­na" (Nr 671/672 i 541). Prze­kład pol­ski Ma­rii Mag­da­le­ny wy­szedł po­nad­to w Bi­blio­te­ce Pi­sa­rzy No­wo­cze­snych (Bro­dy 1905). Po­wie­rza­jąc mi pol­ski prze­kład Dzien­ni­ków Heb­bla w wy­jąt­kach, re­dak­cja ,,Sym­po­zjo­nu" wy­świad­czy­ła mi wiel­ki za­szczyt. Dzien­ni­ki są nie tyl­ko w twór­czo­ści Heb­bla do­ku­men­tem naj­świet­niej­szym i naj­cha­rak­te­ry­stycz­niej­szym; jest to przede wszyst­kim -- zda­niem Sche­re­ra -- ,,po­mnik li­te­rac­ko-hi­sto­rycz­ny pierw­szo­rzęd­nej war­to­ści". Pierw­szy ich ze­szyt za­czął Heb­bel w r. 1835 ja­ko Re­flek­sje o świe­cie, ży­ciu i książ­kach, głów­nie zaś o mnie sa­mym, spo­so­bem dzien­ni­ka i pro­wa­dził je do koń­ca ży­cia. [...]Fryderyk HebbelUr. 18 marca 1813 w Wesselburen (wówczas w dobrach króla Danii, dziś są to płn. Niemcy) Zm. 13 grudnia 1863 w Wiedniu Najważniejsze dzieła: Judith (Judyta), Die Niebelungen (Nibelungowie), Mutter und Kind (Matka i dziecko) Niemiecki dramaturg i poeta. Syn ubogiego murarza, od dzieciństwa utalentowany literacko. Dzięki swoim wierszom, wysłanym do redakcji czasopisma, zyskał poparcie znanej pisarki i dziennikarki Amalii Schoppe i w 1836 r. dostał się na uniwersytet w Hamburgu. Następnie studiował prawo w Heidelbergu, a filozofię, historię i literaturę w Monachium. W 1841 zyskał sławę dzięki swojej pierwszej tragedii, Judith. Spędził dwa lata w Kopenhadze, a dwa następne, w ramach stypendium króla duńskiego, w Paryżu i we Włoszech. Na zaproszenie wielbicieli udał się do Wiednia, tam ożenił się i osiadł na stałe. Trylogię o Nibelungach, napisaną na podstawie średniowiecznych niemieckich legend, wykorzystał jako libretto swojej opery Richard Wagner.Kupując książkę wspierasz fundację Nowoczesna Polska, która propaguje ideę wolnej kultury. Wolne Lektury to biblioteka internetowa, rozwijana pod patronatem Ministerstwa Edukacji Narodowej. W jej zbiorach znajduje się kilka tysięcy utworów, w tym wiele lektur szkolnych zalecanych do użytku przez MEN, które trafiły już do domeny publicznej. Wszystkie dzieła są odpowiednio opracowane - opatrzone przypisami oraz motywami.

Otwarcie przemian

Krzysztof Kamil Baczyński

Otwar­cie prze­mian O świ­cie wi­du­ję pta­ki nie­do­ro­słe  jak opie­rzo­ny owoc mil­cze­nia.  Kim by­łem, że z chmu­ry wy­ro­słem?  Kim je­stem, czer­nie­jąc jak zie­mia?    Otwie­ram się co rok i scho­dzę w śnieg,  za­my­kam się co rok i wsta­ję -- drze­wo,  że­by prze­no­sić liść na nie­ba brzeg  i spa­dać to­nem w dół -- ule­wą.    Otwie­ram się co rok; za­my­kam sen do zie­mi;  ser­ce ob­ro­słe sier­ścią owi­jam w mle­czów puch --  i mil­czę tak, jak mil­czy zie­lo­ne jabł­ko prze­mian,  mil­czę jed­na­ki w bu­rzach -- w znie­ru­cho­mie­niu -- ruch. [...]Krzysztof Kamil BaczyńskiUr. 22 stycznia 1921 r. w Warszawie Zm. 4 sierpnia 1944 r. w Warszawie Najważniejsze dzieła: Pokolenie, Historia, Bez imienia, Dwie miłości, Z głową na karabinie Poeta, rysownik. Twórczość poetycką rozpoczął już jako uczeń gimnazjum im. Stefana Batorego w Warszawie, gdzie w 1939 r. zdał maturę. Związany ze środowiskiem młodzieży lewicowej, m.in. z organizacją Spartakus działającą półlegalnie w szkołach średnich. W czasie okupacji niemieckiej zbliżył się do ugrupowań socjalistycznych, wydających podziemne pisma ?Płomienie? i ?Droga?. Od 1943 r. uczestniczył w tajnych kompletach polonistycznych, w tymże roku wstąpił do Harcerskich Grup Szturmowych, które stały się zalążkiem batalionu AK ?Zośka? oraz ukończył konspiracyjną szkołę podchorążych rezerwy. Uczestnik powstania warszawskiego; poległ w walce przy Placu Teatralnym (Pałac Blanka); w parę tygodni później zginęła w powstaniu żona poety Barbara, którą poślubił w 1942 r. Nie licząc dwóch zbiorków odbitych na hektografie w 7 egzemplarzach w 1940 r. i kilku wierszy w antologiach Pieśń niepodległa i Słowo prawdziwe, zdążył ogłosić, pod pseudonimem Jan Bugaj, dwa konspiracyjne zbiory: Wiersze wybrane (1942) i Arkusz poetycki (1944) wydane nakładem ?Drogi?. Kupując książkę wspierasz fundację Nowoczesna Polska, która propaguje ideę wolnej kultury. Wolne Lektury to biblioteka internetowa, rozwijana pod patronatem Ministerstwa Edukacji Narodowej. W jej zbiorach znajduje się kilka tysięcy utworów, w tym wiele lektur szkolnych zalecanych do użytku przez MEN, które trafiły już do domeny publicznej. Wszystkie dzieła są odpowiednio opracowane - opatrzone przypisami oraz motywami.

Die schwarze Jakobe

Paul Heyse

Die schwar­ze Ja­ko­be 1883 Ei­nes Abends, als ich, mei­ner täg­li­chen Ge­wohn­heit nach, bei Frau von F. ein­trat, fand ich mei­ne al­te Freun­din nicht wie sonst in ih­rem Lehn­stuhl am Ti­sche sit­zend, hin­ter dem grü­nen Licht­schirm, in des­sen Schat­ten sie der Vor­le­sung ih­res Fräu­leins zu­zu­hö­ren pfleg­te. Das Buch zwar lag auf­ge­schla­gen ne­ben der Lam­pe, der Platz der Vor­le­se­rin aber war leer, und die al­te Da­me ging trotz ih­rer Ge­brech­lich­keit mit has­ti­gen, auf­ge­reg­ten Schrit­ten hin und her über den wei­chen Tep­pich des halb­dunklen Ge­ma­ches. Als sie mich ein­tre­ten sah, blieb sie ste­hen, streck­te mir aber nicht wie sonst mit herz­li­cher Ge­bär­de die klei­ne wel­ke Hand ent­ge­gen, son­dern be­grüß­te mich mit ei­nem wun­der­li­chen Kopf­schüt­teln, das eher nach ei­ner Ab­wei­sung als ei­ner Be­will­komm­nung aus­sah. [...] Paul Heyse Ur. 15 marca 1830 w Berlinie Zm. 2 kwietnia 1914 w Monachium Najważniejsze dzieła: L?Arrabbiata, Kolberg, Frauenemancipation, Kinder der Welt Niemiecki pisarz, laureat literackiej Nagrody Nobla w 1910. Był synem nauczyciela filologii klasycznej, a do jego krewnych ze strony matki zaliczał się m.in. kompozytor Felix Mendelssohn. Przyjaźnił się z poetą Emanuelem Geiblem, a od czasu studiów filologicznych w Berlinie także z wieloma innymi pisarzami. Debiutował w 1848 r. poematem Frühlingsanfang 1848, komentującym wydarzenia społeczno-polityczne Wiosny Ludów. Od 1849 r. należał do grupy literackiej Tunnel über der Spree. W 1852 obronił rozprawę doktorską, następnie przez kilka miesięcy prowadził badania filologiczne w bibliotekach we Włoszech. W 1854 r. ożenił się, otrzymał też pensję od króla Bawarii i przeniósł się do Monachium, gdzie współtworzył grupę literacką Die Krokodile. Miał czworo dzieci, w 1862 r. owdowiał, a w 1867 ożenił się powtórnie. Pisał poezje, dramaty, powieści, opowiadania i nowele, tłumaczył na niemiecki też literaturę włoską. Był ceniony i popularny, uważano go za największego niemieckiego pisarza od czasów Goethego. W wieku 80 lat został uhonorowany Nagrodą Nobla za całokształt twórczości. Znany jest także jako twórca teorii Sokoła (1871), która analizuje budowę klasycznej noweli w oparciu o jedną z opowieści z Dekameronu Boccaccia.   Kupując książkę wspierasz fundację Nowoczesna Polska, która propaguje ideę wolnej kultury. Wolne Lektury to biblioteka internetowa, rozwijana pod patronatem Ministerstwa Edukacji Narodowej. W jej zbiorach znajduje się kilka tysięcy utworów, w tym wiele lektur szkolnych zalecanych do użytku przez MEN, które trafiły już do domeny publicznej. Wszystkie dzieła są odpowiednio opracowane - opatrzone przypisami oraz motywami.

Szkatuła ze złotem, wór z kaszą

Ignacy Krasicki

Ignacy Krasicki Bajki i przypowieści Szkatuła ze złotem, wór z kaszą Szkatuła pełna złota śmiała się raz z wora. Tegoż właśnie złodzieje do skarbcu wieczora Wkradli się; zamek zdarli, zawiasy odkuli I żeby złota dostać, szkatułę popsuli. Widząc wór, który z kaszą odpoczywał w oknie, Że w kawałki rozbita na podwórzu mo... Ignacy Krasicki Ur. 3 lutego 1735 r. w Dubiecku (Sanockie) Zm. 14 marca 1801 r. w Berlinie Najważniejsze dzieła: Myszeida (1775), Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki (1776), Monachomachia (1778), Pan Podstoli (1778 i 1784), Bajki i przypowieści (1779), Satyry (1779 i 1782), Antymonachomachia (1779), Wojna chocimska (1780) Wybitny polski poeta, prozaik, komediopisarz i publicysta. Kasztelanic chełmski, hrabia, przeznaczony do stanu duchownego ze względu na trudną sytuację materialną rodziny. Od 1766 r. biskup warmiński. Blisko współpracował z królem Stanisławem Augustem w dziele kulturalnego ożywienia kraju. Tworzył w duchu oświecenia (m.in. napisał w latach 1781-83 dwutomową encyklopedię Zbiór potrzebniejszych wiadomości, był twórcą pierwszego pol. czasopisma, (Monitor), ale jego Hymn do miłości ojczyzny (1774) oraz przekład Pieśni Osjana odegrały znaczącą rolę w kształtowaniu polskiego romantyzmu. Kupując książkę wspierasz fundację Nowoczesna Polska, która propaguje ideę wolnej kultury. Wolne Lektury to biblioteka internetowa, rozwijana pod patronatem Ministerstwa Edukacji Narodowej. W jej zbiorach znajduje się kilka tysięcy utworów, w tym wiele lektur szkolnych zalecanych do użytku przez MEN, które trafiły już do domeny publicznej. Wszystkie dzieła są odpowiednio opracowane - opatrzone przypisami oraz motywami.

Miła jest różność w rzeczach

Wacław Potocki

Miła jest różność w rzeczach Cóż nad to jawniejszego, że jako w potrawach,  Ta we wszytkich odmiany ludzie swych zabawach  Szukają, choć ledaco, tylko że nowina,  Nie co miesiąc, nie co dzień, ale co godzina,  Ba i częściej, radziby we wszytkiem odmianie.  Ztąd owo kilkorakie stołów zastawianie:  Choć już drugi dosiągnie palcem w gardle żeru,  Czeka konfitur, czeka chińskiego imbieru  Dla zawarcia żołądka, a zawrzeć go kata,  Kiedy przez dzień i przez noc nie stanie wiwata.  Jakie u równej szlachty, gdzie za ojców kasze  Stawiano, piramidy widzą oczy nasze.  Nie do kwadry odmiana: miasto kapust, grochów,  Cukry stawiać na końcu obiadu od Włochów.  Wskórają też tak jako Zabłocki na mydle,  Wynicowawszy modę staropolską w żydle;  Rzadki pół wieku swego dopędzi pradziada.  Jednę zwierz, jednę bydło i ptak strawę jada;  Każde też z nich dożyje naznaczonej pory;  Nie stękają, nie ważą z ludźmi na doktory.  Przy ciężkiej pracy jedząc pokrzywy i osty,  Jako pan od rozkoszy, chłop umiera prosty. [...]Wacław PotockiUr. 1621 w Woli Łużańskiej Zm. 1696 w Łużnej Najważniejsze dzieła: Wojna Chocimska, Ogród Fraszek Poeta o wyjątkowo obfitej spuściźnie, najważniejszy przedstawiciel tzw. baroku sarmackiego. Autor fraszek (zebranych w książce, której tytuł rozpoczynał się od słów Ogród, ale nie plewiony, bróg, ale co snop, to inszego zboża; kram rozlicznego gatunku...), pieśni, wierszowanych romansów, dzieł heraldycznych, trenów na śmierć dzieci (przeżył je wszystkie) i poematów. Pochodził z ariańskiej rodziny herbu Szreniawa, w 1658 przeszedł jednak na katolicyzm, by uniknąć przymusowej emigracji po wygnaniu arian z Polski. Pomijając to wydarzenie, wiódł typowe życie szlachcica: gospodarzył, sprawował urzędy (m.in. podczaszego krakowskiego w latach 1678-1685), uczestniczył w walkach z Kozakami i ze Szwedami, procesował się o majątek. Przez historyków literatury oskarżany niekiedy o prymitywizm i ograniczone horyzonty, w istocie Potocki często przywdziewał retoryczną maskę prostaczka i programowo odcinał się od stylu uprawiania poezji dworskiej. Twórczość jego charakteryzuje plastyczność opisu i konkretny charakter metafor - przy jednoczesnym zamiłowaniu do konceptów i odległych porównań (Żywot ludzki do golenia, Nagrobek grobowi). Spora część jego utworów miała charakter moralizatorski. Widać to także w dygresjach z Transakcji wojny chocimskiej - poematu opowiadającego przebieg kampanii wojennej z 1621 roku a opartego m. in. na diariuszu naocznego świadka, Jakuba Sobieskiego. Potocki świadomie zrezygnował z wydania poematu drukiem za życia, zyskując w ten sposób wolną rękę w pisaniu fragmentów krytycznych i polemicznych. Kupując książkę wspierasz fundację Nowoczesna Polska, która propaguje ideę wolnej kultury. Wolne Lektury to biblioteka internetowa, rozwijana pod patronatem Ministerstwa Edukacji Narodowej. W jej zbiorach znajduje się kilka tysięcy utworów, w tym wiele lektur szkolnych zalecanych do użytku przez MEN, które trafiły już do domeny publicznej. Wszystkie dzieła są odpowiednio opracowane - opatrzone przypisami oraz motywami.

Nad ranem

Bolesław Leśmian

Bolesław Leśmian Napój cienisty Nad ranem Śpisz jeszcze Na twych rzęsach skra drobna poranku. Strachy śnią się twej dłoni bo i drga i pała. Oddychaj tak bez końca. Czaruj bez ustanku. Kocham oddech twej piersi, ruch śpiącego ciała. Ileż lat już minęło od pierwszej pieszczoty? Ile dni od ostatniej upływa niedoli? Co nas wczoraj smucił... Bolesław Leśmian Ur. 22 stycznia 1878 r. w Warszawie Zm. 7 listopada 1937 r. w Warszawie Najważniejsze dzieła: zbiory wierszy: Sad rozstajny (1912), Łąka (1920), Napój cienisty (1936), Dziejba leśna (1938); zbiory baśni prozą: Klechdy sezamowe (1913), Przygody Sindbada Żeglarza (1913) i Klechdy polskie Wybitny polski poeta, eseista, prozaik i tłumacz tworzący w Młodej Polsce i dwudziestoleciu międzywojennym. Pochodził ze spolszczonej inteligenckiej rodziny Lesmanów. Spokrewniony z A. Langem i J. Brzechwą. Ukończył studia prawnicze w Kijowie. Współtworzył Chimerę i Teatr Artystyczny w Warszawie. Jego poezję cechował symbolizm, sensualizm, mistycyzm, spirytyzm, zainteresowanie paranormalnością, postulowanie powrotu do natury (poeta jako człowiek pierwotny), poszukiwanie miejsca Boga w świecie, ale i egzystencjalne spory ze stwórcą. Nawiązywał do ludowości (tworząc neologizmy oraz własne mity i postaci), stylistycznie do baroku i romantyzmu, ideowo do filozofii Nietzschego i Bergsona. Mistrz wiersza sylabotonicznego. W 1933 r. został członkiem Polskiej Akademii Literatury. autor: Alicja Szulkowska Kupując książkę wspierasz fundację Nowoczesna Polska, która propaguje ideę wolnej kultury. Wolne Lektury to biblioteka internetowa, rozwijana pod patronatem Ministerstwa Edukacji Narodowej. W jej zbiorach znajduje się kilka tysięcy utworów, w tym wiele lektur szkolnych zalecanych do użytku przez MEN, które trafiły już do domeny publicznej. Wszystkie dzieła są odpowiednio opracowane - opatrzone przypisami oraz motywami.

Wizja

Zdzisław Dębicki

Wi­zja Po ta­jem­ni­czym cho­dzę sa­dzie,  gdzie z drzew spa­da­ją srebr­ne pu­chy,  gdzie śród mir­to­wych ga­jów błą­dzą  sa­mot­ne, ja­sne du­chy...    W ja­kimś ma­rze­niu i sło­dy­czy  przez peł­ne kwia­tów stą­pam grzę­dy,  i nie wiem, ile ra­zy no­cą  prze­sze­dłem już tam­tę­dy...    Na­de mną gwiaz­dy zło­te pło­ną  i srebr­no­li­cy księ­życ świe­ci;  cza­sem mi­stycz­ny mi nad gło­wą  z sze­le­stem ptak prze­le­ci...    A po­tem ci­sza, wiel­ka ci­sza,  że ser­ca swe­go sły­szę tęt­no,  aż gdzieś śród mir­tów pieśń za­dzwo­nią  sło­wi­ki prze­na­mięt­ną...    I wten­czas z gąsz­czy się wy­ła­nia  świe­tli­sta po­stać w bla­sku ca­ła  i ku mnie idzie roz­tę­sk­nio­na  po­wiew­na, ci­cha, bia­ła...    I w swe ra­mio­na mnie za­my­ka,  jak w nie­uchwyt­ne dwie ob­rę­cze,  a na jej roz­kaz w du­szy mo­jej  cu­dow­ne wsta­ją tę­cze. [...]Zdzisław DębickiUr. 19 stycznia 1871 w Warszawie Zm. 7 maja 1931 w Warszawie Najważniejsze dzieła: Ekstaza (1899), Święto kwiatów (1904), Kiedy ranne wstają zorze (1907), Ojcze nasz. Modlitwy wieczorne (1907),  Kryzys inteligencji polskiej (1918),  Podstawy kultury narodowej (1922),  Narodziny ideału (1923), Grzechy młodości (1929), Sam na sam. Złudy i prawdy (1930), Iskry w popiołach (1931) Poeta okresu Młodej Polski i publicysta dwudziestolecia międzywojennego. Współpracował jako krytyk z ?Kurierem Warszawskim", był redaktorem ?Tygodnika Ilustrowanego" oraz kierownikiem literackim ?Biblioteki Dzieł Wyborowych". Syn powstańca styczniowego, w czasach gimnazjalnych i studenckich kilkakrotnie wchodził w konflikt z władzami szkolnymi i państwowymi; w 1894 aresztowany za udział w manifestacji ku czci Jana Kilińskiego, spędził pół roku w więzieniu i rok na zesłaniu w uralskim Orsku. W 1896 został członkiem Ligi Narodowej. W czasie I wojny światowej w legionach (por. Ta, co nie zginęła 1915, współaut. z E. Słońskim). Jest autorem wierszy początkowo utrzymanych w stylistyce Tetmajerowskiej, później w duchu dość schematycznej religijności i patriotyzmu. Proza - o charakterze publicystycznym lub wspomnieniowym pisana była dla publiczności sympatyzującej z obozem narodowo-demokratycznym (Miasteczko z 1907, Kryzys inteligencji polskiej,  Podstawy kultury narodowej, Narodziny ideału). Pesymistycznie oceniał współczesną cywilizację i wieścił jej kres (por. tom zbeletryzowanej publicystyki Sam na sam).Kupując książkę wspierasz fundację Nowoczesna Polska, która propaguje ideę wolnej kultury. Wolne Lektury to biblioteka internetowa, rozwijana pod patronatem Ministerstwa Edukacji Narodowej. W jej zbiorach znajduje się kilka tysięcy utworów, w tym wiele lektur szkolnych zalecanych do użytku przez MEN, które trafiły już do domeny publicznej. Wszystkie dzieła są odpowiednio opracowane - opatrzone przypisami oraz motywami.

Calineczka

Hans Christian Andersen

Calineczka Pewna dobra kobieta bardzo pragnęła mieć maleńkie dziecko, ale nie wiedziała, skąd by je wziąć. Poszła więc do czarownicy i rzekła: — Tak bym chciała mieć malutkie dziecko. Powiedz mi, co tu robić, żebym je miała? — O! To nietrudno — odpowiedziała czarownica — mogę ci doskonale poradzić. Masz tu ziarnko jęczmienia — ale to nie jest takie zwyczajne ziarnko, które sieją w polu albo sypią kurom na pokarm; zasadź je starannie w doniczce do kwiatów, a zobaczysz, co z tego będzie. [...]Hans Christian AndersenUr. 3 kwietnia 1805 r. w Odense na wyspie Fionii Zm. 4 sierpnia 1875 r. w Rolighed koło Kopenhagi Najważniejsze dzieła: baśnie: Brzydkie kaczątko, Calineczka, Dziewczynka z zapałkami, Dzielny ołowiany żołnierz, Królowa Śniegu, Księżniczka na ziarnku grochu, Krzesiwo, Mała Syrena, Nowe szaty cesarza, Słowik, Świniopas; powieści: Improwizator (1835), O.T. (1836), Tylko grajek (1837) Duński baśniopisarz i poeta. Po śmierci ojca, ubogiego szewca, który dla zarobku wziął udział w kampanii napoleońskiej, 14-letni Hans Christian opuścił dom i ruszył do Kopenhagi. Marzył o teatrze, lecz ani jego występy aktorskie, ani dzieła sceniczne (debiut 1829 r. Miłość na Wieży Mikołaja) nie zyskały uznania. Dzięki stypendium królewskiemu (1822) i wsparciu życzliwych ludzi skończył szkołę i został sławnym autorem. W uznaniu zasług otrzymał tytuł profesora (1851) i radcy (1874). Przyjaźnił się m.in. z Dickensem i braćmi Grimm. Andersen podkreślał, że jego baśnie są utworami poważnymi, nie tylko dla dzieci, ale i dla dorosłych. autor: Kamil Jackowicz Kupując książkę wspierasz fundację Nowoczesna Polska, która propaguje ideę wolnej kultury. Wolne Lektury to biblioteka internetowa, rozwijana pod patronatem Ministerstwa Edukacji Narodowej. W jej zbiorach znajduje się kilka tysięcy utworów, w tym wiele lektur szkolnych zalecanych do użytku przez MEN, które trafiły już do domeny publicznej. Wszystkie dzieła są odpowiednio opracowane - opatrzone przypisami oraz motywami.