Pokusa pustyni. Nomadyzm jako wyjście z kryzysu współczesności w pisarstwie Jose Saramago

Ewa Łukaszyk

Ludzkie bytowanie w świecie determinuje relacje agoniczne: z jednej strony konflikt między człowiekiem a miażdżącym go bóstwem - tyranem, z drugiej, waśń między człowiekiem a człowiekiem. Historia jest więc pasmem powracających cyklicznie dramatów i niesprawiedliwości, a teodycei nie sposób sformułować. Może tylko skrajna asceza mogłaby stanowić rozwiązanie, likwidując z jednej strony sieć zależności, w jaką uwikłany jest człowiek w świecie historycznym i politycznym. Nomadyzm jest właśnie uchyleniem się od relacji, która dla Saramago jest zawsze brzemienienna konfliktem. Oznacza odwrócenie wzroku, który nie napotyka już Drugiego, ani w osobie ani w postaci zazdrosnego oka Opatrzności.

Literatura grozi myśleniem

Piotr Kołodziej

Książka – swoiste edukacyjne credo autora – to efekt namysłu nad myśleniem jako aktywnością decydującą o conditio humana, a także nad sposobami odpowiedzialnego organizowania warunków uprawiania tej aktywności przez innych. Ponieważ każdy człowiek, żyjąc, „wymyśla” unikatową o-powieść autobiograficzną i w ten sposób siebie stwarza, bezcenna w tym niezwykłym procesie, wyznaczanym datami narodzin i śmierci, może się okazać – zdaniem autora – literatura, czyli zbiór opowieści o doświadczeniach cudzych. Opowieści, w których jako ludzie mamy szansę się przeglądać – nawet jeśli ta literatura, ze względu na swą specyfikę, grozi myśleniem. A raczej właśnie dlatego. Sprawdzony w wieloletniej praktyce i ze znawstwem opisany model edukacji humanistycznej – na miarę XXI wieku – zdecydowanie przeciwstawia się urzędowym schematom. Propozycje zawarte w książce są i konkretne, i nowatorskie, a ich lektura sprawia niewątpliwą intelektualną przyjemność. Autor świetnie zna literaturę i literaturoznawstwo, a prezentowane działania to droga do wolności, rozumienia świata, współpracy, zdolności wyrażania własnych poglądów, akceptacji różnicy i niezgody na myślenie upraszczające rzeczywistość. Efekty są znakomite, a przywoływane wypowiedzi licealistek i licealistów dowodzą, że taka podmiotowa edukacja to nie fantasmagoria, ale realna możliwość. Całość publikacji ujmuje stylistyczną swadą. Włączenie w narrację chwytów retorycznych, przechodzenie od żartu i ironii do tonu zdecydowanie poważniejszego, a przede wszystkim ciekawe propozycje problemowych analiz rozmaitych współczesnych tekstów kultury (literatura, malarstwo, fotografia, rzeźba, mural itd.) oraz utworów budujących naszą wspólnotową pamięć – wszystko to sprawia, że opisanymi w książce kwestiami zainteresują się z pewnością nie tylko nauczyciele i akademicy. [Z recenzji prof. dr hab. Marii Kwiatkowskiej-Ratajczak] Piotr Kołodziej – profesor Uniwersytetu Pedagogicznego im. KEN w Krakowie i dyrektor Instytutu Filologii Polskiej, doktor habilitowany, literaturoznawca, dydaktyk, a także nauczyciel języka polskiego w liceum (VIII PALO w Krakowie), dokąd zaprasza swoich studentów. Interesuje się głównie interferencjami literatury i sztuk wizualnych (zwłaszcza malarstwa), jak również teorią i praktyką kształcenia (ujęcie antropologiczne) – jest współautorem koncepcji edukacji humanistycznej (m.in. program i seria podręczników dla uczniów i nauczycieli To lubię!; książki: Pakt dla szkoły, 2011; Edukacja w czasach cyfrowej zarazy, 2016) oraz współtwórcą Teatru Interakcji (Szkolny Teatr Interakcji, 2016). Opublikował kilkadziesiąt prac naukowych w kraju i za granicą, w tym m.in. monografie Czas na obraz (2013) oraz Dwadzieścia pięć twarzy dziewczyny z perłą (2018).

Badania z udziałem ludzi. Antologia bioetyki. Tom 3

Włodzimierz Galewicz

Trzeci tom Antologii bioetyki poświęcony jest badaniom biomedycznym z udziałem ludzi. Zawiera tłumaczenia około 20 ważnych tekstów, głównie autorów amerykańskich, w których poruszane są takie tematy jak: • różnice między badaniem klinicznym a opieką medyczną; • ogólne warunki dopuszczalności badań medycznych na ludziach (minimalizacja ryzyka, zasada świadomej zgody); • specjalne wymogi, jakie nakłada się na badania medyczne z udziałem pacjentów wymagających szczególnej ochrony (np. dzieci lub osób umysłowo otępiałych); • a także moralne i pozamoralne motywy, jakie mogą skłaniać do uczestnictwa w badaniach medycznych.

Brak absolutu. Pojęcia dobra i zła w japońskiej popkulturze

Dorota Barańska

„Zło, moralność i śmierć są nie tylko popularnymi tematami w japońskim folklorze, ale zdają się być wręcz tematem centralnym japońskiej tradycji: niemal każdy festiwal, rytuał i zwyczaj odnosi się do powiązań między żyjącymi a zmarłymi, między żyjącą rodziną, a jej zmarłymi przodkami, między teraźniejszością a przeszłością”   Michiko Iwasaka, Barre Toelken, Ghosts and the Japanese: Cultural Experience in Japanese Death Legends   Książka Doroty Barańskej pokazuje, że pojęcia zła i dobra są kluczowymi elementami obecnymi nie tylko w japońskim folklorze, ale w całej kulturze popularnej – od rozrywki ludowej poprzez animację do gier video. Stawia tezę, że kultura rozrywkowa jest niezwykle silnie związana z religiami Japonii, czerpie z buddyzmu, shinto, magii. I choć samo nawiązanie nie jest niczym niezwykłym, niezwykła jest drobiazgowość w przedstawianiu elementów tradycyjnych w nowej formie. Dzięki niej kultura popularna Japonii staje się źródłem do badań nie tylko nad samą kulturą, ale też nad religią, społeczeństwem, moralnością.

Przekaz digitalny. Z zagadnień semiotyki, semantyki i komunikacji cyfrowej

Ewa Szczęsna

Nie ulega wątpliwości, że wraz z tomem „Przekaz digitalny” otrzymujemy nie tylko całość oryginalnie zaprojektowaną i umiejętnie zrealizowaną, ale także wizję nowocześnie uprawianego medioznawstwa budowaną na fundamencie semiotyki. Prof. dr hab. Marek Hendrykowski Katedra Filmu, Telewizji i Nowych  Mediów Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu   Badania stanowiące podstawę książki, jak i ona sama mają  nowatorski i oryginalny charakter. O ile bowiem można spotkać, także i w Polsce, publikacje dotyczące ogólnych zagadnień cyberkultury i estetyki nowych mediów, to badania łączące perspektywę semiotyczną, semantyczną i komunikacyjną, wnikliwie analizujące i szeroko zarazem okoliczności wyłaniania się znaczeń w mediach cyfrowych, w zasadzie prawie dotąd nie zaistniały. Kompetentne, wnikliwe i wszechstronne ujęcie podjętej problematyki, aktualność przedstawionych rozważań i brak w polskim kontekście podobnego opracowania nakazują stanowczo rekomendować monografię do jak najszybszego wydania. Prof. dr hab. Ryszard W. Kluszczyński Katedra Mediów i Kultury Audiowizualnej Uniwersytetu  Łódzkiego

Granice rozumienia i interpretacji. O hermeneutyce Hansa-Georga Gadamera

Paweł Dybel

Próba systematycznego przedstawienia podstawowych założeń hermeneutyki Hansa-Georga Gadamera, jednego z najwybitniejszych filozofów niemieckich XX wieku. Autor koncentruje się w niej na kluczowych zagadnieniach metody hermeneutycznej, takich jak: dziejowość rozumienia i tradycji, koncepcja doświadczenia estetycznego, pojęcie przesądu. Obszerny rozdział pracy został też poświęcony Gadamerowskiej koncepcji języka. Autor podejmuje dyskusję z krytykami Gadamera (m.in. J. Habermasem i M. Frankiem), a także z samym Gadamerem, wskazując na pewne luki w jego koncepcji (np. brak wyraźnego odniesienia do tego, kto rozumie tekst) oraz twierdząc, że jego hermeneutyka jest w zasadzie bezradna wobec przekazów, które pełnią centralne miejsce w tradycji psychoanalitycznej (jak symptomy chorobowe czy marzenia senne).  

"Mnie płynąć, płynąć i płynąć". Brzegi Lemanu. Krąg wierszy lozańskich

Adam Mickiewicz

Podczas pobytu w Lozannie, w latach 1839–1840, Mickiewicz naszkicował sześć krótkich wierszy. Rękopisy zachował, ale nigdy nie nadał im ostatecznego kształtu. Ogłoszone po śmierci poety, były początkowo traktowane jako mało znaczące drobiazgi. Wraz z upływem czasu ich ranga, mierzona opiniami poetów, krytyków i historyków literatury, zaczęła rosnąć.   Dzisiaj nikt ze znawców poezji nie wątpi, że liryki lozańskie są arcydziełem, jednym z centralnych punktów poetyckiej twórczości Mickiewicza, a więc – całej polskiej poezji. Pochodzące z nich frazy, takie jak „Nad wodą wielką i czystą”, „Mnie płynąć, płynąć i płynąć”, „Polały się łzy me czyste”, „Gdy tu mój trup w pośrodku was zasiada”, mają moc poetyckich zaklęć, archetypów poetyckości. Marian Stala

Krytyka dziewiętnastowiecznego rozumu. Źródła i konteksty "Pałuby" Karola Irzykowskiego

Marcin Jauksz

Palimpsest, to słowo-klucz do Pałuby, które pojawiając się w podtytule Snów Marii Dunin Karola Irzykowskiego, metaforycznie wyraża zasadę rządzącą kompozycją jednej z najwybitniejszych polskich powieści XX wieku i zarazem otwiera ją na nowe odczytania. To zachęta do przebicia się przez wierzchnie warstwy dzieła i podróży w głąb, w celu odnalezienia tekstów, do których Pałuba nieustannie wraca, by użyć sformułowania autora powieści, „w kształt linii spiralnej”. Podczas tej podróży natknąć się można zarówno na prace własne Irzykowskiego, jak i na ważne lektury, które niby drogowskazy znajdował młody klerk na swej intelektualnej drodze. Rousseau i Kant, Stendhal i Poe, Nietzsche i Mach, Tetmajer i Sienkiewicz – to tylko niektórzy z przewodników Irzykowskiego i o ich realnym znaczeniu dla Pałuby próbuje rozstrzygać ta rozprawa. Rekonstrukcja nawet najbardziej hipotetycznych spotkań lekturowych młodego Irzykowskiego pozwala dookreślić metody wybrane przez niego dla zakamuflowania drukiem własnych doświadczeń i dostrzec w nim zapoznanego acz ważnego  prekursora najwybitniejszych dzieł Zachodniego krypto-autobiografizmu. Niepodważalnym osiągnięciem pracy jest pokazywanie specyfiki miejsca Irzykowskiego na kulturalnej mapie Młodej Polski, czemu towarzyszy jej ponowne wykreślanie od centrum, jakie stanowi Pałuba. Komparatystyczne bogactwo, zasięg zestawień, pomysłowość i precyzja ich formułowania są zaiste imponujące. (…) Nie trzeba już dzisiaj rehabilitować Młodej Polski, wiemy, że „tam nasz początek”, ale zrzędny krytyk Irzykowski doczekał się wreszcie portretu artysty z czasów młodości. Z recenzji prof. dr hab. Ewy Wiegandt   Dr Marcin Jauksz, literaturoznawca i filmoznawca; w 2010 roku obronił rozprawę doktorską Krytyka dziewiętnastowiecznego rozumu. Źródła i konteksty „Pałuby” Karola Irzykowskiego nagrodzoną na Konkursie im. Konrada i Marty Górskich w 2011 roku; interesuje się psychologizmem w prozie późnego wieku dziewiętnastego i kształtującymi się wówczas zasadami kompozycji dzieła literackiego oraz filmowymi adaptacjami dziewiętnastowiecznych powieści; ostatnio tropi też poetów zagubionych na „marginesach cywilizacji”. Stypendysta rządu francuskiego w latach 2008-09. Publikował m.in. w „Wieku XIX”, „Porównaniach”, „Lampie” i „Polonistyce”.