Uczeni z odległej i nieodległej przeszłości. Rekonstrukcje, interpretacje, refleksje

Alicja Żywczok, Małgorzata Kitlińska-Król

Zaprezentowana praca wieloautorska powstała w celu popularyzacji wiedzy naukoznawczej, zwłaszcza z zakresu historii nauki, filozofii nauki oraz psychologii i pedagogiki twórczości naukowej. Upowszechnienie znajomości biografii uczonych, zawierających wiele wskazówek odnośnie do tajników dynamicznych postępów w nauce, stanowi, w mym przekonaniu, odpowiedni kierunek w edukacji młodego pokolenia.     Rozstrzygającym motywem zbiorowego wysiłku i współpracy naukowców z wielu ośrodków stało się przeświadczenie redaktorów naukowych, że w każdej społeczności postaci, które zmieniały bieg historii, tworzyły kulturę, kształtowały cywilizację od czasów najdawniejszych po współczesność, powinny być doskonale znane i doceniane. Zapomnienie o nich bądź fragmentaryczne postrzeganie dokonań stanowią akty niesprawiedliwości społecznej. Potwierdza je dzisiejsza degrengolada, którą daje się rozpoznać w hołubieniu zwłaszcza pracowników mediów czy tzw. celebrytów. Nie chodzi jednak o bagatelizację jakiejkolwiek grupy, ale o uczciwe uznanie społeczne dla inicjatorów procesów kulturotwórczych. Rekonstrukcja faktów biograficznych stanowi jedynie podwalinę twórczych interpretacji i refleksji dotyczących działalności naukowej uczonych z różnych epok. Jednak niezależnie od okresu, w którym przyszło im żyć, każdy z nich podtrzymuje ciągłość kulturową i dialog z przedstawicielami kolejnych pokoleń naukowców. Kulturowa jedność uczonych z odległej i nieodległej przeszłości służy obronie humanizacyjnej funkcji nauki wyrażającej się choćby w trosce o przetrwanie ludzkości i jej godną egzystencję. Wśród komponentów strukturalnych pracy należy wyliczyć: spis treści; wstęp; dziesięć rozdziałów z zakresu naukoznawstwa; zakończenie; summary ze słowami kluczowymi; noty o autorach. Autorzy w rozdziałach zaprezentowali kolejno: – biogramy rzymskich intelektualistów: Orbiliusza (114–14 r. p.n.e.) i Apulejusza (ok. 125–po 180 r. n.e.); – obraz uczonego zakonnika wyłaniający się ze średniowiecznych kronik klasztornych; – sylwetkę Jana Niecisława Baudouina de Courtenay'a – prekursora teorii językoznawczych oraz działacza społecznego; – wybitnego czeskiego filozofa, pedagoga, redaktora oraz polityka – Františka Drtinę; – twórczość Tadeusza Zielińskiego (1859–1944), który podporządkował działalność naukową misji wychowawczej; – sylwetkę Kurta Aldera – naukowca urodzonego na Śląsku, laureata Nagrody Nobla w dziedzinie chemii; –  twórczość naukową Jeana Piageta, jednego z największych uczonych XX wieku w zakresie psychologii rozwojowej; – interpretację dzieł (głównie z zakresu epistemologii) Tadeusza Kotarbińskiego, co umożliwiło zbadanie jego poglądów na rozwój nauki i naukowców; – jednego z luminarzy pedagogiki specjalnej – docenta/profesora Ottona Lipkowskiego; – biogramy nauczycieli intelektualistów, społeczników, związanych z regionem górnośląskim na tle sytuacji społeczno-politycznej po zakończeniu II wojny światowej. Praca ta jest adresowana zarówno do środowiska naukowców reprezentujących różne dziedziny i dyscypliny, jak i do szerokiego kręgu odbiorców, począwszy od uczniów szkół średnich, studentów, doktorantów oraz członków ich rodzin, a skończywszy na wszystkich zainteresowanych postępem naukowym i cywilizacyjnym na przestrzeni wieków.

Krótka historia nauki

William Bynum

Mężczyźni i kobiety - począwszy od starożytnych greckich filozofów, przez Einsteina i Watsona z Crickiem, po współczesnych naukowców wspomaganych przez komputery - zastanawiali się, badali, eksperymentowali, obliczali, a czasami dokonywali tak wstrząsających odkryć, że ludzie zaczynali rozumieć świat - albo siebie samych - w całkiem nowy sposób. Ta ciekawa książka opowiada pasjonującą przygodę - historię nauki. Zabiera czytelników do gwiazd oglądanych przez teleskop, gdy Słońce zastąpiło Ziemię w centrum wszechświata. Zagłębia się pod powierzchnię planety. Kreśli ewolucję układu okresowego pierwiastków. Wprowadza w świat fizyki, objaśniającej elektryczność, grawitację i budowę atomów. Relacjonuje przebieg naukowego śledztwa, które doprowadziło do odkrycia cząsteczki DNA, a zarazem całkiem nowych obszarów do zbadania. Przytaczając zaskakujące i osobiste historie naukowców, zarówno sławnych, jak i nieznanych, Krótka historia nauki śledzi postęp nauki poprzez stulecia. Dzięki wspaniałym ilustracjom oraz ciepłemu, przystępnemu stylowi docenią ją młodzi i starzy.

Bizantyński epos dla średnio zaawansowanych. "Katomyomachia" Teodora Prodromosa jako tekst trzeciego stopnia

Katarzyna Warcaba

Analiza wpływu Homera na literatury różnych epok i społeczeństw jest jednym z najobszerniejszych zagadnień badawczych związanych z literacką recepcją. Iliada i Odyseja do dzisiaj są jednymi z najbardziej rozpoznawalnych utworów literackich powstałych w kulturze europejskiej, a badania nad samymi poematami prowadzone są nieustannie, od początku istnienia filologii jako nauki. Homer był też bezdyskusyjnie najbardziej popularnym autorem w Bizancjum, świadczy o tym chociażby liczba zachowanych rękopisów zawierających dzieła przypisywane Poecie. Obecny był na wszystkich stopniach kształcenia, jednak tylko nieliczni naprawdę studiowali wielkie dzieła greckiego mistrza. Większość uczniów – przyszłych intelektualistów Konstantynopola – poznawała przede wszystkim pierwszą księgę Iliady i ewentualnie jej streszczenia. Natomiast przypisywaną Poecie Batrachomyomachię, będącą utworem wprowadzającym do lektury eposów, znali wszyscy, którzy przeszli przez system nauczania „średniego” szczebla. Tekst ten doczekał się w czasach bizantyńskich swojego naśladowcy w osobie Teodora Prodromosa, autora Katomyomachii, która jest przedmiotem niniejszego opracowania. Książka składa się z części wprowadzającej, do której należą: informacje o autorze i okolicznościach, w jakich powstawała „Wojna kocio-mysia” oraz przegląd obecności kotów i myszy w literaturze antycznej i bizantyńskiej. Główna część pracy to analiza tekstu w ujęciu transtekstualnym, zaproponowanym przez Gerarda Genette’a w eseju pt. Palimpsesty. Literatura drugiego stopnia. Ponieważ Katomyomachia stanowi literacki palimpsest oparty na innym palimpseście, zdecydowałam się zaproponować, analogiczną do genetteowskiej, koncepcję tekstu trzeciego stopnia. Analiza prowadzi do próby ustalenia możliwych przestrzeni konceptualnych, dla których przeznaczony był tekst Prodromosa. Do studium dołączone zostały tłumaczenia na język polski dwóch tekstów greckich – Katomyomachii i przypisywanych Prodromosowi Schede tou myos.

Winston Churchill i Franklin D. Roosevelt. Alianci 1940-1942

Bogdan Grzeloński

W książce zaprezentowano osobiste relacje Winstona Churchilla i Franklina D. Roosevelta, których charakter miał kluczowe znaczenie dla przebiegu II wojny światowej. Mimo dzielącej obu polityków odległości i stanu zdrowia Roosevelta spędzili ze sobą 113 dni i wymienili blisko 2000 depesz, listów, pism oraz notatek. Spotykali się w Waszyngtonie, Hyde Parku w Quebecu, Casablance, Kairze czy Teheranie. Między kolejnymi koktajlami, papierosami i cygarami rozmawiali o polityce i wojnie, ale także o swoim zdrowiu, żonach i dzieciach. Mieli wiele wspólnego - obaj należeli do elity, studiowali prawo i żywo interesowali się historią. Polityka była dla nich wszystkim. Autor opowiada, jak ich osobowości, myślenie czy wizje kształtowały wzajemne stosunki, pośrednio pokazuje też, z jakiej materii - sytuacji i impulsów - tkali plany pokonania wroga, ułożenia przyszłości Europy i świata oraz zabezpieczenia go przed różnego rodzaju zagrożeniami. Zastanawia się również, czy w relacjach obu wielkich polityków pojawiły się oznaki bezinteresowności lub choćby powierzchownej przyjaźni, czy też prowadzili oni wyłącznie zręczną grę. "Bogdan Grzeloński, historyk i dyplomata, podjął się trudnego zadania spojrzenia na nowo i z polskiej perspektywy na relacje Churchilla i Roosevelta. Praca jego wychodzi naprzeciw zainteresowaniom zarówno badaczy, jaki i szerokich rzesz czytelników, chcących poznać nieznane fakty z dziejów sojuszu brytyjsko-amerykańskiego i II wojny światowej". Prof. dr hab. Jacek Tebinka Bogdan Grzeloński - dr hab. nauk historycznych, profesor w Uniwersytecie SWPS. Zajmuje się historią Stanów Zjednoczonych Ameryki w XX wieku i dyplomacją. Ambasador RP w Kanadzie w latach 1997-2000; członek zwyczajny komitetu redakcyjnego serii "Polskie Dokumenty Dyplomatyczne". Jego ostatnie publikacje to: Dyplomacja i arrasy. Wokół powrotu zbiorów wawelskich do Polski 1945-1961 (2016) oraz Niedobrani sojusznicy. Ambasadorzy Roosevelta w ZSRR (2017).

Miejskie tłumy. Miasto i wspólnotowość w dobie sieciowej współpracy

Blanka Brzozowska

Publikacja dotyczy kulturowych studiów miejskich z silnym uwzględnieniem perspektywy badań nad mediami i ich rolą w kształtowaniu „nowej wspólnotowości”, którą autorka próbuje zdefiniować w opozycji do tradycyjnych ujęć socjologicznych. Autorka akcentuje obserwowane współcześnie zjawisko przenikania się przestrzeni fizycznych i medialnych, a także śledzi, jak na ich styku powstają nowe formy miejskiej wspólnotowości. Czytelnik może poznać społeczną perspektywę działania mediów sieciowych, w tym nowy wymiar powstawania i działania wspólnot konsumenckich.

Literatura w cieniu fabrycznych kominów. Antologia / Literatur im Schatten der Fabrikschornsteine. Anthologie

Monika Kucner, Jörg Riecke

Książka jest dwujęzyczną antologią kilkudziesięciu tekstów niemieckojęzycznych autorów z XIX i XX wieku, nieobecnych do tej pory w świadomości krytycznoliterackiej i czytelniczej, ale silnie zakorzenionych w łódzkiej tradycji. Redaktorzy tomu podjęli próbę rekonstrukcji literatury pisanej m.in. w charakterystycznej odmianie języka niemieckiego, tzw. Lodzer Deutsch/lodzerdeutsch, oraz zaprezentowania jej w tłumaczeniu na język polski. Teksty pochodzą głównie z prasy, tylko w nielicznych przypadkach zdigitalizowanej, więc publikacja ma też na celu ocalenie spuścizny kulturowej Łodzi. Czytelnik znajdzie w tomie sylwetki autorów, słowniczek wybranych pojęć w Lodzer Deutsch/lodzerdeutsch, teksty wstępne wprowadzające w kontekst historyczny i kulturowy „literatury łódzkiej”, a także w specyfikę łódzkiego wariantu niemczyzny. Publikacji towarzyszą nagrania pięciu tekstów w Lodzer Deutsch/lodzerdeutsch czytanych przez Aurelię Scheffel, która w 1946 roku wraz z rodzicami opuściła miasto rodzinne Łódź i przeniosła się do Oldenburga. Językiem, który zaprezentowała w nagraniach, posługiwała się na co dzień w swoim domu. Nagrania są dostępne na stronie Wydawnictwa UŁ (www.wydawnictwo.uni.lodz.pl) w karcie książki (Nagrania w Lodzer Deutsch – Aurelia Scheffel). „Teksty zostały przetłumaczone starannie i z polotem [...] antologia ma w zasadzie charakter popularyzatorski, ponieważ zamieszczone w niej teksty są adresowane do szerokiego kręgu odbiorców zainteresowanych historią i kulturą Łodzi, może także liczyć na odbiorców fachowych ze względu na teksty wstępne. [...] to przedsięwzięcie pionierskie. Należy je traktować jako próbę monograficznego przedstawienia historycznego już fenomenu, jakim były literatura łódzka i łódzka odmiana niemczyzny”. Z recenzji prof. dr. hab. Jerzego Kałążnego

Kroniki królewskie

William Shakespeare

Nowe wydanie największych dzieł Williama Szekspira w przekładzie Macieja Słomczyńskiego Wydawnictwo Literackie w Światowym Roku Williama Szekspira przedstawia trzytomową edycję dzieł genialnego dramaturga w wybitnym tłumaczeniu Macieja Słomczyńskiego. W tomie II Kroniki Królewskie:  Żywot i śmierć Ryszarda Trzeciego, Pierwsza i Druga część dziejów Henryka Czwartego, Dzieje żywota króla Henryka Piątego. Maciej Słomczyński (1922-1998) jako pierwszy przetłumaczył na język polski wszystkie utwory mistrza ze Stratfordu.

Kiedy pozwolić? Kiedy zabronić?

Robert J. MacKenzie

Podstawą skutecznego wychowywania jest konsekwentne wyznaczanie granic, umożliwiających dziecku orientację w otaczającym je świecie. MacKenzie omawia typowe błędy popełniane przez rodziców, wyznaczających dziecku zbyt sztywne, zbyt szerokie lub niestałe granice. Opisuje granice odpowiednie dla dzieci na różnym etapie rozwoju oraz skuteczne metody ich ustalania. Omawia też problem komunikacji w rodzinie. Na przykładach zaczerpniętych z codziennego życia pokazuje, jak często rodzice, mimo najlepszych chęci, zupełnie nieświadomie przekazują dziecku wewnętrznie sprzeczne komunikaty. Lekturę polecamy rodzicom, nauczycielom i wychowawcom, którym zależy na nawiązaniu przyjacielskich relacji z dzieckiem, bez ryzyka utraty autorytetu.