Rzeka

Krzysztof Kamil Baczyński

Rze­ka Płyń, zie­mio. Gó­ry ciem­ne. Rze­ka wszyst­ko nie­sie.  Lą­dy wzdłuż wo­dy pęk­ną. Jak wio­sło mil­cze­nia  rze­ka wszyst­ko po­dzie­li na wio­snę i je­sień,  na zi­my si­we, po­ry wszyst­kich lat.  Nio­są się pta­ki, a brze­gi ta­jem­ne  świat smut­ku otwie­ra­ją i ra­do­ści świat.    To ta­ka wa­ga srebr­na, uśmiech nie­ba w zie­mi,  uj­rzy nas i unie­sie z rę­ka­mi ciem­ne­mi  od pra­cy, utru­dzo­nych przy­gar­nie i z od­bić  gdzieś na krań­cu ży­wo­ta mo­że się od­czy­ta  na­sze twa­rze mil­czą­ce. Bę­dzie­my po­dob­ni  sa­mi swo­im od­bi­ciom w niej al­bo po­dob­ni  ciem­no­ściom, któ­re nie­sie, al­bo nie­ska­la­ne  twa­rze w sre­brze zo­sta­ną, a nie­po­ko­na­ne.    Płyń, zie­mio. Dłu­gi wie­czór i pta­ki u lic,  zda­je się, rzę­sy trze­pot przy­ja­ciel­skich oczu,  i ja­skół­ki cie­nia­mi cie­pły­mi mi­go­cą,  i noc za­pa­da cięż­ko, i pie­rza­sty świt  pod­no­si chmur po­wie­kę. Tra­twy su­ną w mrok,  owo­ce cięż­kie nio­są; jabł­ka -- jak­by grad  burz do­sta­łych opa­dły z drzew mi­nio­nych lat.    Cóż bę­dzie­my czy­ni­li? Dom­ki na wy­brze­żu  jak za­baw­ki cze­ka­ją na dzie­cin­ną dłoń,  a wo­ko­ło zwie­rzę­ta utru­dzo­ne le­żą  i na bie­gu­nach cie­ni w głąb pa­stwi­ska koń --  prze­bie­ga. [...]Krzysztof Kamil BaczyńskiUr. 22 stycznia 1921 r. w Warszawie Zm. 4 sierpnia 1944 r. w Warszawie Najważniejsze dzieła: Pokolenie, Historia, Bez imienia, Dwie miłości, Z głową na karabinie Poeta, rysownik. Twórczość poetycką rozpoczął już jako uczeń gimnazjum im. Stefana Batorego w Warszawie, gdzie w 1939 r. zdał maturę. Związany ze środowiskiem młodzieży lewicowej, m.in. z organizacją Spartakus działającą półlegalnie w szkołach średnich. W czasie okupacji niemieckiej zbliżył się do ugrupowań socjalistycznych, wydających podziemne pisma ?Płomienie? i ?Droga?. Od 1943 r. uczestniczył w tajnych kompletach polonistycznych, w tymże roku wstąpił do Harcerskich Grup Szturmowych, które stały się zalążkiem batalionu AK ?Zośka? oraz ukończył konspiracyjną szkołę podchorążych rezerwy. Uczestnik powstania warszawskiego; poległ w walce przy Placu Teatralnym (Pałac Blanka); w parę tygodni później zginęła w powstaniu żona poety Barbara, którą poślubił w 1942 r. Nie licząc dwóch zbiorków odbitych na hektografie w 7 egzemplarzach w 1940 r. i kilku wierszy w antologiach Pieśń niepodległa i Słowo prawdziwe, zdążył ogłosić, pod pseudonimem Jan Bugaj, dwa konspiracyjne zbiory: Wiersze wybrane (1942) i Arkusz poetycki (1944) wydane nakładem ?Drogi?. Kupując książkę wspierasz fundację Nowoczesna Polska, która propaguje ideę wolnej kultury. Wolne Lektury to biblioteka internetowa, rozwijana pod patronatem Ministerstwa Edukacji Narodowej. W jej zbiorach znajduje się kilka tysięcy utworów, w tym wiele lektur szkolnych zalecanych do użytku przez MEN, które trafiły już do domeny publicznej. Wszystkie dzieła są odpowiednio opracowane - opatrzone przypisami oraz motywami.

Modlitwa o koniec wojny

Wacław Bojarski

Wacław Bojarski Modlitwa o koniec wojny Apokalipso siedmiokrotna, mechanizmie spraw ostatecznych, abrakadabro krwawych głodna rzeczy! Lub Ty, co je zastępujesz po trochu jakiś stary, bardzo stary Panie! Spraw, niech wreszcie wytęskniony pokój nastanie! Wytrąć już wreszcie, dobry Boże, *komukolwiek* z rąk mordercze noże! Cóż to dla Ciebie? W ręce piorunowe klaśniesz, okręcisz się trzy razy w obłoku, no i już właśnie pokój. A w tym pokoju daj nam, dobry Panie, obraz... Wacław Bojarski Ur. 1921 Zm. 15 czerwca 1943 w Warszawie. Najważniejsze dzieła: Ranny różą (wiersz nagrodzony w konkursie Sztuki i Narodu), Natalia (piosenka) Poeta, autor opowiadań, członek Konfederacji Narodu, założyciel i redaktor czasopisma Sztuka i Naród. Zginął wskutek rany postrzałowej, jaką otrzymał składając kwiaty pod pomnikiem Kopernika. Z tej samej akcji wyszli bez szwanku dwaj inni poeci Tadeusz Gajcy i Zdzisław Stroiński. Przed śmiercią Bojarski wziął ślub z narzeczoną, Haliną Marczak, której poświęcił piosenkę Natalia, zatytułowaną od jej pseudonimu i popularną podczas Powstania Warszawskiego. Kupując książkę wspierasz fundację Nowoczesna Polska, która propaguje ideę wolnej kultury. Wolne Lektury to biblioteka internetowa, rozwijana pod patronatem Ministerstwa Edukacji Narodowej. W jej zbiorach znajduje się kilka tysięcy utworów, w tym wiele lektur szkolnych zalecanych do użytku przez MEN, które trafiły już do domeny publicznej. Wszystkie dzieła są odpowiednio opracowane - opatrzone przypisami oraz motywami.

Dekameron, Dzień drugi

Giovanni Boccaccio

Giovanni Boccaccio Dekameron Dzień drugi tłum. Edward Boyé Słońce promieniami swymi już nowy dzień ozłociło, a ptaszkowie na zielonych gałęziach miłe nucąc pienia świadectwo temu dawali, gdy młodzieńcy i damy, podniósłszy się z posłania, do ogrodu się udali. Cicho po rośnej stąpając trawie, tam i sam krążyli i piękne wieńce splatali, a później rozprószyli się w różne strony uczynili to, co i poprzedniego dnia: posilili się w chłodzie, potańczyli nieco i wczasowi się... Giovanni Boccaccio Ur. 1313 w Certaldo (w Toskanii) lub we Florencji Zm. 21 grudnia 1375 w Certaldo Najważniejsze dzieła: Dekameron, Fiametta, Żywot Dantego, O sławnych niewiastach, Genealogia bogów Włoski pisarz doby renesansu, najbardziej znany jako twórca zbioru nowel Dekameron i z tego powodu uważany za ojca nowożytnej nowelistyki. Ojciec chciał, by syn pracował w bankowości; przez jakiś czas młody Giovanni studiował prawo, co go nie pociągało, ale pozwoliło nawiązać liczne znajomości w kręgach elit artystycznych i politycznych. W tym czasie też Giovanni przeżył niespełnioną miłość do córki króla Neapolu, we wstępie do Dekameronu wspomina to jako wielkie cierpienie. Postać wzorowana na ukochanej pojawia się później w wielu utworach Boccaccia, jest tytułową bohaterką Fiametty, uznanej za pierwszą powieść psychologiczną w europejskiej literaturze. Boccaccio od młodości zafascynowany był twórczością Dantego i swoje powołanie widział w poezji. Pisał wiele zarówno w Neapolu, jak i po powrocie do Florencji w 1441 r. Nie ma pewności, czy poeta faktycznie był w mieście w czasie wielkiej epidemii dżumy, którą opisał w Dekameronie. Wiadomo jednak, że jego ojciec pełnił wówczas we Florencji funkcję ministra zaopatrzenia. Ofiarą choroby stała się druga żona ojca, a sam ojciec zmarł dwa lata później, czyniąc Giovanniego głową rodziny. Dekameron powstał w latach 1449-1452 i był jednym z ostatnich większych dzieł napisanych przez poetę po włosku. Boccaccio zaangażował się w misje dyplomatyczne, odwiedzał inne miasta jako przedstawiciel Florencji, bywał u papieża w Avignonie, a potem w Rzymie. Studiował też grekę i próbował swoich sił w tłumaczeniu autorów starożytnych. Przyjął także niższe święcenia w kościele katolickim. W październiku 1450 r. Boccaccio gościł w swoim domu we Florencji Franceska Petrarkę (1304-1374), potem poeci spotykali się w trakcie swoich podróży. Ich przyjaźń miała duży wpływ na postawę twórczą Boccaccia, w dyskusjach wykrystalizowało się też jego zainteresowanie kulturą antyczną. Genealogia Deorum Gentilium, wydana w 1460 r., stała się ważnym punktem odniesienia dla twórców następnych pokoleń. W latach 50. i 60. Boccaccio zaczął tracić zdrowie, co odbiło się również na stylu i tematyce jego dzieł z tego okresu, pisanych wówczas głównie po łacinie. Cierpiał z powodu otyłości lub obrzęku. Zmarł w wieku 62 lat. Kupując książkę wspierasz fundację Nowoczesna Polska, która propaguje ideę wolnej kultury. Wolne Lektury to biblioteka internetowa, rozwijana pod patronatem Ministerstwa Edukacji Narodowej. W jej zbiorach znajduje się kilka tysięcy utworów, w tym wiele lektur szkolnych zalecanych do użytku przez MEN, które trafiły już do domeny publicznej. Wszystkie dzieła są odpowiednio opracowane - opatrzone przypisami oraz motywami.

Prosta odpowiedź

Władysław Orkan

Pro­sta od­po­wiedź Ja­kiż cię, du­szo, ja­ki świat    Na mo­jej sta­wił dro­dze,  Że już od wcze­snych ży­cia lat    Do dziś dnia z to­bą cho­dzę?    Czyś się zro­dzi­ła z mor­skiej fa­li,    Z uści­sku wod­nych ra­mion,  Że ty­le w to­bie głę­bi, da­li    I nie­uchwyt­nych zna­mion?    Czyś szu­mem ku mnie wy­szła z bo­ru    W ci­chym let­nim wie­czo­rze,  Że ty­le w to­bie roz­ho­wo­ru,    Co szep­tów le­śnych w bo­rze?    Czyś z me­lo­dyi ziem­skich wsta­ła,    Z po­wietrz­nych ja­kichś dźwię­ków,  Żeś mi się z pie­śnią ro­ze­brz­mia­ła    W mu­zy­kę skarg i ję­ków?    Czy cię wiatr przy­wiał z ciem­nych da­li,    Spo­wi­tą w ci­che pła­cze,  Że się coś w to­bie wiecz­nie ża­li    I skar­ży, i ko­ła­cze?...   

Anafielas. Pieśń I. Witolorauda

Józef Ignacy Kraszewski

Józef Ignacy Kraszewski Anafielas Pieśń z podań Litwy Pieśń piérwsza. Witolorauda Wstęp I Prostemi słowy do prostych serc ludu Idę z piosenką, kołatam do duszy, I słucham, pragnąc największego cudu, Czy piosnka serca zdrętwiałe poruszy? Czy Bogów dawnych i ojców wspomnienie Łzę choć wyżebrze, wymodli westchnienie? II Prostemi słowy śpiewam pieśni stare. Na twojéj, Litwo, wzrosły one ziemi, Sławiły męztwo, wstyd, cnotę i wiarę, I ojców waszych kołysano nie... Józef Ignacy Kraszewski Ur. 28 lipca 1812 w Warszawie Zm. 19 marca 1887 w Genewie Najważniejsze dzieła: Stara baśń (1876), Chata za wsią (1854), Ulana (1842), Dziecię Starego Miasta (1863), Zygmuntowskie czasy (1846), Barani Kożuszek (1881), Hrabina Cosel (1873), Brühl (1874), Poeta i świat (1839), Latarnia czarnoksięska (1844), Wspomnienia Wołynia, Polesia i Litwy (1840) Niezwykle płodny pisarz, autor przede wszystkim powieści historycznych i obyczajowych, publicysta, działacz społeczny, badacz starożytności słowiańskich, popularyzator źródeł historycznych. Do najpopularniejszych dziś powieści Kraszewskiego należy Stara baśń. Wśród inspiracji do niej znalazło się kilka wydanych wcześniej tekstów literatury pięknej. Po pierwsze Rzepicha (1790) Franciszka Salezego Jezierskiego, jednego z jakobinów warszawskich, który wyjaśniał przyczynę nierówności społecznych tezą o podboju rolniczej ludności słowiańskiej przez plemię, które przekształciło się w szlachtę (a właśc. magnaterię). Po drugie, Lillę Wenedę (1840) Juliusza Słowackiego, obrazującą podobną tezę oraz pokazującą dwuznaczną rolę chrześcijaństwa jako religii najeźdźców. Po trzecie dramat Mieczysława Romanowskiego Popiel i Piast (1862), w którym dodatkowo nacisk położony został na zagrożenie dla Słowiańszczyzny ze strony państw niemieckich, zaś kościół ukazany został ostatecznie jako gwarant zażegnania konfliktu społecznego między szlachtą a ludem (tj. też między państwem jako systemem instytucji a funkcjonowaniem społeczności połączonej więzami rodowymi i sąsiedzkimi). Ponadto Kraszewski czerpał ze źródeł historycznych (najwidoczniejsze są ślady adaptacji legend zapisanych w Historii Polski Jana Długosza), z własnych badań nad kulturą materialną dawnych Słowian i Litwy (wydał m.in. dzieła pionierskie: Litwa. Starożytne dzieje 1847 oraz Sztuka u Słowian 1860, zajmował się obyczajowością Polski piastowskiej, pracował nad projektem encyklopedii starożytności polskich dla Akademii Umiejętności w 1875 r.), z opracowań współczesnych mu historyków: Lelewela, Szajnochy, Roeppla i in. Pewien wpływ na treść powieści wywarły również prelekcje paryskie Mickiewicza na temat literatury słowiańskiej, skąd zaczerpnął np. przekonanie o zachowaniu w religii Słowian śladów dziedzictwa praindoeuropejskiego (swoisty panteizm, niektóre bóstwa tożsame z hinduistycznymi). Do swoich źródeł i inspiracji dodał Kraszewski również rzekomo średniowieczny Królodworski rękopis. Zbiór staroczeskich bohatyrskich i lirycznych śpiewów (1818) wydany, a jak się później okazało, również spreparowany przez Vaclava Hankę. Przeczytaj artykuł o autorze w Wikipedii Kupując książkę wspierasz fundację Nowoczesna Polska, która propaguje ideę wolnej kultury. Wolne Lektury to biblioteka internetowa, rozwijana pod patronatem Ministerstwa Edukacji Narodowej. W jej zbiorach znajduje się kilka tysięcy utworów, w tym wiele lektur szkolnych zalecanych do użytku przez MEN, które trafiły już do domeny publicznej. Wszystkie dzieła są odpowiednio opracowane - opatrzone przypisami oraz motywami.

Pieśń XII (Nie masz, i po drugi raz nie masz wątpliwości...)

Jan Kochanowski

Jan Kochanowski Pieśni, Księgi wtóre Pieśń XII Nie masz, i po drugi raz nie masz wątpliwości, Żeby cnota miała być kiedy bez zazdrości: Jako cień nieodstępny ciała naszladuje, Tak za cnotą w też tropy zazdrość postępuje. Nie może jej blasku znieść ani pojźrzeć w oczy, Boleje, że kto przed nią kiedy wysszej skoczy; A iż baczy po sobie, że sie wspinać prózno, Tego ludziom uwłóczy, w czym jest od nich rózno.... Jan Kochanowski Ur. 6 czerwca 1530 r. w Sycynie koło Zwolenia Zm. 22 sierpnia 1584 r. w Lublinie Najważniejsze dzieła: Odprawa posłów greckich (1578), Psałterz Dawidów (parafrazy psalmów, 1579), Treny (1580), Fraszki (1584), Pieśni ksiąg dwoje (1586) Wybitny poeta polski okresu odrodzenia, którego twórczość odegrała ogromną rolę w rozwoju języka, literatury i kultury polskiej. Syn zamożnego ziemianina, studiował w Akademii Krakowskiej (1544-1547) oraz na uniwersytetach w Królewcu i Padwie (1555-1559). Podróżował po Włoszech i Francji, gdzie poznał poetów Plejady (Ronsard). Po powrocie do Polski dzięki biskupowi Myszkowskiemu rozpoczął karierę na dworze Zygmunta Augusta, w 1563 r. został sekretarzem królewskim. Ok. 1575 r. ożenił się i osiadł na wsi. Śmierć jednej z córek stała się pobudką do napisania oryginalnego cyklu trenów. Zmarł nagle na serce. W jego pogrzebie uczestniczył król Stefan Batory, kanclerz J. Zamojski i in. autor: Katarzyna Migdał Kupując książkę wspierasz fundację Nowoczesna Polska, która propaguje ideę wolnej kultury. Wolne Lektury to biblioteka internetowa, rozwijana pod patronatem Ministerstwa Edukacji Narodowej. W jej zbiorach znajduje się kilka tysięcy utworów, w tym wiele lektur szkolnych zalecanych do użytku przez MEN, które trafiły już do domeny publicznej. Wszystkie dzieła są odpowiednio opracowane - opatrzone przypisami oraz motywami.

Menażeria ludzka

Gabriela Zapolska

Ża­bu­sia By­ła ja­sną blon­dyn­ką, ja­sną jak słoń­ce pro­mien­ne... Drob­na jej, ma­luch­na bu­zia; ró­żo­wa i bia­ła, śmia­ła się ja­kimś dzie­cin­nym, na­iw­nym śmie­chem, żło­bią­cym w pulch­nych po­licz­kach dwa roz­kosz­ne doł­ki. Z ca­łej jej po­sta­ci zda­wa­ła się wy­dzie­lać woń wła­ści­wa ró­żo­wym hia­cyn­tom, a gdy ubra­na w ró­żo­wą ma­ti­née prze­su­wa­ła się ze śmie­chem z po­ko­ju do po­ko­ju, ja­kaś srebr­na smu­ga zna­czy­ła jej przej­ście, smu­ga, któ­rą po­zo­sta­wia po so­bie wscho­dzą­ca ju­trzen­ka. Śmia­ła się ona za­wsze, ta roz­kosz­na, ja­sno­wło­sa ko­biet­ka -- śmia­ła się le­żąc jesz­cze w ko­ły­sce, po­tem u kra­tek kon­fe­sjo­na­łu -- wresz­cie u stop­ni oł­ta­rza, gdy wlo­kła za so­bą szu­mią­cy tren je­dwab­nej bia­łej sza­ty. [...]Gabriela ZapolskaUr. 30 marca 1857n r. w Podhajcach na Ukrainie Zm. 21 grudnia 1921 r. we Lwowie Najważniejsze dzieła: Moralność pani Dulskiej (1906), Kaśka Kariatyda (1886), Menażeria ludzka (1893), Żabusia (1897), Sezonowa miłość (1904), Ich czworo (1907), Panna Maliczewska (1910), Skiz (1909) Właśc. Maria Gabriela Janowska z Korwin-Piotrowskich, primo voto Śnieżko, inne pseudonimy: Marya, Józef Maskoff, Walery Tomicki. Autorka opowiadań, powieści i utworów scenicznych, aktorka. Publikowała swe utwory w prasie lwowskiej, krakowskiej i warszawskiej (debiutowała ogłoszonym w 1881 r. w ?Gazecie Krakowskiej? opowiadaniem Jeden dzień z życia róży). Jej dzieła wyróżniały się dominującym naturalizmem o tonie dydaktycznym i publicystycznym oraz zaangażowaniem społecznym. Stała się symbolem walki z zakłamaniem tzw. moralności mieszczańskiej. Zapolska pisała o drastycznych jak na jej czasy tematach, np. o prostytucji czy chorobach wenerycznych (O czym się nie mówi 1909, O czym się nawet myśleć nie chce 1914). Z tego powodu jej twórczość stała się przedmiotem krytyki ze strony kół zachowawczych. Zapolska występowała w polskich, a także europejskich teatrach. W rozwoju kariery przeszkadzał jej krnąbrny charakter. Z tego powodu nie mogła dojść do porozumienia z dyrektorami teatrów. Ostatnie lata swego życia pisarka spędziła w willi ?Skiz?, oszukana, otumaniona i pozbawiona majątku przez hipnotyzera. autor: Paweł Przybysz Kupując książkę wspierasz fundację Nowoczesna Polska, która propaguje ideę wolnej kultury. Wolne Lektury to biblioteka internetowa, rozwijana pod patronatem Ministerstwa Edukacji Narodowej. W jej zbiorach znajduje się kilka tysięcy utworów, w tym wiele lektur szkolnych zalecanych do użytku przez MEN, które trafiły już do domeny publicznej. Wszystkie dzieła są odpowiednio opracowane - opatrzone przypisami oraz motywami.

Sonet II (Na one słowa Jopowe)

Mikołaj Sęp Szarzyński

Sonet II Na one słowa Jopowe:  Homo natus de muliere, brevi vivens tempore etc.    Z wstydem poczęty człowiek, urodzony  Z boleścią, krótko tu na świecie żywie,  I to odmiennie, nędznie, bojaźliwie;  Ginie od słońca jak cień opuszczony.    I od takiego, Boże nieskończony,  W sobie chwalebnie i w sobie szczęśliwie  Sam przez sie żyjąc, żądasz jakmiarz chciwie  Być miłowany i chcesz być chwalony. [...]Mikołaj Sęp SzarzyńskiUr. ok. 1550 r. pod Lwowem Zm. ok. 1581 r. w Wolicy Najważniejsze dzieła: O nietrwałej miłości świata tego, O Bożej Opatrzności na świecie, O Strusie, który zabit na Rastawicy Mikołaj Sęp (Szarzyński to przydomek od gniazda rodowego) żył i tworzył na przełomie baroku i renesansu. Pisał po polsku i po łacinie. Studiował od 1565 r. w Wittemberdze, a następnie w Lipsku. Zachowane utwory Sępa zostały zebrane i wydane pośmiertnie w 1601 r. jako Rytmy abo Wiersze polskie. Składają się na ten zbiór sonety, pieśni, parafrazy psalmów Dawidowych, epitafia i fraszki. Za pierwszy utwór uważa się powstałe ok. 1567 r. epitafium pamięci ojca przyjaciela. Twórczość poety uzupełniają odnalezione w XIX w. erotyki z tzw. rękopisu Zamoyskich. Sęp Szarzyński przyjął w liryce postawę artifex doctus - uczonego artysty. Był poetą metafizycznym, renesansowemu optymistycznemu humanizmowi przeciwstawiał obraz człowieka osamotnionego w kosmosie, narażonego na stałą niepewność poznawczą i eschatologiczną, rozdartego wewnętrznie, miotanego przez zmienny los i niezwykle słabego - stale narażonego na grzech i zbłądzenie. Jedynie Bogu przypisana jest we wszechświecie niezmienność (to wyraz arystotelizmu filozofii Sępa), dlatego tylko w nim człowiek może znaleźć ostoję i gwarancję swych dążeń. Szarzyński propagował postawę heroiczną zarówno w sferze duchowej, jak politycznej (był propagatorem koncepcji Polski jako przedmurza chrześcijaństwa). autor: Sabina Narloch Kupując książkę wspierasz fundację Nowoczesna Polska, która propaguje ideę wolnej kultury. Wolne Lektury to biblioteka internetowa, rozwijana pod patronatem Ministerstwa Edukacji Narodowej. W jej zbiorach znajduje się kilka tysięcy utworów, w tym wiele lektur szkolnych zalecanych do użytku przez MEN, które trafiły już do domeny publicznej. Wszystkie dzieła są odpowiednio opracowane - opatrzone przypisami oraz motywami.