Hermeneutyka pejzażu. O topografii artystycznej Karla Schmidta-Rottluffa

Elżbieta Kal

Niniejsze opracowanie - pierwsze monograficzne w języku polskim - jest próbą hermeneutyczno-topograficznego ujęcia twórczości Karla Schimdta-Rottluffa, a przede wszystkim jego pejzaży, dla których kluczową rolę odegrały pobyty malarza na Pomorzu, w tym w miejscach obecnie należących do Polski. Wpływ na kształt książki i metodologię wywarły m.in. koncepcje ikoniki Maxa Imdahla i hermeneutyki obrazu Gottfrieda Boehma. Dzieło współzałożyciela grupy Die BrUcke ujęte jest tu w szerokim kontekście historycznym, istotnym zwłaszcza w czasach nazizmu, ale obejmującym też historię recepcji dzieł i politycznej postawy twórcy, wraz z oceną współczesną, niekiedy krytyczną wobec poprzednich. W takim znaczeniu opowieść o obrazach, uwzględniająca okoliczności ich powstania i dynamikę recepcji, jest opowieścią o historii. Autorka podjęła niezwykle ambitną próbę pogodzenia zdobyczy współczesnej metodologii historii sztuki z wypracowanymi przez nią tradycyjnymi metodami analizy dzieła opartymi głównie na rozpatrywaniu jego formy wizualnej, u źródeł którego mieści się bezpośredni kontakt z konkretnym, wizualnym przedmiotem, wytworem ręki i wyobraźni artysty (...) Ważnym interpretacyjnym przesłaniem obecnym na wielu kartach recenzowanego tekstu są również związki prac Schmidta-Rottluffa z niemieckim malarstwem romantycznym uosabianym głównie przez Caspara Davida Friedricha z estetycznymi postulatami Fryderyka Nietzschego. Prof. dr hab. Waldemar Okoń Dr hab. Elżbieta Kal - historyczka sztuki, profesor Uniwersytetu Pomorskiego w Słupsku; zajmuje się sztuką współczesną, szczególnie relacjami sztuki i polityki oraz wymianą form artystycznych, a także sztuką na Pomorzu. Autorka monografii: Lębork, z serii Pomorze w Zabytkach Sztuki, Otto Freundlich: między istnieniem i niebytem. Szkic monografii, Malarstwo gdańskie 1945-1959. Ludzie, słowa i obrazy, "Tego się nie krytykuje, na kogo się nie liczy". Polska krytyka artystyczna okresu realizmu socjalistycznego, Ustka dawno, dawniej i dziś. Architektura i urbanistyka, Wernakularyzm i neowernakularyzm w sztuce, literaturze i myśli o sztuce (redakcja), Jackiewicz (współredakcja).

Kaja. Biografia Kai Danczowskiej

Katarzyna Marczak

Kaja ‒ ktokolwiek orientuje się choćby odrobinę w świecie symfonii, suit i koncertów, wie, o kogo chodzi. Kaja Danczowska, wybitna skrzypaczka, gwiazda polskiej wiolinistyki, laureatka międzynarodowych konkursów. Nagrywała płyty, koncertowała na całym świecie, występowała w radiu i telewizji. A jaka jest naprawdę ‒ tego nadal nie wie nikt… Jej życie prywatne zawsze było tajemnicą, splotem niedomówień i domysłów. W rodzinnym Krakowie, dokąd ‒ uparcie i niezmiennie ‒ wracała traktowano ją najpierw jak maskotkę z przyklejoną etykietką „cudowne dziecko”, potem gwiazdę, a z czasem wtopiła się naturalnie w kolorowy krajobraz miasta, rozmyła w wibrującym tłumie. Książka przedstawia drogę Kai do sławy, jej spektakularne sukcesy i ciężką, morderczą pracę, uchyla też rąbka wielkiej tajemnicy prywatności. Fragmenty bogatej i barwnej korespondencji Kai są dokumentalnym rarytasem dla muzyków, odsłaniającym kulisy i cenę sukcesu, ale też ‒ obrazem życia muzycznego drugiej połowy XX wieku. Kaja. Biografia Kai Danczowskiej to barwna opowieść o życiu radosnej dziewczyny, która z pełną świadomością, mimo trudności i niełatwych wyborów, poświęciła życie muzyce.

Między słowami. Narratorskie komentarze do mowy postaci w "Le Rouge et le Noir" Stendh

Ewelina Marczak

Studium jest poświęcone opisowi form, jakie przybierają i funkcji, jakie pełnią narratorskie komentarze towarzyszące wypowiedziom postaci w powieści Stendhala Czerwone i Czarne. Książka składa się z części teoretycznej i materiałowej i jest analizowana w oryginalnej, francuskiej wersji. Wprowadzony przez autorkę aparat pojęciowy został zastosowany z powodzeniem, co pozwoliło na wskazanie dotąd niedostrzeżonych aspektów pisarstwa Stendhala; rzecz niełatwa w przypadku klasyka, którego twórczość była przedmiotem niezliczonych studiów. Ponieważ praca dotyczy form i funkcji mowy przytoczonej w narracji powieściowej, zainteresuje zarówno literaturoznawców, jak językoznawców. Aleksander Wit Labuda, Uniwersytet Wrocławski   Monograficzne studium Eweliny Marczak przynosi wnikliwy, wyczerpujący i wszechstronny opis komentarzy narracyjnych składających się na sekwencje dialogowe w powieści Stendhala Le Rouge et le Noir. Definiując mowę przytoczoną E. Marczak traktuje ją jako tekstową jednostkę kompozycyjną i wzorem Jacqueline Authier-Revuz przyjmuje, że jej rzeczowym odniesieniem jest całe wydarzenie słowne, a nie tylko jego werbalny składnik. W ujęciu modelowym przedstawia zatem sekwencje dialogowe jako tekstową kombinację dwóch segmentów: komentarza narratora zwanego w pracy didaskaliami oraz cytatu. Komentarz werbalizuje niewerbalne składniki sytuacji komunikacyjnej takie jak nadawca, odbiorca, czas, miejsce, inne okoliczności. Cytat to wszelkiego typu słowne reprodukcje werbalnego składnika macierzystej sytuacji komunikacyjnej. O ile ten ostatni segment tekstowy od zawsze przyciągał uwagę badaczy i podlegał wielostronnym opisom, to komentarz narratora, czyli narracyjne didaskalia zdają się być Kopciuszkiem naukowego opisu i poświęcono im dotąd niewiele prac. Wybór Autorki wydaje się  zatem w tej perspektywie niezwykle istotny [...]. Elżbieta Biardzka, Uniwersytet Wrocławski  

Słownik minimum języka polskiego

Halina Zgółkowa

Seria JĘZYK POLSKI JAKO OBCY   Słownik minimum języka polskiego Haliny Zgółkowej jest bardzo potrzebny z kilku powodów: 1) wzrasta liczba osób chcących sie nauczyć języka polskiego, zarówno wśród dzieci imigrantów i reemigrantów, jak i wśród dorosłych podejmujących studia lub pracę zawodową w Polsce; 2) jest przydatny w dydaktyce nauczania języka polskiego jako ojczystego, np. przy opracowywaniu podręczników szkolnych na I i II etapie edukacji; 3) stanowi wyjściowy poziom znajomości języka polskiego, czyli służy do wyznaczenia normy znajomości języka polskiego ważnej w certyfikacji języka polskiego jako obcego. Bardzo chwalę dobór haseł słownika przy zastosowaniu metody pól tematycznych. Pozwoliło to Autorce wyznaczyć kręgi tematyczne, wychodząc od tych, które są najbliższe użytkownikowi języka: sprawdzić, czy i w jakim stopniu są reprezentowane wszystkie te właśnie najbliższe użytkownikowi języka pola semantyczne (A. Człowiek, B. Człowiek w środowisku społecznym, C. Komunikacja międzyludzka, D. Dom i jego wyposażenie, E. Życie społeczne, gospodarcze i kulturalne, F. Forma istnienia w przestrzeni, G. Czas, H. Środowisko naturalne); 2) ułożyć słownik, dobierając leksemy ważne z antropologicznego punktu widzenia.    Dr hab. Józef Pora     Halina Zgółkowa - profesor zwyczajny w Uniwersytecie im. A. Mickiewicza, dr habilitowany. W UAM jest kierownikiem (założycielem) Zakładu Retoryki, Pragmalingwistyki i Dziennikarstwa i koordynuje studia na specjalnościach Dziennikarstwo  oraz Dziennikarstwo i PR na kierunku filologia polska. Jest członkiem ministerialnej komisji rekrutującej lektorów akademickich języka polskiego jako obcego pracujących w uczelniach zagranicznych, współpracuje z Radą Języka Polskiego przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk oraz jest członkiem Rady Naukowej i jury programu Mistrz Mowy Polskiej. Jej zainteresowania naukowe skupiają się wokół leksykologii i leksykografii, języka dzieci w wieku przedszkolnym, gwary uczniowskiej, języka subkultur młodzieżowych (zwłaszcza środowisk rockowych), retoryki i pragmalingwistyki, nauczania języka polskiego jako obcego. Jest autorką lub współautorką serii słowników frekwencyjnych dla kilku odmian współczesnej polszczyzny, słowników minimum polsko- duńskiego, fińskiego, norweskiego i szwedzkiego oraz słownika podstawowego języka polskiego z zarysem gramatyki polskiej, słownika gwary uczniowskiej, a przede wszystkim redaktorką naukową wielkiego (największego w dziejach polszczyzny), 50-tomowego Praktycznego słownika współczesnej polszczyzny. Ponadto opublikowała jako współautorka podręcznik licealny Mówię, więc jestem oraz poradnik Językowy savoir vivre.    

Wirus mobilizacji. Taniec a kształtowanie się nowoczesności (1455-1795). Tom 1-2

Wojciech Klimczyk

Wirus mobilizacji to próba napisania oryginalnie pojmowanej historii tańca w nowożytnej Europie. Nie jest to historia dzieł choreograficznych, choć i one się w niej pojawiają. Nie jest to historia technik i stylów, choć i im oczywiście poświęcona jest część uwagi. Chodzi o to, by przyjrzeć się siłom, które powołują taniec do istnienia, odpowiedzieć w części na pytanie, dlaczego na danych etapach rozwoju kultury tańczono tak a nie inaczej. Jakie wartości były przy pomocy tańca realizowane, jaki model człowieczeństwa i społeczeństwa próbowano za jego pomocą realizować? Tańcząc, jednostki i społeczności budują konkretną kinetyczną tożsamość, dokonują wyboru pewnych wartości kosztem innych. Taniec, wytwarzając kinetyczną wspólnotę, jest w związku z tym narzędziem światopoglądowego sporu. Książka ukazuje te spory na przestrzeni dziejów, zgodnie z chronologią – od renesansowych dworów przez absolutystyczne pałace po mieszczańskie salony i rewolucyjny gabinety. Wszystko po to, by opowiedzieć o burzliwym kształtowaniu się tanecznej nowoczesności, a więc pokazać korzenie naszej wrażliwości tanecznej – zrozumieć choć w części, dlaczego dziś tańczymy w taki własnie sposób.   Wojciech Klimczyk - socjolog z wykształcenia, z zamiłowania bliski kulturoznawstwa. Autor książek Erotyzm ponowoczesny (Universitas, 2008) i Wizjonerzy ciała. Panorama współczesnego teatru tańca (Ha!art, 2010). Wraz z dr Agatą Świerzowską zredagował antologię Music and Genocide (Peter Lang, 2015). Doktoryzował się na podstawie pracy  Anthropology of Contemporary Dance Theatre. Dynamics of artistic practice. Autor artykułów publikowanych w czasopismach naukowych i pracach zbiorowych.

Seksualny kapitał. Wyobrażone wspólnoty smaku i medialne tożsamości polskich gejów

Samuel Nowak

Jak można rozumieć związki mediów, kultury popularnej i (homo)seksualności? Jaki wpływ na seksualne projekty tożsamościowe mają procesy digitalizacji i konwergencji mediów? W jaki sposób jako użytkownicy mediów konfrontujemy się z politykami tożsamości? Autorzy znakomitej części prac zmagających się z tak postawionymi pytaniami, udzielają zwykle podobnych odpowiedzi: że seks zawsze się sprzedaje, że media zapośredniczają i reprodukują heteronormatywny dyskurs tożsamości, że tylko niezależne i jakościowe media dają szansę pokonania dominującej heteroseksualnej ideologii. Samuel Nowak, odwołując się do przykładu gejów, proponuje odwrócenie tej perspektywy. Wtedy na media i popkulturę spojrzeć można jako na niekończącą się bitwę o prawo do artykulacji własnego seksualnego „ja”. Portale randkowe, kampanie społeczne, programy telewizyjne, tabloidowe newsy okazują się ważnymi politycznie przestrzeniami oporu przed dominacją. Towarzyszą mu rozmaite taktyki podstępu oraz akty ciągłej niesubordynacji ze strony odbiorców mediów. Odwołując się do brytyjskich studiów kulturowych oraz studiów LGBT, Samuel Nowak wprowadza autorskie pojęcie wyobrażonych wspólnot seksualnego smaku, powstałych w efekcie mediatyzacji seksualnego kapitału i gustu. Wspólnoty te organizują doświadczenia gejów w ich ciągłych zmaganiach o prawo do wyrażania własnej tożsamości. Pracy patronują dwaj teoretycy — Pierre Bourdieu oraz John Fiske, którzy na kartach tej książki spotykają się homo-celebrytami, bohaterami seriali oraz społecznościami portali randkowych. Z błyskotliwych analiz autora wyłania się obraz świata, gdzie różne wspólnoty seksualnego smaku walczą o własną wartość, aby ich seksualny kapitał ulokował się wysoko w hierarchii społecznego uznania. Heteronormatywność okazuje się dyskursem kruchym i niestabilnym, a w konfrontacji z nią każdy chwyt jest dozwolony.

Literatura, której nie ma. Szkice o polskiej literaturze homoseksualnej

97883-242-1426-6

Książka stanowi zbiór szkiców poświęconych reprezentacji (męskiego) homoseksualizmu w literaturze polskiej. Ramy chronologiczne pracy obejmują cały niemal XX wiek. Podobnie szeroko nakreślone są granice genologiczne - autora interesuje proza, liryka, ale także zagadnienie recepcji twórczości literackiej eksponującej tematykę homoseksualną. Z pracy Wojciecha Śmiei wyłania się klarowny obraz specyfiki polskiej „literatury homoseksualnej” – szkice problemowe ujęte zostały w klamrę szerszego zamierzenia teoretycznego. Autor stara się dowieść swoich tez dotyczących: – statusu genologicznego pojęcia literatura homoseksualna; – periodyzacji sposobów reprezentowania homoseksualności; – niemożności wpisania rozwoju polskich sposobów reprezentowania homoseksualności w quasi-uniwersalne wzorce, np.: przedemancypacyjność – emancypacja – postemancypacyjność; – stylistycznej, tematycznej i strukturalnej inspiracji twórczością Gombrowicza wśród autorów literatury homoseksualnej lat osiemdziesiątych; – roli stereotypów narodowych i katolickiej religijności w konstruowaniu homoseksualnej/gejowskiej podmiotowości w literaturze dwóch ostatnich dekad XX wieku.

Święci i świętość w języku, literaturze i kulturze

Tomasz Żurawlew, Halszka Leleń

m studiów Święci i świętość w języku, literaturze i kulturze to przedsięwzięcie i ambitne, i potrzebne. Ambitne, bo wzrok badaczy próbuje ogarnąć bardzo szeroki, interdyscyplinarny materiał. Potrzebne, bo wychodzące naprzeciw przemianom zachodzącym we współczesnej kulturze i nauce. Monografia ta to swoista – bo naukowa – sylwa. To las rzeczy, czy raczej chór głosów zróżnicowanych i osobnych. Odnajdziemy w nim wypowiedzi historyków literatury dawnej i współczesnej, teksty literaturoznawców i językoznawców, etnografów i filmoznawców, kulturoznawców i teologów. Szczególną uwagę zwraca jednak nie to, co je różni, ale kod, który je łączy.  Konsekwencją interdyscyplinarnego ujęcia stała się w książce wyraźna ekspozycja trwałości i znaczenia kategorii świętości w kulturze Europy. Warto przy tym podkreślić, że wiele z artykułów pomieszczonych w zbiorze to studia nad materiałami zupełnie nieznanymi, do niedawna niedostępnymi lub zatartymi w naszej kulturowej pamięci. Kulturowy kod Europy wciąż wymaga refleksji. Dobrze się stało, że jednemu z jego elementów poświęcono tak szerokie i odkrywcze opracowanie.                                                                                    prof. dr hab. Wojciech Kudyba   Książka Święci i świętość w języku, literaturze i kulturze dotyczy ważnego tematu, który został zaprezentowany bardzo wszechstronnie. Tom zawiera zarówno teksty stawiające problem świętości jako takiej, jak i omówienia sylwetek poszczególnych świętych – w różnych sensach tego słowa. Bogaty i dobrze skomponowany, zbiór ten będzie niewątpliwie interesującą lekturą dla wielu czytelników.                                                                                      dr hab. Anna Kozłowska   Halszka Leleń, doktor literaturoznawstwa, adiunkt w Katedrze Filologii Angielskiej Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie. Prowadzi badania nad kategoriami narracyjnymi i semiotycznymi w literaturze oraz kulturze, ze szczególnym uwzględnieniem sposobów kodowania podmiotowości, tożsamości i sfery wartości w utworach, oraz zabiegów artystycznych związanych z opowiadaniem w różnych mediach, członek Association for Scottish Literary Studies; European Network for Short Fiction Research oraz Zespołu Etyki Słowa Rady Języka Polskiego przy Prezydium PAN.   Tomasz Żurawlew, doktor nauk humanistycznych w zakresie językoznawstwa, adiunkt w Katedrze Filologii Germańskiej Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie. Pracę doktorską na temat niemieckojęzycznych przekładów poezji Wisławy Szymborskiej obronił na Uniwersytecie Gdańskim w roku 2008. Prowadzi badania dotyczące idiolektu pisarzy, teorii i praktyki przekładu artystycznego oraz etyki komunikacji. Członek czynny Zespołu Etyki Słowa Rady Języka Polskiego przy Prezydium PAN oraz rady naukowej wydawnictwa Peter Lang: seria „Berliner Bibliothek. Religion – Kultur – Wissenschaft”.