We czterech

Józef Czechowicz

we czterech Rozwija się dróg gwiezdnych rulon  ziemia się toczy za Zwierzem  jak przetrwać noce cwałujące do bólu  dni fabrykę huczącą jak przeżyć    Na beton mlecznych szlaków się wzbić  jednym pływackim rzutem ramion  i już stopy biegnące po łące nieba  trawę gwiazd łamią    Jest nas czterech na starcie  jest nas czterech na złotej linii komety  jest nas czterech (to ja jestem czwarty)  jest nas czterech celujących do mety    Wprzód!    Podrywają się grzbiety wygięte  głowy biegną rozkrzyczane przed ciałem  bieg smaga nagich jak prętem  gdzie radość gdzie żałość    W locie  zdeptały wszechświat stopy nasze  w wichurze migających czerni i rozzłoceń  w kurzawie  runęły groby i ołtarze    Tak ogromny jest lot ku sławie    Jest nas czterech rzuconych jak globy  jest nas czterech  jest nas czterech pijanych sobą  jest nas czterech    W wonnych snujących się dymach biegnie Konrad  gronami wina potrząsa tyrs wyciąga przed siebie  niesie go mądrość ostatnia radość stara i mądra  winem przez wino na winie po niebie    A tam jak strzała z łuku bursztynowych chmur brzegiem  przelatuje lotem bez zmęczenia poeta Wacław  on na pewno w aksamitnym tygrysim biegu  piersi obłąkanych pędem nie roztrzaska    I Stanisław tętniący stopami jak we śnie  finisz biorąc z wysiłkiem nadmiernym zbyt ciężko  nie zawoła do siostry śmierci weź mnie  chyże nogi umkną umkną przed klęską    Winograd spokój chyżość  do nich to meta nadbiega nieznana  obłoki pod stopami jak na sznur się naniżą  piorun zwycięsko strzeli na tryumf jak granat    Biegnę biegnę jak życie człowiecze  razem witam i razem już żegnam  lot jakbyś rzucił mieczem  ale nie wiem  matko nie wiem czy dobiegnę    [...]Józef CzechowiczUr. 15 marca 1903 r. w Lublinie Zm. 9 września 1939 r. w Lublinie Najważniejsze dzieła: ballada z tamtej strony, żal, nic więcej, nuta człowiecza, tomy wierszy: Kamień (1927), Dzień jak co dzień (1930), Ballada z tamtej strony (1932), W błyskawicy (1934), Nic więcej (1936), Nuta człowiecza (1939). Polski poeta dwudziestolecia międzywojennego, w latach trzydziestych związany z grupą literacką Kwadryga, przedstawiciel tzw. drugiej Awangardy, której twórczość cechował katastrofizm. Jako ochotnik jeszcze przed zdaniem matury wziął udział w wojnie polsko-bolszewickiej 1920 r. Z wykształcenia, zamiłowania i zawodu nauczyciel (ukończył też studia w zakresie pedagogiki specjalnej). Redaktor m. in. czasopism dla dzieci "Płomyk" i "Płomyczek". Współpracował z wieloma pismami: "Reflektorem" (tu debiutował jako poeta w 1923 r.), Zet, Głosem Nauczycielskim, Pionem i Kameną, w Polskim Radiu pracował w dziale literackim, pisał słuchowiska radiowe. Zginął tuż po wybuchu II wojny światowej, podczas bombardowania. Charakterystyczną cechą wierszy Czechowicza jest niestosowanie wielkich liter i znaków interpunkcyjnych, co decyduje o poetyckiej wieloznaczności tekstów. Kupując książkę wspierasz fundację Nowoczesna Polska, która propaguje ideę wolnej kultury. Wolne Lektury to biblioteka internetowa, rozwijana pod patronatem Ministerstwa Edukacji Narodowej. W jej zbiorach znajduje się kilka tysięcy utworów, w tym wiele lektur szkolnych zalecanych do użytku przez MEN, które trafiły już do domeny publicznej. Wszystkie dzieła są odpowiednio opracowane - opatrzone przypisami oraz motywami.

Herman i Dorota

Johann Wolfgang von Goethe

Herman i Dorota I. Kalliope Klęska i współczucie „Jakom żyw, nie widziałem i rynku i ulic tak pustych!  Miasto jak wymiecione! jak gdyby wymarłe!... Zaledwo,  Zda się, kilkudziesięciu mieszkańców naszych zostało.  Co to może ciekawość! W te pędy każdy wybiega,  By przypatrzyć się rzeszy tych biednych zareńskich wygnańców.  Toć do grobli, przez którą przechodzą, godzina jest drogi,  A ludziska wylegli, pomimo skwaru południa.  Wolę siedzieć tu w chłodzie, niż widzieć smutną niedolę  Tych poczciwców, co część zaledwo uniósłszy chudoby,  Ziemię ojczystą rzucili i ciągną przez naszą dolinę. [...]Johann Wolfgang von GoetheUr. 28 sierpnia 1749 r. we Frankfurcie Zm. 22 marca 1832 r. w Weimarze Najważniejsze dzieła: Cierpienia młodego Wertera (1774); Goetz von Berlichingen (1773), Król olch (1782), Herman i Dorota (1798), Lis Przechera (1794), Lata nauki Wilhelma Meistra (1796), Faust (cz.I 1808, cz.II 1831), Powinowactwo z wyboru (1809), Lata wędrówki Wilhelma Meistra (1821); Z mojego życia. Zmyślenie i prawda (1811-1833) Najwybitniejszy poeta niemiecki czasu ?burzy i naporu". Dał kulturze europejskiej nowy typ romantycznego bohatera, ale nie uważał się za romantyka, pozostając wierny klasycyzmowi. Pochodził z zamożnej rodziny mieszczańskiej. Już w młodości czuł uwielbienie dla sztuki, miał też w tej dziedzinie gruntowne wykształcenie, dlatego porzucił adwokaturę dla poezji. Jego zainteresowania literackie (Homerem i Biblią jako zapisem ?dzieciństwa ludzkości", Shakespearem, pieśniami ludowymi) ukierunkował J.G. Herder. W 1775 r. Goethe przeniósł się do Weimaru, gdzie założył szkołę dla młodych artystów. Przyjaźnił się z F. Schillerem. Żywił szczególną sympatię do Polaków, gościł u siebie m.in. A. Mickiewicza, którego kazał sportretować. autor: Magdalena Szmigielska Kupując książkę wspierasz fundację Nowoczesna Polska, która propaguje ideę wolnej kultury. Wolne Lektury to biblioteka internetowa, rozwijana pod patronatem Ministerstwa Edukacji Narodowej. W jej zbiorach znajduje się kilka tysięcy utworów, w tym wiele lektur szkolnych zalecanych do użytku przez MEN, które trafiły już do domeny publicznej. Wszystkie dzieła są odpowiednio opracowane - opatrzone przypisami oraz motywami.

Reguły dla gospodarzów domu

Franciszek Karpiński

Reguły dla gospodarzów domu Przysłowie niesie: jaki pan i słudzy tacy.  Gospodarz ma dać przykład do cnoty i pracy.    Lenistwo traci, praca zyskuje ostrożna.  Nie odkładaj na jutro, co dziś zrobić można.    Dla każdej rzeczy miejsce naznaczyć należy,  Uważaj, czy każda rzecz na swem miejscu leży.    Zajrzyj często w każdy kąt. By ich nie karano,  Pilni będą służebni, robiąc, co kazano.    Trzeba tę opinią zrobić w niższych domu,  Że rządca umie rządzić, bez krzywdy nikomu.    Jak najprostsza linia jest najkrótszą wszędzie,  To co może być proste, niech krzywe nie będzie.    Przewiduj, zapobiegaj, byś straty nie miewał;  Głupi mówi po szkodzie: „Jam się nie spodziewał! [...]Franciszek KarpińskiUr. 4 października 1741 r. w Hołoskowie Zm. 16 września 1825 r. w Chorowszczyźnie Najważniejsze dzieła: sielanki: Laura i Filon, Do Justyny. Tęskność na wiosnę; pieśni religijne: Pieśń poranna (Kiedy ranne wstają zorze...), Pieśń wieczorna (Wszystkie nasze dzienne sprawy...), Pieśń o narodzeniu Pańskim (Bóg się rodzi, moc truchleje...); wiersze patriotyczne: Pieśń dziada sokalskiego, Żale Sarmaty nad grobem Zygmunta Augusta Od 1750 r. przez osiem lat uczęszczał do kolegium jezuickiego w Stanisławowie. Następnie ukończył studia teologiczne na Akademii we Lwowie. Tam uzyskał tytuł doktora filozofii i nauk wyzwolonych. Później przez półtora roku szkolił się w Wiedniu, doskonalił tam znajomość języków obcych. Po otrzymaniu odpowiedniego wykształcenia rozpoczął pracę nauczycielską. Gdy miał 40 lat wydał pierwszy tomik wierszy Zabawki wierszem. W 1780 r. wyjechał do Warszawy, objął posadę sekretarza księcia Adama Kazimierza Czartoryskiego i wydał trzy kolejne tomy wierszy. W 1793 r. osiedlił się w Kraśniku, a około 1818 r. kupił wieś Chorowszczyznę i tam spędził resztę życia. Był członkiem Towarzystwa Przyjaciół Nauk. autor: Natalia KurKupując książkę wspierasz fundację Nowoczesna Polska, która propaguje ideę wolnej kultury. Wolne Lektury to biblioteka internetowa, rozwijana pod patronatem Ministerstwa Edukacji Narodowej. W jej zbiorach znajduje się kilka tysięcy utworów, w tym wiele lektur szkolnych zalecanych do użytku przez MEN, które trafiły już do domeny publicznej. Wszystkie dzieła są odpowiednio opracowane - opatrzone przypisami oraz motywami.

Brzydkie kaczątko

Hans Christian Andersen

Brzydkie kaczątko Prześlicznie było na wsi. Lato gorące, pogodne, żółte zboże na polach, owies jeszcze zielony, na łąkach wielkie stogi pachnącego siana, a bociany przechadzają się powoli, na wysokich, czerwonych nogach i klekoczą po egipsku, bo takim językiem nauczyły się mówić od matek. Dokoła wielkie lasy, cieniste, szumiące, a w nich głębokie i ciche jeziora. Prześlicznie i cudownie było na wsi. Na pochyłości wzgórza jasne słońce oświetlało stary zamek z wieżycami i gankami, otoczony murem i szeroką wstęgą wolno płynącej wody. [...]Hans Christian AndersenUr. 3 kwietnia 1805 r. w Odense na wyspie Fionii Zm. 4 sierpnia 1875 r. w Rolighed koło Kopenhagi Najważniejsze dzieła: baśnie: Brzydkie kaczątko, Calineczka, Dziewczynka z zapałkami, Dzielny ołowiany żołnierz, Królowa Śniegu, Księżniczka na ziarnku grochu, Krzesiwo, Mała Syrena, Nowe szaty cesarza, Słowik, Świniopas; powieści: Improwizator (1835), O.T. (1836), Tylko grajek (1837) Duński baśniopisarz i poeta. Po śmierci ojca, ubogiego szewca, który dla zarobku wziął udział w kampanii napoleońskiej, 14-letni Hans Christian opuścił dom i ruszył do Kopenhagi. Marzył o teatrze, lecz ani jego występy aktorskie, ani dzieła sceniczne (debiut 1829 r. Miłość na Wieży Mikołaja) nie zyskały uznania. Dzięki stypendium królewskiemu (1822) i wsparciu życzliwych ludzi skończył szkołę i został sławnym autorem. W uznaniu zasług otrzymał tytuł profesora (1851) i radcy (1874). Przyjaźnił się m.in. z Dickensem i braćmi Grimm. Andersen podkreślał, że jego baśnie są utworami poważnymi, nie tylko dla dzieci, ale i dla dorosłych. autor: Kamil Jackowicz Kupując książkę wspierasz fundację Nowoczesna Polska, która propaguje ideę wolnej kultury. Wolne Lektury to biblioteka internetowa, rozwijana pod patronatem Ministerstwa Edukacji Narodowej. W jej zbiorach znajduje się kilka tysięcy utworów, w tym wiele lektur szkolnych zalecanych do użytku przez MEN, które trafiły już do domeny publicznej. Wszystkie dzieła są odpowiednio opracowane - opatrzone przypisami oraz motywami.

Między ustami a brzegiem pucharu

Maria Rodziewiczówna

Mię­dzy usta­mi a brze­giem pu­cha­ru I Ber­lin spał. Po­ga­sły świa­tła po ma­ga­zy­nach, po te­atrach, po miesz­ka­niach fi­li­strów, po su­te­ry­nach i stry­chach. Gaz tyl­ko mi­go­tał w ulicz­nych la­tar­niach i świe­ci­ły jesz­cze okna klu­bów kar­cia­rzy, re­stau­ra­cji pod­rzęd­nych, sal tań­ca i ap­tek. Dłu­ga li­nia pa­ła­ców Pod Li­pa­mi spa­ła też -- drze­ma­ły ka­ria­ty­dy bal­ko­no­we, za­pa­da­ły i gi­nę­ły w mro­ku or­na­men­ta­cje okien i drzwi. Ruch tej pierw­szo­rzęd­nej ar­te­rii usta­wał. Z rzad­ka za­tur­ko­tał spóź­nio­ny po­wóz lub prze­cho­dzień prze­su­nął się po­śpiesz­nie, wra­ca­jąc z za­ba­wy do do­mu: Ber­lin spał. [...]Maria RodziewiczównaUr. 30 stycznia lub 3 lutego 1864 na Grodzieńszczyźnie Zm. 16 listopada 1944 na folwarku Leonów k. Żelaznej pod Skierniewicami Najważniejsze dzieła: Straszny dziadunio (1887), Pożary i zgliszcza (1888), Dewajtis (1889), Między ustami a brzegiem pucharu (1889), Szary proch (1889), Hrywda (1892), Anima vilis (1893), Macierz (1903), Wrzos (1903), Czahary (1905), Joan. VIII 1-12 (1906), Byli i będą (1908), Lato leśnych ludzi (1920) Autorka powieści popularnych, przekładanych na wiele języków europejskich (Dewajtis było tłumaczone na niemiecki, angielski, francuski, węgierski, litewski, serbski, czeski i słowacki). Umysłowość i system wartości pisarki został ukształtowany przez osobiste doświadczenie przemocy władz zaborczych (jej rodzice zostali skazani na zesłanie i konfiskatę majątku za pomoc powstańcom) oraz kilka lat nauki na pensji niepokalanek w Jazłowcu. Po śmierci ojca, od 1881 r. zarządzała majątkiem ziemskim Hruszowa na Polesiu (w 1887 została formalnie jego właścicielką) i zajmowała się pisarstwem; zmieniła też swój wygląd, obcinając krótko włosy oraz przywdziewając strój na poły męski. Już jako młoda dziewczyna deklarowała, że nie wyjdzie za mąż. Przez ponad pół wieku prowadziła gospodarstwo, w którym początkowo mieszkała ze swoją babką, matką i siostrą Celiną, po ich śmierci w latach 90. z Heleną Weychertówną, a następnie od 1919 r. niemal do końca życia z o 11 lat młodszą Jadwigą Skirmunttówną, z którą, według słów tej ostatniej łączyło ją ,,powinowactwo z wyboru" (Wahlverwandtschaft, termin wzięty z tytułu powieści Goethego). Jadwiga zajmowała się domem, Maria interesami, na zimowe miesiące wyjeżdżała pisarka do Warszawy, gdzie wraz z Heleną kupiły wspólnie mieszkanie na Brackiej, a także niewielki majątek podwarszawski w Falenicy, nazwany przez nie Wyraj. Działała w organizacjach ziemianek (od 1907 r. redagowała też pismo ,,Ziemianka"), pracując na rzecz polepszenia sytuacji bytowej, oświaty i świadomości narodowej ludu. W czasie I wojny światowej i wojny 1920 roku uczestniczyła w akcjach pomocy ofiarom działań wojennych, organizowaniu wyżywienia dla ludności cywilnej itp. W okresie międzywojennym lansowana przez prasę endecką. Po wybuchu II wojny światowej w 1939 roku jej majątek został przejęty przez lokalny komitet ludowy, a Rodziewiczówna wraz ze swą towarzyszką przedostały się przez zieloną granicę do Łodzi, a następnie do Warszawy. Zmarła tuż po klęsce powstania warszawskiego, które przebyła w mieście, otoczona opieką powstańców. Pierwsze próby prozatorskie Rodziewiczówny powstały już pensji; zaczęła publikować pod pseudonimem Maro, stanowiącym skrót pierwszych sylab imienia i nazwiska; drugi pseudonim, Žmogus, po lit. ,,człowiek" (szczególnie człowiek z ludu) można uznać za rodzaj deklaracji ideowej (kwestią dążeń narodowych Litwinów pisarka zajęła się w powieści Szary proch). Istotnym wkroczeniem Rodziewiczówny w dziedzinę literatury była publikacja w odcinkach powieści Straszny dziadunio (1886), a następnie przebojowa powieść Dewajtis (1889). Pod względem stylu pisarskiego Rodziewiczówna to epigonka pozytywizmu; poruszana przez nią tematyka ujmowana jest konwencjonalnie i okraszona łatwym sentymentalizmem. Najczęściej poruszana problematyka w jej powieściach to: bezwzględnie pozytywnie wartościowany patriotyzm, kult pracy fizycznej, walka o zachowanie polskiego stanu posiadania na tzw. kresach wschodnich oraz na ziemiach zachodnich (Poznańskie), religijność katolicka, przywiązanie do ojczystej przyrody. Na tym tle ciekawszym rysem jest kreowanie postaci silnych, przedsiębiorczych kobiet wyznaczających sobie cele życiowe i realizujących je niezłomnie (por. np. Czahary). Kupując książkę wspierasz fundację Nowoczesna Polska, która propaguje ideę wolnej kultury. Wolne Lektury to biblioteka internetowa, rozwijana pod patronatem Ministerstwa Edukacji Narodowej. W jej zbiorach znajduje się kilka tysięcy utworów, w tym wiele lektur szkolnych zalecanych do użytku przez MEN, które trafiły już do domeny publicznej. Wszystkie dzieła są odpowiednio opracowane - opatrzone przypisami oraz motywami.

Połów

Zuzanna Ginczanka

Po­łów RY­BACZ­KA: Ocza­mi jak agraf­ka­mi ostro wpię­łam się w świat --  żół­to strze­lo­ny pro­mień w oczy wwier­cił się świ­drem,  znie­nac­ka ogni­stym dys­kiem  blask w od­blask źre­ni­cy wpadł,  znie­nac­ka w zmru­że­niu po­wiek  świat z chwy­tu oczu się wy­darł.  Ryb­ną za­to­kę zja­wisk  omo­tam sie­cia­mi zmy­słów --  patrz:  ry­ba bia­ła i śli­ska, to bia­ły i śli­ski dzień  zgrzyt żwi­ru ziar­na i żuż­lu  ob­ja­wia rze­czy do­my­słem -- za­rzu­cam sie­ci i mó­wię:  ,,Co wiem,  co wiem,  to wiem."    MO­RZE: Roz­la­łem się sze­ro­ko, wy­lew­nie jak epos,  zie­lo­nym śpie­wem li­ści,  czer­wo­nym śpie­wem krwi --  wierz we mnie,  wierz za­ocz­nie,  jak w epos wierz na śle­po,  jak w epos bia­ło­mię­snych, srebr­no­łu­skich dni.  Wtry­sną­łem ży­cia świer­kom po cię­cie smol­nej ko­ry  ja --  mo­rze roz­par­ska­ne, spie­nio­ny śpie­wem świat.  A ty,  ry­bacz­ko z brze­gu,  roz­pię­ty złóż afo­ryzm,  bo w usta,  w pal­ce,  w uszy,  po­chwy­cisz tyl­ko wiatr. [...]Zuzanna GinczankaUr. w 1917 r. w Kijowie Zm. w 1944 r. w Krakowie Najważniejsze dzieła: Non omnis moriar, Futro Poetka okresu dwudziestolecia wojennego i czasu wojny; pierwotne nazwisko: Sara Ginsburg. Po ukończeniu gimnazjum w Równem studiowała od 1935 roku na wydziale humanistycznym UW, biorąc jednocześnie udział w życiu literackim. Wraz z W. Iwaniukiem, Janczarskim i in. tworzyła grupę literacką ?Wołyń?; należała do najmłodszych współpracowników ?Skamandra?; utwory swe ogłaszała w ?Wiadomościach Literackich?, ?Sygnałach? i ?Szpilkach?. Wydała tom wierszy O centaurach (1936), stanowiący poetycką pochwałę biologicznej, zmysłowej strony życia. W późniejszych jej wierszach pojawia się niepokój światopoglądowy, krytyka społeczna. Ginczanka jest autorką ostrych i celnych satyr politycznych, przede wszystkim o charakterze antyfaszystowskim (Łowy, Prasa, Praczki) oraz m.in. satyry środowiskowej Ballada o krytykach poezję wertujących. Została wydana przez szmalcowników i zamordowana przez hitlerowców; wstrząsający wiersz Non omnis moriar z 1942 r. zawiera gorzką wizję jej przyszłego losu.Kupując książkę wspierasz fundację Nowoczesna Polska, która propaguje ideę wolnej kultury. Wolne Lektury to biblioteka internetowa, rozwijana pod patronatem Ministerstwa Edukacji Narodowej. W jej zbiorach znajduje się kilka tysięcy utworów, w tym wiele lektur szkolnych zalecanych do użytku przez MEN, które trafiły już do domeny publicznej. Wszystkie dzieła są odpowiednio opracowane - opatrzone przypisami oraz motywami.

Koszyk kwiatów

Christof Schmid

Ko­szyk kwia­tówpo­wieść dla mło­dzie­ży Roz­dział I. Oj­ciec Ja­kub i je­go cór­ka Ma­rian­na W mia­stecz­ku Eich­burg żył przed wię­cej jak sto la­ty ro­zum­ny i po­czci­wy mąż na­zwi­ska Ja­kub Ro­de. Ja­ko ubo­gi chłop­czy­na przy­szedł do Eich­bur­ga, aże­by w ogro­dzie hra­bie­go wy­uczyć się sztu­ki ogrod­ni­czej. Je­go pięk­ne przy­mio­ty du­szy, je­go do­bre ser­ce, zręcz­ność z któ­rą wszyst­ko wy­ko­ny­wał i po­wab­ność po­sta­ci cia­ła i twa­rzy zjed­na­ły mu przy­chyl­ność pań­stwa. -- Po­le­ca­no mu nie­jed­no za­trud­nie­nie w pa­ła­cu, któ­re zręcz­nie i su­mien­nie wy­ko­nał, a gdy hra­bia, wów­czas jesz­cze mło­dy czło­wiek, wy­brał się w po­dróż na zwi­dze­nie roz­ma­itych kra­jów, ob­rał Ja­ku­ba ja­ko to­wa­rzy­sza po­dró­ży. [...]Christof SchmidUr. 15 sierpnia 1768 w Dinkelsbühl w Bawarii Zm. 3 września 1854 w Augsburgu Najważniejsze dzieła: Biblische Geschichte für Kinder (Historie biblijne dla dzieci), Die Ostereyer (Jajka wielkanocne), Das Blumenkörbchen (Koszyk kwiatów) Niemiecki pisarz, duchowny katolicki, uważany za jednego z pierwszych autorów książek dla dzieci i młodzieży. Pochodził z rodziny urzędniczej. W młodości pracował jako prywatny nauczyciel. Następnie ukończył studia teologiczne w Dillingen i w 1791 r. został księdzem. Od 1796 r. kierował szkołą w Thannhausen w Bawarii. Pisał wtedy opowieści biblijne, pieśni religijne i powieści umoralniające dla swoich podopiecznych. W 1816 r. został proboszczem w niewielkiej parafii pod Ulm, a 11 lat później kanonikiem w katedrze w Augsburgu. W 1837 otrzymał tytuł szlachecki od króla Bawarii, w wieku 80. lat tytuł doktora teologii Uniwersytetu Karola w Pradze. Zmarł na cholerę. W latach 1853-1857 ukazała się jego autobiografia. Kupując książkę wspierasz fundację Nowoczesna Polska, która propaguje ideę wolnej kultury. Wolne Lektury to biblioteka internetowa, rozwijana pod patronatem Ministerstwa Edukacji Narodowej. W jej zbiorach znajduje się kilka tysięcy utworów, w tym wiele lektur szkolnych zalecanych do użytku przez MEN, które trafiły już do domeny publicznej. Wszystkie dzieła są odpowiednio opracowane - opatrzone przypisami oraz motywami.

Straszny dziadunio

Maria Rodziewiczówna

Strasz­ny dzia­du­nio I. Del­fin -- Hie­ro­nim, sły­szysz? Wsta­waj! A to sen do po­zaz­drosz­cze­nia! Hie­ro­nim, Ru­cio, to ja -- Żab­ba! -- To mi do­pie­ro no­wi­na! -- od­parł spod bur­ki stłu­mio­ny, za­spa­ny głos. -- A cze­go tam chcesz? Pa­li się? -- Wstań, to zo­ba­czysz. -- Ale kie­dy ja nie chcę ani wsta­wać, ani pa­trzeć. -- Ano, to się uto­pisz. -- Coo? Spod bur­ki wyj­rza­ła na świat roz­czo­chra­na, pło­wa czu­pry­na, po­tem rę­ka, po­tem sen­na twarz mło­de­go czło­wie­ka. Ziew­nął prze­cią­gle, pię­ścia­mi prze­tarł oczy i spoj­rzał. -- Bo­go­wie Olim­pu i Wal­hal­li! Co to, po­top? [...]Maria RodziewiczównaUr. 30 stycznia lub 3 lutego 1864 na Grodzieńszczyźnie Zm. 16 listopada 1944 na folwarku Leonów k. Żelaznej pod Skierniewicami Najważniejsze dzieła: Straszny dziadunio (1887), Pożary i zgliszcza (1888), Dewajtis (1889), Między ustami a brzegiem pucharu (1889), Szary proch (1889), Hrywda (1892), Anima vilis (1893), Macierz (1903), Wrzos (1903), Czahary (1905), Joan. VIII 1-12 (1906), Byli i będą (1908), Lato leśnych ludzi (1920) Autorka powieści popularnych, przekładanych na wiele języków europejskich (Dewajtis było tłumaczone na niemiecki, angielski, francuski, węgierski, litewski, serbski, czeski i słowacki). Umysłowość i system wartości pisarki został ukształtowany przez osobiste doświadczenie przemocy władz zaborczych (jej rodzice zostali skazani na zesłanie i konfiskatę majątku za pomoc powstańcom) oraz kilka lat nauki na pensji niepokalanek w Jazłowcu. Po śmierci ojca, od 1881 r. zarządzała majątkiem ziemskim Hruszowa na Polesiu (w 1887 została formalnie jego właścicielką) i zajmowała się pisarstwem; zmieniła też swój wygląd, obcinając krótko włosy oraz przywdziewając strój na poły męski. Już jako młoda dziewczyna deklarowała, że nie wyjdzie za mąż. Przez ponad pół wieku prowadziła gospodarstwo, w którym początkowo mieszkała ze swoją babką, matką i siostrą Celiną, po ich śmierci w latach 90. z Heleną Weychertówną, a następnie od 1919 r. niemal do końca życia z o 11 lat młodszą Jadwigą Skirmunttówną, z którą, według słów tej ostatniej łączyło ją ,,powinowactwo z wyboru" (Wahlverwandtschaft, termin wzięty z tytułu powieści Goethego). Jadwiga zajmowała się domem, Maria interesami, na zimowe miesiące wyjeżdżała pisarka do Warszawy, gdzie wraz z Heleną kupiły wspólnie mieszkanie na Brackiej, a także niewielki majątek podwarszawski w Falenicy, nazwany przez nie Wyraj. Działała w organizacjach ziemianek (od 1907 r. redagowała też pismo ,,Ziemianka"), pracując na rzecz polepszenia sytuacji bytowej, oświaty i świadomości narodowej ludu. W czasie I wojny światowej i wojny 1920 roku uczestniczyła w akcjach pomocy ofiarom działań wojennych, organizowaniu wyżywienia dla ludności cywilnej itp. W okresie międzywojennym lansowana przez prasę endecką. Po wybuchu II wojny światowej w 1939 roku jej majątek został przejęty przez lokalny komitet ludowy, a Rodziewiczówna wraz ze swą towarzyszką przedostały się przez zieloną granicę do Łodzi, a następnie do Warszawy. Zmarła tuż po klęsce powstania warszawskiego, które przebyła w mieście, otoczona opieką powstańców. Pierwsze próby prozatorskie Rodziewiczówny powstały już pensji; zaczęła publikować pod pseudonimem Maro, stanowiącym skrót pierwszych sylab imienia i nazwiska; drugi pseudonim, Žmogus, po lit. ,,człowiek" (szczególnie człowiek z ludu) można uznać za rodzaj deklaracji ideowej (kwestią dążeń narodowych Litwinów pisarka zajęła się w powieści Szary proch). Istotnym wkroczeniem Rodziewiczówny w dziedzinę literatury była publikacja w odcinkach powieści Straszny dziadunio (1886), a następnie przebojowa powieść Dewajtis (1889). Pod względem stylu pisarskiego Rodziewiczówna to epigonka pozytywizmu; poruszana przez nią tematyka ujmowana jest konwencjonalnie i okraszona łatwym sentymentalizmem. Najczęściej poruszana problematyka w jej powieściach to: bezwzględnie pozytywnie wartościowany patriotyzm, kult pracy fizycznej, walka o zachowanie polskiego stanu posiadania na tzw. kresach wschodnich oraz na ziemiach zachodnich (Poznańskie), religijność katolicka, przywiązanie do ojczystej przyrody. Na tym tle ciekawszym rysem jest kreowanie postaci silnych, przedsiębiorczych kobiet wyznaczających sobie cele życiowe i realizujących je niezłomnie (por. np. Czahary). Kupując książkę wspierasz fundację Nowoczesna Polska, która propaguje ideę wolnej kultury. Wolne Lektury to biblioteka internetowa, rozwijana pod patronatem Ministerstwa Edukacji Narodowej. W jej zbiorach znajduje się kilka tysięcy utworów, w tym wiele lektur szkolnych zalecanych do użytku przez MEN, które trafiły już do domeny publicznej. Wszystkie dzieła są odpowiednio opracowane - opatrzone przypisami oraz motywami.