Wokół wolnych elekcji w państwie polsko-litewskim XVI-XVIII wieku. O znaczeniu idei wyboru - między prawami a obowiązkami

red. Mariusz Markiewicz, red. Dariusz Rolnik, red. Filip Wolański

Wydany przez Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach zbiór Wokół wolnych elekcji w państwie polsko-litewskim XVI–XVIII wieku. O znaczeniu idei wyboru – między prawami a obowiązkami jest wynikiem współpracy trzech uczelni: Uniwersytetu Jagiellońskiego, Uniwersytetu Śląskiego oraz Uniwersytetu Wrocławskiego. Zebrane w tomie studia poświęcone są problematyce funkcjonowania wolnej elekcji w tradycji politycznej i prawnej Rzeczypospolitej Obojga Narodów w okresie od XVI do XVIII wieku. Zbiór podzielono na trzy części, w których znalazło się w sumie trzydzieści pięć artykułów autorstwa badaczy z różnych ośrodków naukowych w kraju. Część pierwszą, zatytułowaną Wokół idei, symboli i praktyki wyboru, tworzą teksty dotyczące elekcji widzianej jako problem z zakresu teorii doktryn politycznych. Część druga zbioru: Elekcje królów Rzeczypospolitej, poświęcona elekcjom władców Rzeczypospolitej, podzielona jest na sześć rozdziałów i uporządkowana chronologicznie według władców, do których panowania odniesiono się w artykułach. W efekcie uzyskano syntetyczny obraz procesu ewoluowania zjawisk związanych z elekcją w polskiej tradycji politycznej od XVI do XVIII wieku. Ostatnia część publikacji: Wokół elekcji urzędników, zawiera artykuły dotyczące elekcji urzędników w Rzeczypospolitej. Całości tomu dopełnia obszerna bibliografia oraz indeks osobowy. Ze względu na zaprezentowaną w artykułach różnorodność perspektyw, a także kontrowersyjne niekiedy oceny – zawarte w tomie teksty mogą być dla Czytelników inspirujące.

Wola mocy

Fryderyk Nietzsche

Rzeczy wielkie wymagają, by o nich milczano lub w wielkim stylu mówiono: w wielkim stylu, to znaczy cynicznie i niewinnie. To, co opowiadam, jest historią dwóch najbliższych stuleci. Opisuję, co będzie, co inaczej już być nie może: pojawienie się nihilizmu. (Fragment)

Wola mocy

Friedrich Nietzsche

Wo­la mo­cyPró­ba prze­mia­ny wszyst­kich war­to­ściStu­dia i frag­men­ty Szkic przed­mo­wy Przed­mo­wa 1. Rze­czy wiel­kie wy­ma­ga­ją, by o nich mil­cza­no lub w wiel­kim sty­lu mó­wio­no: w wiel­kim sty­lu, to zna­czy cy­nicz­nie i nie­win­nie. 2. To, co opo­wia­dam, jest hi­sto­rią dwóch naj­bliż­szych stu­le­ci. Opi­su­ję, co bę­dzie, co ina­czej już być nie mo­że: po­ja­wie­nie się ni­hi­li­zmu. Tę hi­sto­rię moż­na opo­wie­dzieć już te­raz: al­bo­wiem ko­niecz­ność sa­ma jest tu­taj przy ro­bo­cie. Ta przy­szłość mó­wi już set­ka­mi zna­ków, ten los za­po­wia­da się wszę­dzie; dla tej mu­zy­ki przy­szło­ści wszy­scy ma­ją już słuch za­ostrzo­ny. Ca­ła na­sza kul­tu­ra eu­ro­pej­ska po­ru­sza się już od dłuż­sze­go cza­su z ta­ką tor­tu­rą na­prę­że­nia, jak gdy­by zmie­rza­ła do ka­ta­stro­fy: nie­spo­koj­nie, gwał­tow­nie, z pie­ca na łeb: jak po­tok, któ­ry chce do­biec kre­su, któ­ry już się nie na­my­śla, któ­ry wprost boi się na­my­słu. [...]Friedrich NietzscheUr. 15 października 1844 w Röcken Zm. 25 sierpnia 1900 w Weimarze Najważniejsze dzieła: Narodziny tragedii czyli hellenizm i pesymizm, Tako rzecze Zaratustra, Ludzkie, arcyludzkie, Poza dobrem i złem, Zmierzch bożyszcz, Antychryst, Ecce Homo, Wola mocy. Filozof, filolog klasyczny, pisarz. W latach szkolnych z zamiłowaniem oddawał się poznawaniu niemieckiej muzyki klasycznej od Bacha i Mozarta po Beethovena oraz poezji romantycznej (szczególnie wielkie wrażenie zrobiły na nim utwory nowo odkrytego Hölderlina). Studiował filologię klasyczną, teologię, historię Kościoła i historię na uniwersytecie w Bonn (1864-1865) i w Lipsku (od 1865). Jako filolog klasyczny zyskał wielkie uznanie, wśród jego pierwszych publikacji znalazły się m. in. komentarze do Arystotelesa; w 1869 roku został profesorem nadzwyczajnym w katedrze filologii klasycznej uniwersytetu w Bazylei. Początkowa popularność w środowisku uczelni przygasła po krytycznym przyjęciu koncepcji dionizyjskości i apollińskości wyłożonej w Narodzinach tragedii (1872). Jeszcze przed podjęciem pracy akademickiej Nietzsche odbył obowiązkową służbę wojskową. Wkrótce potem wymówił obywatelstwo pruskie i od 1869 roku pozostawał ?bezpaństwowcem?. Bardzo istotny wpływ na myśl Nietzschego miało zetknięcie się z filozofią Artura Schopenhauera oraz muzyką Ryszarda Wagnera, z którym blisko przyjaźnił się na początku lat 70 XIX wieku (później doszło do rozluźnienia stosunków ze względów światopoglądowych; komentarzem do istoty tego rozdźwięku jest napisana przez filozofa w 1888 r. rozprawa Nietzsche kontra Wagner). Charakterystyczne w stylu pisarskim Nietzschego jest pisanie aforyzmami (począwszy do dzieła Ludzkie, arcyludzkie z 1878 r.). Po części wynikało to z choroby, na którą cierpiał od lat młodzieńczych, a która objawiała się niezwykle silnymi, wielodniowymi atakami migreny, po części jednak był to świadomy wybór formy literackiej: ?Kto krwią i w przypowieściach pisze, nie chce, by go czytano, żąda, by się go na pamięć uczono? - pisał w najbardziej znanym ze swych tekstów, Tako rzecze Zaratustra (1883-1885). Choroba zmusiła go do zrezygnowania z pracy uniwersyteckiej w 1879 roku. Od tego czasu wiele podróżował, po Włoszech, Niemczech i Szwajcarii, gdzie przebywał najchętniej. Na przełomie 1888 i 1889 roku nasilenie choroby doprowadziło do obłędu; Nietzsche trafił na rok do kliniki psychiatrycznej, najpierw w Bazylei, a następnie w Jenie. W 1890 matka zabrała go w rodzinne strony, do Naumburga; ostatnie trzy lata życia spędził samotnie w Weimarze. Został pochowany w Röcken, obok swego ojca, pastora luterańskiego. Ostatnim dziełem Nietzschego jest autobiograficzna książka Ecce Homo (1888); pośmiertnie została wydana jeszcze z notatek Wola mocy.Kupując książkę wspierasz fundację Nowoczesna Polska, która propaguje ideę wolnej kultury. Wolne Lektury to biblioteka internetowa, rozwijana pod patronatem Ministerstwa Edukacji Narodowej. W jej zbiorach znajduje się kilka tysięcy utworów, w tym wiele lektur szkolnych zalecanych do użytku przez MEN, które trafiły już do domeny publicznej. Wszystkie dzieła są odpowiednio opracowane - opatrzone przypisami oraz motywami.

Wola odróżnienia. O modernistycznej poezji Jarosława Marka Rymkiewicza, Julii Hartwig, Witolda Wirpszy i Krystyny Miłobędzkiej

Anna Kałuża

Celem tej książki jest przedstawienie konsekwencji modernistycznego przekonania o możliwości zrealizowania fantazji o jednostkowej podmiotowości. Zamierzam pokazać (na wybranych przykładach), jak późnomodernistyczna poezja polska radziła sobie z dylematem podmiotowego uwikłania w język. Projekt nowoczesności zawdzięcza bowiem swój dyskretny urok odkryciu języka i podmiotu. Odmieniając myśl zachodniego świata, odkrycia te przesądziły o losach europejskiej cywilizacji, która niczym rozpędzony pociąg wjechała na zupełnie nowe tory. Można bez wielkiej przesady uznać, że siła oddziaływania różnych teorii podmiotu oraz rewelacje językowych koncepcji okazały się, jeśli nawet mniej spektakularne, to równie doniosłe jak odkrycie penicyliny, prawa powszechnego ciążenia, uranu oraz iperytu. Ta sama sieć, która łączy teoretyczne pomysły naukowców, marzenia literatów i systemy filozofów z praktyką codziennego życia oraz historycznym rozwojem kultur, rozciąga się także - delikatniej i subtelniej - między naszym rozumieniem siebie a posiadaną koncepcją języka. Podobną sieć usiłuje zrekonstruować ta książka: jej tematem jest niezwykle „wybuchowy", bo obfitujący w liczne spięcia i rozładowania, osobliwy związek teorii podmiotowości i koncepcji języka, pojawiający się w nowoczesnych warunkach i przeobrażający postać dotychczasowej kultury.       Anna Kałuża - pracuje w Zakładzie Literatury Współczesnej Uniwersytetu Śląskiego. Zajmuje się dwudziestowieczną polską poezją. Współredagowała Tekstylia bis. Słownik młodej polskiej kultury (Kraków 2006).  

Wola sensu

Viktor E. Frankl

Prawdziwym wyzwaniem współczesnej psychiatrii jest odpowiedzenie na egzystencjalna pustkę. Coraz więcej pacjentów uskarża się bowiem na poczucie bezsensu i życiowej próżni. Logoterapia uczy, że nawet tragiczne i negatywne aspekty życia, jak na przykład nieuniknione cierpienie, mogą zamienić się w triumf ludzkiego ducha pod warunkiem, że przyjmiemy odpowiedni stosunek do sytuacji, w jakiej się znaleźliśmy. W epoce, w jakiej przyszło nam żyć ? epoce umierających tradycji ? podstawowym zadaniem psychiatrii musi być wyposażenie człowieka w umiejętność odnajdywania w życiu sensu. W czasach, gdy przykazania dekalogu utraciły w oczach wielu swą niepodważalną wartość, każdego dnia musimy przestrzegać dziesięciu tysięcy przykazań wynikających z dziesiątków tysięcy życiowych sytuacji; W tym sensie można śmiało powiedzieć, że logoterapia to odpowiedź na duchowe potrzeby współczesnego człowieka.

Wolff. Miłość, władza, epilepsja

Iza Maciejewska

Aleksander Wolff. Olek. Kawał drania z dziurą zamiast serca. Amelia Wysocka. Mela. Boryka się z epilepsją, a jej niska samoocena wpływa bardzo niekorzystnie na poczucie własnej wartości. Sobota. Mela wraca do domu z zamiarem spędzenia wieczoru w towarzystwie namiętnego mężczyzny - jednego z książkowych bohaterów. W tym samym czasie Aleksander próbuje wydostać się z przepastnego bagażnika mercedesa, do którego wpakowała go żądna zemsty kobieta. Nie osobiście. Skorzystała z uprzejmości znajomych opryszków. To miała być jego ostatnia podróż. Dynamiczna, pełna zwrotów akcji opowieść o kobiecie i mężczyźnie, którzy pochodzą z dwóch różnych światów. Co się stanie, gdy na siebie wpadną?

Wolin w średniowiecznej tradycji skandynawskiej

Jakub Morawiec

Literacka twórczość Skandynawów, przede wszystkim Islandczyków, doby średniowiecza to swoisty fenomen, cieszący się do dziś niesłabnącym zainteresowaniem zarówno badaczy, jak i miłośników dobrej literatury. Sagi, poezja oraz inne gatunki, których rozkwit przypadł na XII-XIV wiek, w dużej mierze poświęcone zostały dziejom mieszkańców Północy oraz obszarom, do których Skandynawowie docierali w epoce wikingów. Jednym z ważniejszych tematów, który przewija się przez poszczególne opowieści jest legenda o Jomsborgu, warownej twierdzy, siedzibie słynnej i niezwyciężonej drużyny wikińskiej. Gród ów, zbudowany w Vindlandzie, a więc w kraju Słowian, miał stanowić ekskluzywne miejsce spotkań tych ostatnich ze Skandynawami. Jomswikingowie, jego gospodarze, których losy dopełnić się miały w czasie ostatniej bitwy pod Hjǫrungavagr, zaangażowani byli w najważniejsze rozgrywki polityczne w całym regionie. Świadczyć o tym miały między innymi dzieje szwedzkiego królewicza StyrbjOrna Olafssona oraz króla Norwegii Olafa Tryggvasona. Książka stanowi próbę analizy głównych składowych legendy oraz czynników, które potencjalnie wpłynęły na jej powstanie i rozwój, a także status tych, którzy mieli odpowiadać za powstanie Jomsborga i jego funkcjonowanie. Szczególne miejsce w niniejszym opracowaniu przypada Wolinowi. Dzieje grodu nad Dziwną, znanego w średniowiecznej Skandynawii pod nazwą Jomsborg, stanowią istotne tło i punkt odniesienia dla badanej legendy. Wiąże się to z rangą nie tylko ścisłych i różnorodnych związków Wolina z Północą (śmierć Haralda Sinozębego, najazd Magnusa Dobrego), ale także przemian politycznych, społecznych i gospodarczych, jakie w tym czasie zachodziły w całej strefie bałtyckiej.

Wolna. Dzieciństwo i koniec świata w Albanii

Lea Ypi

W Albanii, kraju, który na kilkadziesiąt lat zamknął się szczelnie w swoich granicach, ideały komunistyczne oficjalnie zastąpiły religię, a terror i prześladowania polityczne stały się codziennością. Ale dla Lei to był dom bezpieczne miejsce, gdzie wszyscy ludzie są równi, sąsiedzi pomagają sobie nawzajem, a dzieci mają zbudować lepszy świat. Z cokołów na swoich młodych wyznawców spoglądali dobrotliwie wujek Stalin i wujek Hoxha. W grudniu 1990 roku wszystko się zmieniło. Pomniki starych wodzów zostały obalone, a nowych przywódców ludzie mogli wybrać sami. Wolno im było wierzyć, w co tylko chcieli, i nie musieli się już obawiać wścibskich spojrzeń i zbyt cienkich ścian. Ale wkrótce kolejne zakłady pracy zaczęły się zamykać, piramidy finansowe doprowadziły państwo do ruiny, a na ulicach wybuchły zamieszki. Tysiące osób uciekło do Włoch tylko po to, by po poniżającej procedurze musieć wrócić do swojego wolnego kraju, który nie miał im wiele do zaoferowania. Lea Ypi z wnikliwością i humorem opisuje dorastanie wśród politycznych wstrząsów, odkrywanie rodzinnych sekretów (o arystokratach, byłych premierach, więźniach politycznych i donosicielach), poszukiwanie prawdy ukrytej między ideałami i rzeczywistością, a przede wszystkim próby zrozumienia, co tak naprawdę oznacza być wolnym.