Chrześcijańska kultura, myśl i edukacja

Barbara Bogołębska, Monika Worsowicz

W kolejnym interdyscyplinarnym tomie dokumentującym działalność uniwersyteckiego Ośrodka Badawczego Myśli Chrześcijańskiej zaprezentowano teksty pracowników różnych uczelni: KUL, UKSW, WSD w Łodzi, UW, UMCS oraz UŁ. Prace te stanowią efekt refleksji kręgów akademickich nad relacjami między tytułowymi kategoriami (kultura – myśl – edukacja), podejmowanej z perspektywy różnych dziedzin nauki – teologii, religioznawstwa i literaturoznawstwa. Autorzy odwołują się do wielorakich kontekstów kulturowych świadczących o dialogu Kościoła ze światem kultury i nauki, takich jak: myśl papieska, ekumenizm, teologia piękna i duchowości, inspiracje chrześcijańskie w literaturze, dyskurs religijny. Tytuł tomu zaczerpnięty został z adhortacji papieża Franciszka, który kieruje swoje przesłanie także do kręgów akademickich. W jego przekonaniu zarówno dziedziny nauki, jak i kategorie myślenia mogą stać się narzędziami ewangelizacji, a teologia – pozostawać w dialogu z innymi naukami i ludzkim doświadczeniem. 

Dialog wiary z nauką i kulturą

Barbara Bogołębska, Monika Worsowicz

 Składające się na tom szkice i rozprawy naukowe zostały wygłoszone w ramach spotkań w Ośrodku Badawczym Myśli Chrześcijańskiej UŁ w latach 2010–2013 przez pracowników m.in. Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, a także Uniwersytetu Łódzkiego. Zbiór ma charakter interdyscyplinarny i obejmuje – ujętą z różnych perspektyw badawczych – tematyczną triadę: wiara – teologia – filozofia (antropologia, dialogika, personalizm, teologia moralna, filozofia religii), a ponadto wkracza w socjologię religii, relacje między nauką i religią oraz wiarą i kulturą. Autorzy przypominają dorobek Karola Wojtyły – Jana Pawła II, Josepha Ratzingera – Benedykta XVI, ks. JózefaTischnera (doktora honoris causa UŁ w roku 1995), abpa Józefa Życińskiego i Martina

Odkrywanie sensu i wartości

Barbara Bogołębska, Monika Worsowicz

Kolejny tom dokumentujący prace uniwersyteckiego Ośrodka Badawczego Myśli Chrześcijańskiej jest wydawany w trzydziestolecie działalności ośrodka. Głównym tematem spajającym artykuły są zagadnienia związane z aksjologią i poszukiwaniem sensu we współczesnym życiu społecznym, a także w kulturze i sztuce. Tytułowe odkrywanie sensu i wartości jest zilustrowane przykładami różnych tekstów kultury. Zwraca też uwagę wielość interpretacji tematu przewodniego zbioru. Myśl chrześcijańska – co starają się potwierdzić autorzy – wciąż stanowi źródło twórczej inspiracji.

Od tradycji do nowatorstwa, od transgresji do adaptacji na wybranych przykładach literackich i publicystycznych

Barbara Bogołębska

Książka ukazuje różnorodność strategii twórczych stosowanych przez pisarzy i czytelników oraz nierozłączność genealogicznych i stylistycznych aspektów pisania. We wprowadzeniu do książki zaprezentowano podstawowe pojęcia i założenia, które zarysowują poszczególne elementy składające się na proces twórczy. Szczególną uwagę poświęcono retorycznym i stylistycznym aspektom zagadnienia, które autorka rozwija w kolejnych rozdziałach. Pierwszym przedmiotem dyskusji jest sztuka czytania, pisania i recenzowania. Funkcjonowanie w kulturze arcydzieł literackich skutkuje naśladownictwem, inspiracjami i adaptacjami jako szczególnymi rodzajami intertekstualności. Autorkę interesuje zjawisko pisania na zadany temat i tworzenie zbiorowe, a także próby przekroczenia granicy między tworzeniem a odtwarzaniem. W pracy analizowane są teksty inspirowane sztuką retoryki, zarówno z obszaru literatury, jak i publicystyki. Osobna część książki poświęcona została zagadnieniom stylistycznym. Autorka rozpoczyna od teorii Bolesława Prusa i stylów pisarskich Ryszarda Kapuścińskiego, a następnie przechodzi do kwestii społecznych, kulturowych i literackich zjawisk twórczego pisania warsztatów i poradników pisarskich. W dalszej części pracy Autorka analizuje stylistyczną, genealogiczną i kompozycyjną zabawę w literaturze: twórcze pomysły, grę konwencjami gatunkowymi i twórczość językową.

Poszukiwania teologiczno-filozoficzno-kulturowe

Barbara Bogołębska, Monika Worsowicz

Zapraszamy do lektury kolejnego interdyscyplinarnego tomu Ośrodka Badawczego Myśli Chrześcijańskiej Uniwersytetu Łódzkiego, w którym zostały zamieszczone studia badaczy z: Uniwersytetu Śląskiego, Uniwersytetu Warszawskiego, Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego i Uniwersytetu Łódzkiego. Podjęta w prezentowanej publikacji dyskusja ma bardzo szerokie ramy, teksty obejmują bowiem zagadnienia z wielu dyscyplin humanistycznych: filozofii religii, antropologii chrześcijańskiej, ekumenizmu, teologicznych inspiracji dawnych i współczesnych utworów literackich, nauczania społecznego Kościoła oraz komunikologii. Jedni z autorów koncentrują się na wybranym aspekcie tytułowych poszukiwań, inni - próbują łączyć te zjawiska. W niektórych studiach podjęto aktualne problemy, np. dramat uchodźców i potrzebę dialogu międzyreligijnego (chrześcijańsko­muzułmańskiego), we wszystkich zaś potwierdzono tezy, iż „fundamentem prawdziwej kultury jest poszukiwanie Boga” oraz że „świat rozumu i świat wiary potrzebują siebie wzajemnie” (Benedykt XVI). Ze Wstępu

Retoryka, genologia i stylistyka tekstów literackich i dziennikarskich

Barbara Bogołębska

Książka profesor Barbary Bogołębskiej pt. Retoryka, genologia i stylistyka tekstów literackich i dziennikarskich podejmuje problematykę retoryki kultury, przekraczania granic publicystyki i literatury, sztuki pisania w mediach, poetyki liberatury, konstrukcji XX-wiecznych reportaży, jak też m.in. zagadnienie greckich ćwiczeń retorycznych czy też poetyk i podręczników praktycznego pisania. Studia pomieszczone w tomie wyrastają z klasycznych ćwiczeń retorycznych (będących antecedensem form wypowiedzi), których zastosowaniem i zarazem rozwinięciem są przekazy literackie i dziennikarskie (medialne), rozpatrywane w wymiarze genologicznym i stylistycznym. Rozważania w pierwszej kolejności obejmują zagadnienia historyczne, następnie zaś współczesne, ujęcia teoretyczne i praktyczne realizacje tekstowe. Przedstawione w książce szkice zostały zogniskowane na związkach publicystyki i literatury (tzw. „literackość” dziennikarstwa) oraz badaniach siły perswazyjnej retorycznych zabiegów pisarskich, zwłaszcza z kręgu non-fiction. Na tym tle opisany został wkład w sztukę dziennikarską wybranych autorów, reprezentujących różne jej odmiany specjalistyczne.

Retoryka i jej zastosowania. Podręcznik dla studentów dziennikarstwa i innych kierunków humanistycznych

Barbara Bogołębska, Monika Worsowicz

Podręcznik zawiera podstawy wiedzy o retoryce i jej zastosowaniach zwłaszcza w medioznawstwie i dziennikarstwie. Składa się on z czterech części, z których pierwsza obejmuje przegląd systemu retorycznego, zaś pozostałe - omówienie najnowszych nurtów badawczych w retoryce, pojęcia z zakresu retoryki dziennikarskiej oraz retoryki tekstualnej. Takie powiązanie tematów pokazuje, że retoryka zarówno dostarcza narzędzi badawczych dla analiz medialnych, jak i organizuje dyskurs w mediach i o mediach. Publikacja ma charakter dydaktyczny i jest oparta na aktualnej literaturze z zakresu retoryki i nauk o mediach. Może stanowić jedną z podstawowych lektur na studiach dziennikarskich, polonistycznych, kulturoznawczych i neofilologicznych oraz na kierunkach związanych z dyskursem medialnym i publicznym (politologia, socjologia). Jej hasłowy układ pozwala na szybką orientację w treści, a wskazana literatura umożliwia dalsze, samodzielne pogłębianie wiedzy. Podręcznik może być również wykorzystywany przez nauczycieli na lekcjach języka polskiego w szkołach ponadpodstawowych.  

Spotkania dziennikarstwa i literatury

Barbara Bogołębska

“Refleksja nad słowem jest przedmiotem zebranych w tomie szkiców, w których literackość splata się z dokumentaryzmem. […] Rozważaniom nad dyskursem medialnym towarzyszy w tomie namysł nad sztuką pisania oraz retoryką (np. topika, retoryczne środki ekspresji), stylistyką (np. idiostyle, style gatunkowe) i genologią form tekstowych (np. mikroformy, dziennikarsko-literackie hybrydy gatunkowe, formy kolażowe, biografie). Wśród analizowanych gatunków dominują felietony i reportaże. Są też teksty reprezentujące kulturę agonistyczną, opartą na współzawodnictwie i rywalizacji” (fragment Wstępu). Barbara Bogołębska jest literaturoznawcą i medioznawcą, w latach 1971–2019 pracowała w Uniwersytecie Łódzkim, pełniąc m.in. funkcję kierownika Katedry Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej. Jest autorką siedmiu monografii (Tradycje retoryczne w stylistyce polskiej. Narodziny dyscypliny – 1996; Studia o retoryce i stylistyce – 2001; Między literaturą i publicystyką – 2006; Konteksty stylistyczne i retoryczne – 2006; Od tradycji do nowatorstwa, od transgresji do adaptacji na wybranych przykładach literackich i publicystycznych – 2013; Retoryka, genologia i stylistyka tekstów literackich i dziennikarskich – 2015; Współczesne gatunki i style wobec tradycji retorycznej – 2018); współautorką podręcznika Retoryka i jej zastosowania – 2016, wieloletnią redaktor naczelną czasopisma „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica”, a także współredaktorką ośmiu monografii zbiorowych oraz autorką ok. 200 publikacji w czasopismach i monografiach wieloautorskich.

Współczesne gatunki i style wobec tradycji retorycznej

Barbara Bogołębska

Nie ulega wątpliwości obecność zjawisk i konstrukcji retorycznych, a jednocześnie przydatność narzędzi retorycznych we współczesnym komunikowaniu. Dają temu wyraz pomieszczone w tomie interdyscyplinarne studia. (…) Punktem wyjścia są ujęcia ogólne kluczowych pojęć – wraz z ich modyfikacjami – ilustrowane przykładami różnych autorów i tekstów kultury, po ustalenia szczegółowe (określone gatunki i style osobnicze). Studia odwołują się do trzech etapów tworzenia tekstu: od inwencji po elokucję, i potwierdzają aktualność neoretorycznych metod analizy w badaniach nad tekstami kultury. Wydobywają z zapomnienia kategorie i zjawiska retoryczne, wskazując na ich genealogię i współczesne zastosowania: od literatury, publicystyki, form użytkowych po filozofię. Tym samym potwierdzają tezę o uniwersalności retoryki. Obecna w zbiorze jest także perspektywa medioznawcza – namysł nad dyskursem medialnym oraz analiza dziennikarskich form wypowiedzi (zwłaszcza felietonów, reportaży i blogów) i strategii pisarskich dziennikarzy. (fragment Wprowadzenia)