Latopis nowogrodzki pierwszy starszej redakcji. Unikatowy zabytek piśmiennictwa staroruskiego i jego polski przekład

Zofia A. Brzozowska, Ivan Petrov

Piąty tom "Series Ceranea" zawiera edycję oraz polski przekład Latopisu nowogrodzkiego pierwszego - jednego z najstarszych średniowiecznych tekstów historiograficznych, powstałych na Rusi. Jest on niezwykle cennym źródłem, zawierającym wiele informacji na temat dziejów Europy Wschodniej w XI-XIV w. W tomie zaprezentowano starszą redakcję zabytku, zachowaną w jednym tylko rękopisie, tzw. odpisie synodalnym (ГИМ, Син. 786) z XIII-XIV w., obejmującą wydarzenia z lat 1015-1353. Publikacja przybliża mniej znany aspekt historii średniowiecznej Rusi - dzieje i kulturę Nowogrodu Wielkiego, będącego przez stosunkowo długi okres nieomal całkowicie niezależną republiką miejską, posiadającą oryginalny ustrój, utrzymującą rozległe kontakty handlowe (m.in. z Hanzą), a jednocześnie stanowiącą prężny ośrodek piśmiennictwa i sztuki. * Książę Jarosław [...] zasiadł w Russie, a do Nowogrodu przysłał Tworimira, [ze słowami]: "Zrzekam się wszystkiego, co [stało się powodem] waszej niechęci do mnie, a wszyscy książęta za mnie poręczą". Nowogrodzianie wysłali do niego Łazarza Mojżeszowica, [mówiąc]: "Książę, zamyślałeś zło przeciwko Świętej Sofii, więc odejdź. Już prędzej umrzemy godnie za Świętą Sofię. U nas nie ma księcia, lecz jest Bóg, sprawiedliwość i Święta Sofia, a ciebie nie chcemy!". Latopis nowogrodzki pierwszy starszej redakcji AM 6778 (AD 1270/1271)