Świat dziecka ziemiańskiego. Antologia źródeł

Jarosław Kita, Nina Kapuścińska-Kmiecik

 Podstawę wydania stanowią drukowane po raz pierwszy materiały pamiętnikarskie: dziennik sześcioletniej Helenki Potockiej oraz dziennik pisany przez jej ciotkę Ludwikę Ostrowską, gdy miała ona osiemnaście i dziewiętnaście lat. Obydwa rękopisy zachowały się w zbiorach Archiwum Państwowego w Łodzi, w zespole podworskim Archiwum Potockich i Ostrowskich z Maluszyna. Dzienniki Helenki i Ludwiki wzbogacone zostały o materiał ilustracyjny – fotografie autorek i ich krewnych – głównie z rodzin Ostrowskich, Potockich, Morstinów, Siemieńskich – występujących na kartach obu dzienników. Ponadto w trzeciej części publikacji, zatytułowanej Varia, zamieszczono materiał ikonograficzny pochodzący z zespołu APiOM, z Cyfrowej Biblioteki Narodoweji z ówczesnej prasy ilustrowanej Królestwa Polskiego, dotyczący różnorodnych kwestii związanych z życiem, wychowaniem i kształceniem dzieci ziemiańskich oraz stanowiący efekt weny młodych ziemian.

Zdrada małżeńska w dziewiętnastowiecznych pałacach i dworach ziemiańskich

Nina Kapuścińska-Kmiecik

Dużym walorem pracy jest jej interdyscyplinarność (poza aspektami interesującymi historyka, znaleźć tu można elementy z zakresu socjologii, psychologii, literaturoznawstwa). Takie podejście do tematu otwiera pole szerokich możliwości wnioskowania. Oprócz naukowego warsztatu historycznego, przy szukaniu odpowiedzi na postawione pytania badawcze cenne okazały się zarówno zastosowanie aparatu pojęciowego i metod wypracowanych przez antropologię kulturową, socjologię, gender studies, jak i zaaplikowanie elementów psychohistorii. Zwłaszcza odwołanie się do wiedzy psychologicznej umożliwia przełożenie na minioną epokę współczesnych mechanizmów zdrady małżeńskiej, umożliwia podjęcie próby dociekania motywacji czy uczuć zdradzających i zdradzanych, rekonstrukcji psychologicznej sylwetki bohaterów z przeszłości. Należy też uwzględnić fakt historycznej zmienności psychologicznego funkcjonowania człowieka - psychologia historyczna nie daje gotowych odpowiedzi, jedynie wspomaga poznanie historyczne, na doświadczenie niewierności składały się przecież określone czasoprzestrzeń, atmosfera umysłowa, klimat kulturowy i obyczajowy, normy etyczne. Ziemiaństwo pozostawiło wiele pamiętników, dzienników, korespondencji, które dają wgląd w sferę życia prywatnego, we wzajemne relacje między małżonkami. Oprócz drukowanych materiałów pamiętnikarskich do badań wzięto dotąd niepublikowane, rękopiśmienne materiały z archiwów państwowych i zbiorów bibliotecznych w Polsce oraz na Litwie w Wilnie.