Straszny Dziadunio

Maria Rodziewiczówna

Polikarp Białopiotrowicz jest majętnym właścicielem majątku na Polesiu. Z natury stroni od ludzi, za to po śmierci synów czuje się odpowiedzialny za dwóch wnuków: Alberta zwanego Wojcieszkiem i Hieronima zwanego Ruciem. Pierwszy z nich prowadzi hulaszczy tryb życia i gardzi każdą pracą. Drugi natomiast jest prawym studentem politechniki. Tytułowy straszny dziadunio próbuje kontrolować życie młodzieńców, szpiegując ich i wystawiając na liczne próby. Konsekwencje zachowania dziadka mogą okazać się tragiczne, a życie Rucia zagrożone. Czy istnieje szansa, by relacja wnuków z Polikarpem mogła się naprawić? Straszny dziadunio" to jedna z pierwszych powieści autorstwa Marii Rodziewiczówny, która w 1887 roku zdobyła nagrodę w konkursie tygodnika Świt".

Straszny dziadunio

Maria Rodziewiczówna

Strasz­ny dzia­du­nio I. Del­fin -- Hie­ro­nim, sły­szysz? Wsta­waj! A to sen do po­zaz­drosz­cze­nia! Hie­ro­nim, Ru­cio, to ja -- Żab­ba! -- To mi do­pie­ro no­wi­na! -- od­parł spod bur­ki stłu­mio­ny, za­spa­ny głos. -- A cze­go tam chcesz? Pa­li się? -- Wstań, to zo­ba­czysz. -- Ale kie­dy ja nie chcę ani wsta­wać, ani pa­trzeć. -- Ano, to się uto­pisz. -- Coo? Spod bur­ki wyj­rza­ła na świat roz­czo­chra­na, pło­wa czu­pry­na, po­tem rę­ka, po­tem sen­na twarz mło­de­go czło­wie­ka. Ziew­nął prze­cią­gle, pię­ścia­mi prze­tarł oczy i spoj­rzał. -- Bo­go­wie Olim­pu i Wal­hal­li! Co to, po­top? [...]Maria RodziewiczównaUr. 30 stycznia lub 3 lutego 1864 na Grodzieńszczyźnie Zm. 16 listopada 1944 na folwarku Leonów k. Żelaznej pod Skierniewicami Najważniejsze dzieła: Straszny dziadunio (1887), Pożary i zgliszcza (1888), Dewajtis (1889), Między ustami a brzegiem pucharu (1889), Szary proch (1889), Hrywda (1892), Anima vilis (1893), Macierz (1903), Wrzos (1903), Czahary (1905), Joan. VIII 1-12 (1906), Byli i będą (1908), Lato leśnych ludzi (1920) Autorka powieści popularnych, przekładanych na wiele języków europejskich (Dewajtis było tłumaczone na niemiecki, angielski, francuski, węgierski, litewski, serbski, czeski i słowacki). Umysłowość i system wartości pisarki został ukształtowany przez osobiste doświadczenie przemocy władz zaborczych (jej rodzice zostali skazani na zesłanie i konfiskatę majątku za pomoc powstańcom) oraz kilka lat nauki na pensji niepokalanek w Jazłowcu. Po śmierci ojca, od 1881 r. zarządzała majątkiem ziemskim Hruszowa na Polesiu (w 1887 została formalnie jego właścicielką) i zajmowała się pisarstwem; zmieniła też swój wygląd, obcinając krótko włosy oraz przywdziewając strój na poły męski. Już jako młoda dziewczyna deklarowała, że nie wyjdzie za mąż. Przez ponad pół wieku prowadziła gospodarstwo, w którym początkowo mieszkała ze swoją babką, matką i siostrą Celiną, po ich śmierci w latach 90. z Heleną Weychertówną, a następnie od 1919 r. niemal do końca życia z o 11 lat młodszą Jadwigą Skirmunttówną, z którą, według słów tej ostatniej łączyło ją ,,powinowactwo z wyboru" (Wahlverwandtschaft, termin wzięty z tytułu powieści Goethego). Jadwiga zajmowała się domem, Maria interesami, na zimowe miesiące wyjeżdżała pisarka do Warszawy, gdzie wraz z Heleną kupiły wspólnie mieszkanie na Brackiej, a także niewielki majątek podwarszawski w Falenicy, nazwany przez nie Wyraj. Działała w organizacjach ziemianek (od 1907 r. redagowała też pismo ,,Ziemianka"), pracując na rzecz polepszenia sytuacji bytowej, oświaty i świadomości narodowej ludu. W czasie I wojny światowej i wojny 1920 roku uczestniczyła w akcjach pomocy ofiarom działań wojennych, organizowaniu wyżywienia dla ludności cywilnej itp. W okresie międzywojennym lansowana przez prasę endecką. Po wybuchu II wojny światowej w 1939 roku jej majątek został przejęty przez lokalny komitet ludowy, a Rodziewiczówna wraz ze swą towarzyszką przedostały się przez zieloną granicę do Łodzi, a następnie do Warszawy. Zmarła tuż po klęsce powstania warszawskiego, które przebyła w mieście, otoczona opieką powstańców. Pierwsze próby prozatorskie Rodziewiczówny powstały już pensji; zaczęła publikować pod pseudonimem Maro, stanowiącym skrót pierwszych sylab imienia i nazwiska; drugi pseudonim, Žmogus, po lit. ,,człowiek" (szczególnie człowiek z ludu) można uznać za rodzaj deklaracji ideowej (kwestią dążeń narodowych Litwinów pisarka zajęła się w powieści Szary proch). Istotnym wkroczeniem Rodziewiczówny w dziedzinę literatury była publikacja w odcinkach powieści Straszny dziadunio (1886), a następnie przebojowa powieść Dewajtis (1889). Pod względem stylu pisarskiego Rodziewiczówna to epigonka pozytywizmu; poruszana przez nią tematyka ujmowana jest konwencjonalnie i okraszona łatwym sentymentalizmem. Najczęściej poruszana problematyka w jej powieściach to: bezwzględnie pozytywnie wartościowany patriotyzm, kult pracy fizycznej, walka o zachowanie polskiego stanu posiadania na tzw. kresach wschodnich oraz na ziemiach zachodnich (Poznańskie), religijność katolicka, przywiązanie do ojczystej przyrody. Na tym tle ciekawszym rysem jest kreowanie postaci silnych, przedsiębiorczych kobiet wyznaczających sobie cele życiowe i realizujących je niezłomnie (por. np. Czahary). Kupując książkę wspierasz fundację Nowoczesna Polska, która propaguje ideę wolnej kultury. Wolne Lektury to biblioteka internetowa, rozwijana pod patronatem Ministerstwa Edukacji Narodowej. W jej zbiorach znajduje się kilka tysięcy utworów, w tym wiele lektur szkolnych zalecanych do użytku przez MEN, które trafiły już do domeny publicznej. Wszystkie dzieła są odpowiednio opracowane - opatrzone przypisami oraz motywami.

Szary proch

Maria Rodziewiczówna

Litwin Wawer Karewis pracuje w Niemczech pod nazwiskiem Lorenz jako kapitan statku. Jest człowiekiem pracowitym ponad miarę i odważnym do szaleństwa. Pewnego dnia postanawia na kilka dni wrócić na ojcowiznę, by na dobre pożegnać się ze swoją wioską i rodziną. Po przyjeździe w rodzinne strony chełpi się swoją narzeczoną Niemką. Niektóre zachowania dawnych sąsiadów śmieszą go, inne złoszczą. Jednak z każdym dniem ów szary proch ziemia rodzinna pod jego stopami odnajduje drogę do jego duszy...

Szary proch

Maria Rodziewiczówna

Wawer Karewis, Litwin z pochodzenia, wyjeżdża do niemieckiego wówczas Szczecina, by zrobić karierę. Jego upór i zaangażowanie w pracę owocuje objęciem stanowiska kapitana okrętu. Wawer wiedzie szczęśliwe życie u boku narzeczonej Niemki, jednak coś skłania go do wizyty w rodzinnych stronach. Chce raz na zawsze pożegnać się z rodziną i dawnym życiem. Na miejscu okazuje się, że ostateczne rozstanie nie jest takie łatwe. Odżywają wspomnienia, a ojczysta ziemia znaczy więcej niż budynki i miejsca.

Światła

Maria Rodziewiczówna

Zbiór nowel pisanych przez Marię Rodziewiczównę przede wszystkim w okresie, gdy Polska była pod zaborami. Stąd ich tematem jest często obrona majątku, kultury, języka i dziedzictwa narodowego. W kręgu zainteresowań autorki znajdowała się również emancypacja i oświata wiejskich kobiet. Dzięki epickiemu talentowi autorki odkrywamy świat już nieistniejący, będący częścią naszej bogatej i złożonej historii. Bohaterowie opowieści są jak zawsze u Rodziewiczówny osobami z krwi i kości. Bywają dobrzy albo źli, kochają albo nienawidzą, często nie potrafiąc znaleźć swego miejsca w świecie. Zbiór zawiera utwory: Światła, Złe, Na tokach, Skręt, Wydaleni, Pięć koron, Skrzypek, Surma, Drwal, Siódmy syn, Tajemniczy medalik oraz Wrażenia i przeżycia. Lato 1915.

Światła. Nowele

Maria Rodziewiczówna

Zbiór nowel znanej polskiej pisarki schyłku XIX wieku i okresu międzywojennego, zawierający utwory: Światła, Złe, Na tokach, Skręt, Wydaleni, Pięć koron, Skrzypek, Surma, Drwal, Siódmy syn, Tajemniczy medalik, Wrażenia i przeżycia.

Wrzos

Maria Rodziewiczówna

Andrzej Sanicki to znany warszawski bon vivant. Jest przystojny i zamożny. Pełnymi garściami korzysta z uroków życia. Chcąc spełnić ostatnią wolę matki, musi jednak ograniczyć hulaszczy tryb życia ma się ożenić! Małżeństwo jest bowiem warunkiem otrzymania przez Sanickiego spadku po matce. Wkrótce poślubia Kazimierę Szpanowską. Małżeństwo z rozsądku przynosi korzyści obu stronom. On zyskuje konieczne fundusze do prowadzenia swego hulaszczego trybu życia. Ona z kolei z radością odchodzi z rodzinnego domu, w którym po śmierci matki rządzi złośliwa macocha. Sanicki od dawna kocha się w ponętnej baronowej Celinie. Kazia również przyznaje się do innej miłości. Oboje postanawiają utrzymywać pozory przed swymi rodzinami i światem. Jednak Sanicki z biegiem czasu coraz bardziej zaczyna cenić zalety swej małżonki. Ze zdumieniem odkrywa, że jego uczucie do Celiny wygasło, a zamiast tego zakochał się... we własnej żonie. Czy Kazia będzie chciała i potrafiła odwzajemnić tę miłość? Wrzos to niezwykle interesująca i pełna zwrotów akcji książka.

Wrzos

Maria Rodziewiczówna

Kazia kocha Stacha, jednak pod naciskiem rodziny poślubia bogatego Andrzeja Sanickiego. Młodzi nie kochają się, o czym mówią otwarcie. Z czasem jednak Sanicki zakochuje się w swojej pięknej, skromnej i pracowitej żonie. Wtedy też do jej życia powraca dawny ukochany.