Akcja powieści W pustyni i w puszczy zaczyna się w roku 1884 w Port Said. Stanisław Tarkowskiego i Angielka Nelly Rawlison rozmawiają oni o aresztowaniu żony sudańskiego dozorcy Smaina Fatmy i jej dzieci przez Anglików. Tymczasem zbliża się Wigilia. Staś dostaje na święta wymarzony sztucer, a Nel olbrzymiego psa mastifa, któremu nadaje imię Saba, co po arabsku znaczy lew. Fatma namawia jednego ze służących panów Tarkowskiego i Rawlisona Chamisa by razem ze swoimi kuzynami Gebhrem i Idrysem uprowadził Stasia i Nel, którzy mają posłużyć za okup dla Anglików za nią samą i jej dzieci.