Na marne to debiut beletrystyczny Henryka Sienkiewicza z 1872 r.

Powieść osnuta jest na tle życia młodzieży uniwersyteckiej w Kijowie. Główny bohater, Józef Szwarc, studiuje medycynę.

Sienkiewicz realistycznie opisuje życie studenckie. Przy okazji powieść krytykuje na pozytywistyczną modłę powierzchowny romantyzm młodzieży polskiej i pokazuje wyższość pracy organicznej nad patriotycznymi mrzonkami.