Wstęp 9

Rozdział 1. Ruchliwość społeczna w refleksji socjologicznej 13
1.1. Wprowadzenie 13
1.2. Tradycje badawcze w studiach nad ruchliwością społeczną 15
1.2.1. Ruchliwość klasowa i model oksfordzki (Nuffield mobility study) 19
1.2.2. Osiąganie statusu i model Wisconsin 21
1.2.3. Perspektywa reprodukcji społecznej 24
1.3. Ruchliwość społeczna a (nie)równość i (nie)sprawiedliwość 27
1.4. Ruchliwość społeczna w perspektywie merytokracji 31
1.5. Zmiana społeczna a uwarunkowania ruchliwości społecznej 33
1.5.1. Współczesny kapitalizm i przedwcześnie ogłoszona śmierć klas 35
1.5.2. Transformacja systemowa i rekonfiguracja ładu społecznego 42
1.5.2.1. Rekompozycja struktury społecznej 43
1.5.2.2. Nowy język opisu zróżnicowań społecznych 46
1.5.2.3. Przemiany państwa opiekuńczego, decentralizacja i polski porządek welfare 48
1.5.2.4. Stare i nowe wzory ruchliwości we współczesnej Polsce 51

Rozdział 2. Ruchliwość społeczna w perspektywie przebiegu życia 55
2.1. Wprowadzenie 55
2.2. Społeczno-instytucjonalne ramy biografii 57
2.3. Trajektorie, kariery, tranzycje, punkty zwrotne – ustalenia terminologiczne 61
2.4. Przebieg życia w kontekście podmiotowości jednostki i presji struktury 67
2.5. Ryzyko w przebiegu życia 72
2.6. Wczesna dorosłość jako intensywna faza życia 76
2.6.1. Wczesna dorosłość w ujęciu psychologii rozwojowej 77
2.6.2. Przejście do dorosłości w ujęciu socjologicznym 79
2.6.3. Młodzi dorośli we współczesnej Polsce 84
2.6.3.1. Edukacja 85
2.6.3.2. Rynek pracy 89
2.6.3.3. „Opuszczanie gniazda” i zakładanie rodziny 91
2.6.3.4. Orientacje życiowe i aspiracje 93

Rozdział 3. Metodologiczne podstawy badań 97
3.1. Wprowadzenie 97
3.2. Rama analityczna 98
3.2.1. Wzory ruchliwości społecznej i wzory przebiegu życia – próba konceptualizacji 98
3.2.2. Młodzi dorośli w badaniach ruchliwości społecznej. Problemy i ograniczenia analiz 104
3.2.3. Wskaźniki położenia społecznego przyjęte w badaniu młodych dorosłych 107
3.2.4. Operacjonalizacja niskiego statusu społeczno-ekonomicznego 109
3.3. Cel i przedmiot badań 110
3.4. Metodologia badania – projekt PROFIT 113
3.4.1. Założenia metodologiczne 114
3.4.2. Zastosowane narzędzia badawcze 117
3.4.2.1. Wywiad kwestionariuszowy 117
3.4.2.2. Wywiad pogłębiony – biografia tematyczna 118
3.4.3. Dobór próby i realizacja badania 120
3.4.4. Procedury opracowania danych 122
3.4.5. Charakterystyka terenu badań 124
3.4.6. Charakterystyka populacji objętej badaniem 127

Rozdział 4. Młodzi dorośli – opis statystyczny ruchliwości międzygeneracyjnej 131
4.1. Międzypokoleniowa ruchliwość młodych dorosłych w wymiarze wykształcenia 131
4.1.1. Rozmiary i kierunki ruchliwości edukacyjnej 131
4.1.2. Bariery osiągania wykształcenia 141
4.2. Międzypokoleniowa ruchliwość młodych dorosłych w wymiarze społeczno-zawodowym 144
4.2.1. Kierunki przemieszczeń 144
4.2.2. Dystans między kategoriami społeczno-zawodowymi 155
4.3. Poziom osiągnięć edukacyjnych i zawodowych młodych dorosłych a wybrane wskaźniki dojrzałości społecznej 161
4.3.1. Aktywność młodych dorosłych na rynku pracy i jej korelaty 161
4.3.2. Zróżnicowanie aktywności i położenia młodych dorosłych na rynku pracy ze względu na wykształcenie i zawód 162
4.3.3. Zróżnicowanie aktywności na rynku pracy ze względu na płeć 165
4.3.4. Poziom osiągnięć a zróżnicowanie sytuacji rodzinnej i bytowej młodych dorosłych 168

Rozdział 5. Biografi młodych dorosłych z rodzin o niskim statusie społeczno-ekonomicznym 173
5.1. Trajektorie edukacyjne 173
5.1.1. Szkoła podstawowa – naznaczanie 173
5.1.2. Przejścia do szkół ponadpodstawowych – (nie)oczywistość wyborów 182
5.1.3. Dalsze kariery edukacyjne – zróżnicowanie ścieżek 187
5.2. Praca w doświadczeniach biograficznych młodych dorosłych 194
5.3. Osiąganie samodzielności i zakładanie rodziny 200
5.4. Punkty zwrotne 203
5.5. Otoczenie społeczne a przebieg biografii badanych 206
5.5.1. Rodzina 206
5.5.2. Szkoła i nauczyciele 209
5.5.3. Instytucje zarządzania ryzykiem 211
5.6. Obiektywne a subiektywne wymiary mobilności społecznej 215
5.6.1. Uwagi o kłopotliwych porównaniach 215
5.6.2. Obiektywne wskaźniki a subiektywne poczucie awansu, stagnacji i degradacji 218
5.6.2.1. Transformacyjna fala – zmiana reguł gry 219
5.6.2.2. Wykształcenie – przepustka do awansu 223
5.6.2.3. Praca – bezpieczeństwo finansowe i samorealizacja 227
5.6.2.4. Mieszkanie i poziom konsumpcji – oznaki statusu 228
5.6.2.5. Relacje rodzinne – alternatywna miara jakości życia 231
5.6.2.6. „Niewidzialna” klasa 232
5.6.3. Poczucie sprawczości i kontroli nad biografią 233
5.7. Wzory biografii młodych dorosłych z rodzin o niskim statusie społeczno-ekonomicznym – próba typologii 239
5.7.1. Biografie awansu 241
5.7.2. Biografie stagnacji 243
5.7.3. Biografie degradacji 246

Rozdział 6. Ruchliwość społeczna młodych Polaków w dobie zmiany społecznej – podsumowanie analiz 251

Aneksy 263
Aneks 1. Kwestionariusz wywiadu 263
Aneks 2. Dyspozycje do wywiadu swobodnego 283
Aneks 3. Lista respondentów w wywiadach swobodnych 284
Bibliografia 287
Spis diagramów, tabel i wykresów 311

• Title: Młodzi dorośli. Wzory ruchliwości społecznej w okresie transformacji systemowej
• Author: Magdalena Rek-Woźniak
• ISBN: 978-83-796-9984-1, 9788379699841
• Date of issue: 2016-10-12
• Format: Ebook
• Item ID: e_09y3
• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego