Wykaz skrótów 13

Wstęp 15
1. Wprowadzenie 15
2. Terminologia 22

ROZDZIAŁ I. Granice swobody testowania 31
1. Uwagi wstępne 31
2. Część obowiązkowa spadku 31
2.1. Dzieci prawe, dzieci uprawnione i przysposobione 31
2.2. Dalsi zstępni 32
2.3. Wstępni 32
3. Część ustawowa spadku 33
3.1. Dzieci naturalne prawnie uznane 33
3.2. Małżonek 35
4. Skutki niezachowania przez testatora przepisów ograniczających swobodę testowania - zmniejszenie zapisów testamentowych 38
5. Uwagi o praktyce stosowanej w Zgierzu 39
6. Posumowanie 43

ROZDZIAŁ II. Wymogi formalne testamentu 45
1. Wymogi formalne testamentu publicznego 45
1.1. Uwagi wstępne 45
1.2. Wymogi formalne bezwzględne 45
1.2.1. Testament publiczny jako akt zawierający rozporządzenie woli tylko jednej osoby 46
1.2.2. Wymóg uczestniczenia określonych osób w sporządzaniu aktu 47
1.2.3. Obowiązek spisania testamentu publicznego przez notariusza 51
1.2.4. Testament publiczny jako zapis słów dyktowanych przez testatora 53
1.2.5. Obowiązek odczytania testamentu publicznego w obecności świadków 54
1.2.6. Obowiązek podpisania testamentu publicznego przez testatora, świadków i notariusza 55
1.2.7. Właściwość terytorialna działalności notariusza oraz miejsce jego zamieszkania 59
1.2.8. Zakaz przyjmowania przez notariuszy aktów notarialnych sporządzonych przez określone osoby lub zawierających przysporzenia na ich rzecz 60
1.2.9. Data i miejsce sporządzenia aktu oraz imiona, nazwiska i miejsce zamieszkania świadków 61
1.3. Wymogi formalne względne 65
1.3.1. Zagadnienie odsyłaczy, dopisków, skreśleń i wpisów między wierszami 65
1.3.2. Imię i nazwisko oraz miejsce urzędowania notariusza 68
1.3.3. Imię i nazwisko, miejsce zamieszkania, stan cywilny testatora oraz świadków wymienionych w art. 11 ON 69
1.3.4. Język testamentu publicznego 71
1.3.5. Przejrzystość testamentu publicznego 73
1.3.6. Wzmianka o wydaniu wyciągu głównego 76
2. Wymogi formalne testamentu własnoręcznego 78
2.1. Uwagi wstępne 78
2.2. Pismo własnoręczne 78
2.3. Data 80
2.4. Podpis 82
2.5. Przedstawienie testamentu Prezesowi Trybunału Cywilnego I Instancji 83
3. Wymogi formalne testamentu tajemnego 88
3.1. Uwagi wstępne 88
3.2. Oświadczenie ostatniej woli 89
3.2.1. Obowiązek podpisania oświadczenia ostatniej woli przez testatora 89
3.2.2. Zamknięcie i zapieczętowanie testamentu 90
3.2.3. Przedstawienie testamentu notariuszowi 91
3.3. Akt nadpisu 92
3.3.1. Wymogi formalne bezwzględne 92
3.3.1.1. Obowiązek spisania aktu nadpisu przez notariusza jednym ciągiem na papierze zawierającym treść testamentu lub kopercie, w której testament został zamknięty 92
3.3.1.2. Wymóg uczestniczenia w sporządzeniu aktu nadpisu określonych osób 93
3.3.1.3. Obowiązek podpisania testamentu przez testatora, świadków i notariusza 94
3.3.1.4. Właściwość terytorialna działalności notariusza oraz miejsce jego zamieszkania 95
3.3.1.5. Zakaz przyjmowania przez notariuszy aktów notarialnych sporządzanych przez określone osoby lub zawierających przysporzenia na ich rzecz 95
3.3.1.6. Data i miejsce sporządzenia aktu nadpisu oraz imiona, nazwiska i miejsce zamieszkania świadków 96
3.3.2. Wymogi formalne względne 97
3.3.2.1. Zagadnienie odsyłaczy, dopisków, skreśleń i wpisów między wierszami 97
3.3.2.2. Imię i nazwisko oraz miejsce urzędowania notariusza 97
3.3.2.3. Imię i nazwisko, miejsce zamieszkania, stan cywilny testatora 98
3.3.2.4. Język aktu nadpisu 99
3.3.2.5. Przejrzystość aktu nadpisu 99
3.4. Przedstawienie testamentu Prezesowi Trybunału Cywilnego I Instancji 100
4. Podsumowanie 102

ROZDZIAŁ III. Zdolność do rozporządzania majątkiem na wypadek śmierci i jej granice 105
1. Uwagi wstępne 105
2. Zdolność do rozporządzania majątkiem na wypadek śmierci 106
2.1. Osoby występujące w charakterze testatorów 107
3. Ograniczenia zdolności do rozporządzania majątkiem na wypadek śmierci 112
3.1. Bezwzględna niezdolność do rozporządzania majątkiem na wypadek śmierci 112
3.1.1. Osoby chore umysłowo 112
3.1.2. Małoletni 114
3.2. Względna niezdolność do rozporządzania majątkiem na wypadek śmierci 116
3.2.1. Zakaz czynienia przez małoletniego testatora rozporządzeń względem opiekuna 116
4. Szczególne ograniczenia w zakresie zdolności czynienia rozporządzeń testamentowych na rzecz małżonka 117
5. Podsumowanie 120

ROZDZIAŁ IV. Zdolność do otrzymywania majątku przez testament i jej granice 121
1. Uwagi wstępne 121
2. Zdolność do dziedziczenia w drodze testamentu 122
2.1. Wymóg istnienia w chwili otwarcia spadku 122
2.1.1. Osoby fizyczne 122
2.1.2. Osoby prawne 126
2.2. Podmioty powoływane do spadku w charakterze zapisobiorców 127
2.2.1. Osoby fizyczne 127
2.2.1.1. Krewni 127
2.2.1.2. Osoby niespokrewnione 130
2.2.2. Osoby prawne 134
3. Niezdolność do dziedziczenia w drodze testamentu 136
3.1. Bezwzględna niezdolność do dziedziczenia w drodze testamentu 136
3.1.1. Osoby prawne nieposiadające zezwolenia władzy na dziedziczenie w drodze testamentu 136
3.1.2. Zapisobiorcy niewłaściwie określeni 137
3.1.3. Osoby skazane wyrokiem sądowym za przestępstwo 139
3.2. Względna niezdolność do dziedziczenia w drodze testamentu 140
3.2.1. Osoby leczące testatora i duchowni 140
3.2.2. Cudzoziemcy 142
4. Szczególne ograniczenia możliwości dziedziczenia w drodze testamentu przez dzieci pozamałżeńskie po ich rodzicach 143
4.1. Dzieci naturalne prawnie uznane 143
4.2. Dzieci naturalne nieuznane 143
4.2.1. Dzieci zrodzone z mężczyzny stanu wolnego i niezamężnej kobiety, których nie łączył stosunek pokrewieństwa 143
4.2.2. Dzieci zrodzone z cudzołóstwa lub kazirodztwa 145
5. Osoby podstawione 146
6. Podsumowanie 147

ROZDZIAŁ V Rodzaje rozporządzeń testamentowych 149
1. Uwagi wstępne 149
2. Rozporządzenia majątkowe 149
2.1. Charakterystyka prawna przedmiotu dyspozycji 149
2.1.1. Prawa majątkowe podlegające dyspozycji testamentowej 149
2.1.2. Prawa majątkowe mogące być przedmiotem zapisu testamentowego 151
2.2. Zakres rozporządzenia majątkowego 152
2.3. Przedmiot rozporządzenia 154
2.3.1. Nieruchomości 154
2.3.2. Rzeczy ruchome 157
2.4. Formy rozporządzeń majątkowych 161
2.4.1. Zapis ogólny 161
2.4.1.1. Pozycja prawna zapisobiorcy ogólnego 167
2.4.1.1.1. Prawo objęcia majątku spadkowego w posiadanie 167
2.4.1.1.2. Obowiązek wykonania zapisów testamentowych 172
2.4.1.1.3. Obowiązek spłaty długów i ciężarów spadku 173
2.4.2. Zapis pod tytułem ogólnym 178
2.4.2.1. Pozycja prawna zapisobiorcy pod tytułem ogólnym 181
2.4.2.1.1. Prawo objęcia majątku spadkowego w posiadanie 181
2.4.2.1.2. Obowiązek wykonania zapisów testamentowych 184
2.4.2.1.3. Obowiązek spłaty długów i ciężarów spadku 186
2.4.3. Zapis szczególny 190
2.4.3.1. Pozycja prawna zapisobiorcy szczególnego 195
2.4.3.1.1. Prawo objęcia majątku spadkowego w posiadanie 195
2.4.3.1.2. Obowiązek wykonania zapisów testamentowych 199
2.4.3.1.3. Obowiązek spłaty długów i ciężarów spadku 200
2.5. Zapis warunkowy 202
2.6. Zapis terminowy 206
2.7. Zapis ponad udział (pod względem szczególnym) 207
2.8. Substytucje 208
2.9. Dział majątku spadkowego dokonany w testamencie przez wstępnych na rzecz zstępnych 211
3. Rozporządzenia natury osobistej 214
3.1. Nadanie opieki przez testament (ustanowienie opiekuna głównego) 215
3.2. Ustanowienie opiekuna przydanego (podopiekuna) 217
3.3. Przysposobienie 221
3.4. Uznanie dziecka naturalnego 222
3.5. Zaprzeczenie pochodzenia dziecka zrodzonego w małżeństwie 225
3.6. Zobowiązania o charakterze moralnym (polecenia) 227
4. Podsumowanie 228

ROZDZIAŁ VI. Wykonawca testamentu (egzekutor) 231
1. Uwagi wstępne 231
2. Mianowanie wykonawcy testamentu (egzekutora) 231
3. Zdolność do bycia wykonawcą testamentu 233
4. Prawa i obowiązki wykonawcy testamentu 236
4.1. Zakres czynności wykonawcy testamentu posiadającego wwiązanie w ruchomości spadkowe 237
4.2. Zakres czynności wykonawcy testamentu nieposiadającego wwiązania w ruchomości spadkowe 245
4.3. Zakres czynności wykonawcy testamentu w przypadku powołania większej liczby egzekutorów 247
4.4. Stanowisko wykonawcy testamentu jako funkcja nieodpłatna 248
4.5. Wygaśnięcie pełnomocnictwa wykonawcy testamentu 249
5. Podsumowanie 250

ROZDZIAŁ VII. Upadek mocy prawnej testamentu 253
1. Uwagi wstępne 253
2. Odwołanie testamentu 254
2.1. Odwołanie testamentu w sposób wyraźny 256
2.2. Odwołanie testamentu w sposób milczący 262
2.3. Sądowe odwołanie testamentu 265
3. Upadek zapisu testamentowego 267
3.1. Upadek zapisu testamentowego z przyczyn leżących po stronie zapisobiorcy 267
3.2. Upadek zapisu testamentowego z przyczyn leżących w rzeczy zapisanej 269
4. Skutki odwołania i upadku zapisu testamentowego 270
5. Utrata przez testatora zdolności testowania po dniu sporządzenia testamentu 273
5.1. Osoby skazane wyrokiem sądowym za przestępstwo 274
5.2. Testament samobójców 276
6. Podsumowanie 278

Zakończenie 279
Bibliografia 289
Aneks 295

• Title: Testament - prawo a praktyka Królestwa Polskiego. W świetle akt notariuszy zgierskich w latach 1826-1875
• Author: Justyna Bieda
• ISBN: 978-83-796-9380-1, 9788379693801
• Date of issue: 2015-05-08
• Format: Ebook
• Item ID: e_0e56
• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego