Spis treści

 

Słowo wstępne / 17

Preambuła / 19

 

Rozdział I

Sytuacja językowa dzieci z rodzin polskich w kontekście migracji międzynarodowych

 

Streszczenie / 23

1. Świat migracji / 25

2. Dwujęzyczność dzieci i młodzieży polskiej za granicą / 26

2.1. Zalety wychowania dwujęzycznego / 28

3. Polszczyzna za granicą, czyli język na emigracji / 29

4. Strategie adaptacyjne rodziców a przekazywanie języka i kultury / 30

4.1. Integracja / 31

4.2. Asymilacja / 31

4.3. Separacja / 31

4.4. Marginalizacja / 32

5. Typ rodziny a przekazywanie języka i kultury / 32

5.1. Rodziny polskie / 32

5.2. Rodziny mieszane / 33

5.3. Rodziny polskie „wędrujące” / 33

6. Stosunek rodzin do podtrzymywania ciągłości językowo-kulturowej / 34

6.1. Znaczenie edukacji szkolnej dla zachowania i rozwoju znajomości języka / 35

7. Rola rodziców w przekazywaniu języka i kultury polskiej / 36

8. Analiza SWOT / 37

9. Kierunki przyszłych działań / 38

10. Bibliografia / 40

 

Rozdział II

Placówki prowadzące nauczanie języka polskiego za granicą – ich rola, zadania i funkcje

 

Streszczenie / 43

Podstawy prawne funkcjonowania placówek prowadzących nauczanie języka polskiego za granicą / 45

1. Specyfika placówek prowadzących nauczanie w języku polskim za granicą / 46

1.1. Szkoły i szkolne punkty konsultacyjne (SPK) działające przy placówkach dyplomatycznych i pod nadzorem pedagogicznym ORPEG / 47

1.2. Społeczne szkoły sobotnie / 48

1.3. Szkoły, w których prowadzone jest nauczanie w języku polskim, należące do systemów edukacji innych państw / 50

1.4. Szkoły europejskie / 51

2. Rola i zadania ORPEG / 51

3. Aktualna sytuacja placówek prowadzących nauczanie języka polskiego za granicą w świetle rozwiązań prawnych / 52

3.1. Dostępność kształcenia w języku polskim jako odziedziczonym / 52

3.2. Funkcje i zadania szkół polonijnych / 54

3.2.1. Wspólnota wokół szkoły / 55

3.3. Specyfika nauczania w szkołach poza granicami Polski / 55

3.3.1. Czas przeznaczony na naukę / 56

3.3.2. Kompetencje językowe uczniów / 56

3.3.3. Doświadczenia edukacyjne uczniów / 57

3.3.4. Specyfika nauczania języka odziedziczonego / 58

3.4. Analiza SWOT / 59

4. Przykłady dobrych praktyk / 62

4.1. Motywowanie do nauki języka w polskiej szkole i promowanie dwujęzyczności / 62

4.2. Opracowywanie nowoczesnych materiałów dydaktycznych / 62

4.3. Równy dostęp do edukacji w języku polskim / 62

4.4. Kompleksowa pomoc szkołom / 62

5. Oświata polonijna na świecie – szkoły społeczne jako główny filar kształcenia językowego pokoleń polonijnych / 64

5.1. Historia szkół społecznych – zarys / 64

5.2. Liczba szkół społecznych języka polskiego i ich uczniów w największych skupiskach polskiej diaspory / 65

5.3. Wyzwania / 67

6. Ocena dotychczasowych rozwiązań wraz z propozycjami ich modyfikacji / 68

6.1. Placówki prowadzące nauczanie w języku polskim / 68

6.1.1. Nieodpłatny dostęp do nauki języka motywacją do edukacji etnicznej, do dwujęzyczności / 68

6.1.2. Szkolny punkt konsultacyjny – szkoła czy punkt? / 69

6.1.3. Organizacja procesu dydaktycznego / 71

6.2. Programy i materiały edukacyjne / 71

6.2.1. Programy / 71

6.2.2. Uczeń polonijny jako „cyfrowy tubylec” a pomoce do nauki języka polskiego / 73

7. Podsumowanie – kierunki przyszłych działań / 76

8. Oczekiwane rezultaty / 77

9. Aneks / 78

10. Bibliografia / 78

 

Rozdział III

Oświata polonijna na Wschodzie (problem wydzielony ze względu na specyfikę i tradycję)

 

Streszczenie / 81

Podstawy prawne funkcjonowania placówek prowadzących nauczanie języka polskiego na Wschodzie / 82

1. Adresaci działań / 83

2. Różnorodność podmiotów zajmujących się nauczaniem języka i kultury polskiej / 84

2.1. Nauczanie dzieci / 84

2.2. Nauczanie osób dorosłych / 85

3. Specyfika nauczania języka polskiego na Wschodzie / 85

3.1. Cele nauczania polszczyzny na Wschodzie / 85

3.2. Metody, programy nauczania języka polskiego, pomoce dydaktyczne / 86

3.3. Kadra nauczająca w szkołach na Wschodzie / 87

3.4. Rozwój współpracy z Polską w zakresie promocji i oświaty / 88

4. Analiza SWOT / 89

5. Specyfika nauczania w wybranych krajach na Wschodzie ze wskazaniem najważniejszych problemów i rozwiązań / 92

5.1. Armenia / 92

5.2. Białoruś / 93

5.3. Czechy (Republika Czeska) / 95

5.4. Gruzja / 96

5.5. Litwa / 97

5.6. Łotwa / 98

5.7. Mołdawia / 99

5.8. Kazachstan / 100

5.9. Rosja / 101

5.10. Ukraina / 102

6. Kierunki przyszłych działań / 104

 

Rozdział IV

Kształcenie dzieci i młodzieży z kontekstem migracyjnym w polskim systemie edukacji

 

Streszczenie / 107

Podstawy prawne edukacji cudzoziemców i reemigrantów w polskiej szkole / 109

1. Modele kształcenia dzieci z kontekstem migracyjnym w ramach systemów edukacyjnych / 110

2. Aktualna sytuacja w polskim szkolnictwie w świetle rozwiązań prawnych / 110

2.1. Edukacja dzieci z kontekstem migracyjnym w Polsce – opis obowiązujących rozwiązań prawnych / 110

2.2. Przyjęcie do szkoły / 111

2.3. Znajomość języka polskiego – wsparcie językowe, pomoc asystenta językowo-kulturowego / 112

2.4. Modele edukacji dzieci z kontekstem migracyjnym / 113

2.5. Analiza SWOT / 113

2.6. Przykłady dobrych praktyk / 115

2.6.1. Rola doświadczonych nauczycieli glottodydaktyków / 115

2.6.2. Rola asystenta językowo-kulturowego / 116

2.6.3. Program Specjalistycznej Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej dla Dzieci z Niepowodzeniami Edukacyjnymi / 117

2.6.4. Dobre praktyki we współpracy międzynarodowej / 117

3. Ocena dotychczasowych rozwiązań z propozycjami ich modyfikacji / 118

3.1. Modele edukacji dzieci z kontekstem migracyjnym / 119

3.2. Wsparcie językowo-kulturowe / 122

3.3. Określanie poziomu kompetencji językowej uczniów (potrzeby adresatów) / 123

3.4. Jaki język polski? Drugi, obcy, odziedziczony / 124

4. Podsumowanie – kierunki przyszłych działań / 125

5. Oczekiwane rezultaty / 126

6. Bibliografia / 127

 

Rozdział V

Nauczyciel języka polskiego jako ojczystego za granicą, jako odziedziczonego, drugiego, obcego

 

Streszczenie / 129

Podstawy prawne kształcenia nauczycieli / 131

1. Kształcenie nauczycieli (polonistów) – stan obecny / 132

1.1. Nauczyciele w polskim systemie oświatowym wobec wyzwań szkoły wielokulturowej / 135

1.2. Analiza SWOT / 137

2. Zarys propozycji standardów kształcenia przygotowujących do wykonywania zawodu glottodydaktyka polonistycznego / 138

2. 1. Kwalifikacje / 138

2. 2. Kompetencje / 138

2.3. Przykłady dobrych praktyk / 143

3. Nauczyciele uczący poza Polską – stan obecny / 143

3.1. Problemy związane z kadrą nauczycielską uczącą języka polskiego w szkołach za granicą / 144

3.2. Zadania nauczycieli uczących poza granicami kraju / 144

3.3. Zróżnicowanie statusu i kwalifikacji nauczycieli w szkołach polskich za granicą / 145

4. Podstawy prawne nauki języka polskiego za granicą / 148

5. Analiza SWOT / 149

5. 1. Przykłady dobrych praktyk / 150

6. Cele strategii w zakresie regulacji prawnych statusu nauczyciela polonijnego. Kierunki przyszłych zmian i postulaty / 152

6. 1. Równorzędne traktowanie nauczycieli ze szkół polskich poza Polską / 153

6.2. Opracowanie statusu nauczyciela polonijnego / 154

6.3. Określenie sposobów i warunków uzyskiwania uprawnień do nauczania języka polskiego przez nauczycieli pracujących w szkołach poza Polską / 155

6.4. Finansowanie nauczycieli pracujących w szkołach poza Polską / 156

6.5. Sposoby wliczania pracy nauczyciela w szkołach poza Polską do stażu pracy / 157

7. Oczekiwane rezultaty (w odniesieniu do nauczycieli języka polskiego jako drugiego, odziedziczonego, obcego oraz zawodu glottodydaktyka polonistycznego) / 158

8. Bibliografia / 159

 

Rozdział VI

Uregulowanie sytuacji finansowej i prawnej oświaty polskojęzycznej za granicą

 

Streszczenie / 161

Uregulowania prawne / 161

1. Zadania prawne w zakresie edukacji i promocji języka polskiego jako obcego, drugiego, odziedziczonego / 164

2. Działalność polskich służb dyplomatycznych / 166

3. Status nauczyciela (lektora) – uregulowania prawne / 167

4. Finansowanie nauczania języka polskiego za granicą i promocji języka polskiego / 167

4.1. Model scentralizowany (jeden ośrodek decyzyjny) / 168

4.2. Model zdecentralizowany (kilka ośrodków decyzyjnych) / 168

4.3. Jednostki autonomiczne / 168

5. Inwentaryzacja ośrodków realizujących zadania w zakresie nauczania języka polskiego i jego promocji / 169

6. Zarządzanie zasobami ludzkimi i materialnymi / 169

6.1. Zarządzanie zasobami ludzkimi – nauczyciele, lektorzy / 169

6.2. Zarządzanie zasobami ludzkimi – studenci / 170

6.3. Infrastruktura / 170

7. Wspomaganie polskiej kultury / 171

8. Analiza SWOT / 171

9. Podsumowanie / 172

 

Rozdział VII

Lektorzy i lektoraty języka polskiego w Polsce i w zagranicznych ośrodkach akademickich

 

Streszczenie / 173

1. Nauczanie języka polskiego w Polsce – wprowadzenie / 174

1.1. Z praktyki nauczania polszczyzny jako języka obcego w Polsce w latach 1950–2015 / 175

1.2. Przygotowywanie i wydawanie podręczników do nauczania języka polskiego jako obcego / 177

1.3. Szkolenia, kursy, warsztaty i studia dla nauczycieli języka polskiego jako obcego / 179

1.4. Glottodydaktyka polonistyczna jako dziedzina badań naukowych procesu nauczania i uczenia się języka polskiego jako obcego i drugiego / 183

2. Lektorzy i lektoraty języka polskiego na uczelniach zagranicznych – wprowadzenie / 186

2.1. Praca lektora w dobie przemian / 186

2.1.1. Oczekiwania zagranicznych ośrodków akademickich / 187

2.1.2. Realizacja zobowiązań / 188

2.1.3. Wymagania stawiane lektorom / 189

2.1.4. Współpraca z polskimi placówkami dyplomatycznymi / 189

2.2. Polityka finansowa MNiSW / 190

2.3. Analiza SWOT / 197

2.4. Kierunki przyszłych działań / 198

2.4.1. Kształcenie lektorów / 198

2.4.2. Działalność Zespołu ds. Kształcenia i Kwalifikacji Lektorów i Wykładowców Języka Polskiego jako Obcego w Zagranicznych Ośrodkach Akademickich / 199

2.4.3. Prawne i administracyjne uregulowania statusu lektora / 199

2.4.4. Wymagania wobec lektorów / 200

2.4.5. Dofinansowanie lektorów i lektoratów / 200

2.4.6. Lektoraty języka polskiego za granicą jako narzędzia polityki językowej państwa / 200

2.4.7. Włączanie lektorów i lektoratów w program promocji języka i kultury polskiej w świecie / 202

2.5. Podsumowanie / 202

 

Rozdział VIII

Studenci zagraniczni w Polsce

 

Streszczenie / 205

Podstawy prawne i regulacje dotyczące studiowania cudzoziemców w Polsce (w tym kursów przygotowawczych) / 206

1. Aktualna sytuacja studentów cudzoziemców w Polsce / 206

2. Przygotowanie uczelni do przyjmowania studentów obcokrajowców i opieki nad nimi / 209

3. Dotychczasowa oferta dydaktyczna / 210

3.1. Kursy przygotowawcze do podjęcia studiów w języku polskim w Polsce / 210

3.1.1. Charakterystyka kursów przygotowawczych / 210

3.1.2. Uczestnicy kursów / 211

3.1.3. Organizacja kursów przygotowawczych / 212

3.2. Nauczanie języka polskiego jako obcego na polskich uniwersytetach – lektoraty języka polskiego / 213

4. Analiza SWOT / 214

4.1. Przykłady dobrych praktyk / 216

5. Ocena dotychczasowych rozwiązań z propozycjami modyfikacji / 217

6. Oczekiwane rezultaty / 218

 

Rozdział IX

Problemy lektoratów i polonistyk zagranicznych według podziału geograficznego. Studia przypadków

 

Streszczenie / 221

1. Wprowadzenie / 221

2. Azja – Daleki Wschód / 221

2.1. Chiny / 222

2.2. Japonia / 224

2.3. Korea Południowa / 227

2.4. Korea Północna / 227

2.5. Mongolia / 227

3. Azja Południowa (Południowo-Wschodnia) / 228

3.1. Indonezja / 228

3.2. Indie / 230

3.3. Malezja / 231

3.4. Wietnam / 232

3.5. Tajwan / 233

4. Azja Środkowa / 234

4.1. Kazachstan / 234

4.2. Kirgistan / 236

5. Ameryka Południowa / 236

5.1. Brazylia / 237

5.2. Argentyna / 238

5.3. Paragwaj/  239

6. Ameryka Północna / 240

6.1. Kanada / 240

6.2. USA / 241

7. Australia / 242

8. Afryka / 244

8.1. Egipt / 244

8.2. Maroko / 245

8.3. Kenia / 245

9. Europa / 246

9.1. Kraje, które przyjmują lektorów z wymiany kulturalnej / 246

9.2. Kraje organizujące akademickie nauczanie języka polskiego we własnym zakresie / 247

10. Postulaty i kierunki przyszłych działań / 249

 

Rozdział X

Promocja języka polskiego i działania na rzecz podniesienia jego statusu

 

Streszczenie / 251

1. Zarys problematyki / 252

1.1. Rywalizacja i hierarchia języków / 252

1.2. Przykłady pozytywnych skutków świadomie prowadzonej polityki językowej / 253

1.3. Status języka polskiego w Unii Europejskiej / 253

1.4. Polszczyzna w międzynarodowej przestrzeni społecznej / 254

1.5. Zadania polskiej polityki językowej w przyszłości / 254

2. Ogólny schemat promocji polszczyzny / 255

3. Specyfika promocji zagranicznej języka polskiego / 256

3.1. Ideologia wspierania polszczyzny / 256

3.2. Praktyczny charakter promocji języka / 257

3.3. Idea otwartych zasobów / 257

3.4. Upowszechnienie modelu „trzech filarów komunikacyjnych” / 258

3.5. System promocji / 258

3.6. Język jako część systemu administracji / 258

4. Grupy docelowe (adresaci promocji) / 259

5. Działania na rzecz podniesienia statusu języka polskiego w sferach biznesowej i publicznej poza granicami Polski / 259

5.1. Ogólne ocieplenie obrazu polszczyzny / 259

5.2. Działanie na rzecz obalenia stereotypu polszczyzny jako języka trudnego / 260

5.3. Obalenie stereotypu polszczyzny jako języka niszowego i mało przydatnego / 260

5.4. Zwiększenie obecności języka polskiego w miejscach odwiedzanych przez turystów z Polski (hotele, muzea, dworce i lotniska) / 260

5.5. Obecność języka polskiego w środkach komunikacji obsługujących linie lotnicze do i z Polski / 261

5.6. Wywieranie wpływu na państwa lub administrację lokalną w celu respektowania praw ludności polskiej do własnego języka w urzędach, szkolnictwie i w przestrzeni publicznej / 261

5.7. Odblokowanie zasobów polskojęzycznej literatury pięknej i naukowej, umieszczonej w repozytoriach cyfrowych / 261

5.8. Wskazanie wyselekcjonowanych użytkowników lub grup, które mogłyby pełnić funkcję ambasadorów polszczyzny / 262

6. Działania organizacyjne do podjęcia na szczeblu centralnym / 262

6.1. Stworzenie centralnej jednostki administracyjnej odpowiedzialnej za nauczanie i promocję języka polskiego w świecie / 262

6.2. Powołanie departamentu języka polskiego w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego – koordynacja działań rządowych / 263

6.3. Organizacja działań podnoszących status języka polskiego poza Polską (np. uznanie praw językowych grup polonijnych i polskich w Rosji, na Litwie, w Niemczech) / 263

6.4. Budowanie prestiżu polszczyzny w powiązaniu z prestiżem kultury polskiej / 264

6.5. Szkolenia w dziedzinie objętej strategią (w tym szczególnie wielojęzyczności i wielokulturowości dla pracowników placówek dyplomatycznych) / 264

6.6. Finansowanie programów stypendialnych dla osób zainteresowanych językiem i kulturą polską / 265

6.7. Zagwarantowanie środków na program mikrograntów wspierających oddolne inicjatywy promowania języka / 265

6.8. Wprowadzenie – zwłaszcza na poziomie akademickim – studiów typu ‘studia polskie’, opartych na założeniach etnolingwistyki dydaktycznej / 265

6.9. Wprowadzenie zajęć poświęconych sytuacji polszczyzny w UE do programów nauczania w szkołach średnich / 267

6.10. Ochrona polonistyk zagranicznych z wykorzystaniem zasady proporcjonalności / 267

7. Analiza SWOT / 268

8. Bibliografia / 269

 

Rozdział XI

Certyfikacja znajomości języka polskiego jako obcego

 

Streszczenie / 271

Podstawy prawne funkcjonowania systemu certyfikacji znajomości języka polskiego jako obcego / 271

1. Wprowadzenie / 272

2. Historia systemu certyfikacji znajomości języka polskiego jako obcego / 272

3. Analiza funkcjonowania systemu poświadczania znajomości języka polskiego jako obcego / 274

3.1. Liczba zdających egzaminy certyfikatowe w poszczególnych latach / 274

3.2. Wiek, płeć i kraje pochodzenia zdających egzaminy certyfikatowe / 277

3.3. Polskie pochodzenie zdających egzaminy certyfikatowe / 278

3.4. Oceny uzyskiwane przez zdających egzaminy certyfikatowe / 279

3.5. Ogólna ocena funkcjonowania systemu poświadczania znajomości języka polskiego jako obcego w latach 2004–2015 / 280

4. Funkcjonowanie systemu poświadczania znajomości języka polskiego jako obcego zgodnie z regulacjami prawnymi Ustawy o języku polskim, znowelizowanej 15 czerwca 2015 roku / 282

5. Propozycje zmian w Ustawie o języku polskim z 15 czerwca 2015 roku / 283

5.1. Określenie na nowo sposobu działania i zadań Państwowej Komisji ds. Poświadczania Znajomości Języka Polskiego jako Obcego / 284

5.2. Regulacje prawne dotyczące egzaminów certyfikatowych dla dzieci i młodzieży / 284

5.3. Wybór i akredytacja ośrodków egzaminacyjnych uprawnionych do organizowania i przeprowadzania egzaminów certyfikatowych w Polsce i za granicą / 285

5.4. Wymagania stawiane egzaminatorom uprawnionym do pełnienia funkcji przewodniczących komisji egzaminacyjnych oraz egzaminatorom członkom komisji / 285

5.5. Opracowywanie i kontrola jakości materiałów egzaminacyjnych / 285

5.6. Organizacja egzaminów certyfikatowych / 286

5.7. Poprawa i ocena testów egzaminacyjnych / 286

6. Podsumowanie / 286

7. Bibliografia / 287

 

Rozdział XII

Promocja literatury polskiej jako narzędzia i przedmiotu edukacji językowo-kulturowej

 

Streszczenie / 289

1. Wprowadzenie / 290

2. Obszary promocji / 290

3. Literatura w obiegu edukacyjnym / 291

3.1. Literatura jako narzędzie dydaktyczne / 291

3.2. Literatura jako przedmiot nauczania / 292

3.3. Literatura jako pomoc w nauczaniu języka (i kultury) / 293

4. Promocja literatury w obiegu edukacyjnym / 295

4.1. Literatura jako przedmiot nauczania / 295

4.2. Promocja literatury polskiej w mediach / 297

4.2.1. Literatura w internecie / 298

4.2.2. Polityka przekładowa / 299

4.2.3. Adaptacje filmowe literatury polskiej / 302

5. Podsumowanie – kierunki przyszłych działań / 304

6. Aneks. Działalność promocyjna / 305

7. Bibliografia / 306

 

Rozdział XIII

Technologie cyfrowe w promocji języka polskiego

 

Streszczenie / 309

1. Wprowadzenie / 310

2. Długofalowe finansowanie projektów automatycznego przetwarzania języka polskiego / 310

3. Rozpoczęcie prac nad drugim etapem projektu Narodowego Korpusu Języka Polskiego / 311

4. Stworzenie repozytorium cyfrowego materiałów źródłowych do nauczania i promocji języka polskiego / 312

5. Rozbudowa ogólnodostępnych zasobów i narzędzi internetowych przeznaczonych do nauczania języka polskiego jako obcego / 312

6. Odkodowanie kanałów polskiej telewizji publicznej (TVP1, TVP2, kanały tematyczne) w przekazie satelitarnym / 313

7. Zagwarantowanie środków na programy edukacyjne z zakresu języka polskiego jako obcego w telewizji publicznej i w internecie / 314

8. Wsparcie dla idei wolnych zasobów cyfrowych służących promocji i nauczaniu języka polskiego / 314

9. Stosowanie napisów oraz polskiej i wielojęzycznej audiodeskrypcji w polskich filmach i programach telewizyjnych / 315

9.1. Propozycje nowych działań w zakresie promocji języka polskiego za pomocą polskich filmów / 317

10. Analiza SWOT / 318

11. Bibliografia / 319

 

Posłowie / 321

Rekomendacje / 327

Terminy i definicje / 331

 

Informacja o Stowarzyszeniu KOPIPOL – organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi do utworów naukowych / 337

• Title: Nauczanie i promocja języka polskiego w świecie. Diagnoza - stan - perspektywy
• Author: Aleksandra Achtelik, Romuald Cudak, Danuta Krzyżyk, Jan Mazur, Władysław Miodunka, Bernadeta Niesporek-Szamburska, Kazimierz Ożóg, Adam Pawłowski, Dorota Praszałowicz, Anna Seretny, Roman Szul, Agnieszka Tambor, Jolanta Tambor, Tadeusz Zgółka, współudz. Karolina Graboń, Małgorzata Smereczniak
• ISBN: 978-83-226-3535-3, 9788322635353
• Date of issue: 2018-09-18
• Format: Ebook
• Item ID: e_0y2h
• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego