E-book details

Balwierze, cyrulicy, wyrwizęby. Z dziejów choroby i zdrowia

Balwierze, cyrulicy, wyrwizęby. Z dziejów choroby i zdrowia

Dariusz Łukasiewicz

Ebook

Fragment wstępu:

Niedostatek badań nad dziejami kwestii zdrowotnych widoczny jest jasno w podręcznikach historii Polski i historii powszechnej, podczas gdy są to zagadnienia znaczące, ale i ciekawe. Podobnie jak w obszarze innej instytucji – szkolnictwa – w biegu epok następowały tu wielkie jakościowe zmiany, które miały zasadniczy wpływ na komfort ludzkiego życia. W minionych stuleciach jednym z głównych problemów była ogromna śmiertelność spowodowana przez epidemie, zwłaszcza śmiertelność dzieci. Od przełomu XIX i XX wieku stopniowo zaczęły następować w tym obszarze coraz szybsze, pozytywne zmiany, a służba zdrowia swym działaniem obejmowała już nie tylko szlachtę i zamożne mieszczaństwo, ale również warstwy uboższe. Także skuteczność medycyny zasadniczo się poprawiała. Lepsze było wyżywienie i większa odporność na choroby, co dla stanu zdrowotnego społeczeństwa ma zasadnicze znaczenie. Dzięki postępowi naukowemu przezwyciężono wielkie klęski nieurodzaju i głodu, które zawsze prowokowały epidemie. Od połowy XIX wieku głód w Europie odchodził do przeszłości. Pojawiły się nawozy sztuczne, nowe uprawy, poprawa jakości hodowli bydła, trzody chlewnej i drobiu. Za tym wzrastała konsumpcja mięsa. Zanim to nastąpiło, z zachorowaniami radzono sobie metodą prób i błędów w zakresie stosowania środków zielnych, gdzie osiągnięto duże sukcesy. Nie rozumiano, jak działa dany specyfik, ale ważne było, że działał. Teorie medyczne i wykoncypowane metody leczenia stanowiły jednak dla zdrowia zagrożenie. Medycyna uniwersytecka miała natomiast nad ludową przewagę większej plastyczności i łatwości poddawania się zmianom. Medycyna ludowa przekazywana była z pokolenia na pokolenie w systemie rzemieślniczym. Lekarze po uniwersytetach raczej więc szkodzili bogatym puszczając krew i dając środki na przeczyszczenie, a biednym starali się pomóc znachorzy, wiejskie baby, akuszerki i zielarki. Uważano, że ogromne znaczenie w profilaktyce i leczeniu miała religia, jako że modlitwy do świętych, pielgrzymki, relikwie oraz vota uznawano za bardzo ważne pomoce lecznicze. Nasze czasy racjonalizmu zmieniły również religię, gdzie zmniejszyła się wiara w cudowne uzdrowienia.

Spis treści
Wstęp ……………………………………………………………………………………….. 9
Rozdział 1
Główne zmiany w obszarze zdrowotności do XIX wieku ………………. 13
Bogaci i biedni …………………………………………………………………………… 13
Szpitale ………………………………………………………………………………………. 19
Wiedza i niewiedza medyczna ……………………………………………………. 22
Okulary ……………………………………………………………………………………… 26
Epidemie ……………………………………………………………………………………. 28
Trąd i inne choroby ……………………………………………………………………. 31
Choroby weneryczne …………………………………………………………………. 33
Lekarze i leczenie ……………………………………………………………………….. 38
Szpitale (2) …………………………………………………………………………………. 48
Starość ……………………………………………………………………………………….. 65
Choroby psychiczne …………………………………………………………………… 68
Położnictwo ……………………………………………………………………………….. 72
Histeria i sfera płciowości ………………………………………………………….. 76
Stomatologia ……………………………………………………………………………… 79
Apteki ………………………………………………………………………………………… 82
Warunki mieszkaniowe a zdrowotność ………………………………………. 85
Sprawy sanitarne ……………………………………………………………………….. 88
Latryny i miejsca sekretne ………………………………………………………….. 93
Rozdział 2
Religia a zdrowie i leczenie …………………………………………………………. 97
Rewolucja w medycynie …………………………………………………………….. 98
Rola religii w epoce przednowoczesnej ………………………………………. 101
Święte społeczeństwo socjalne ……………………………………………………. 103
Chrześcijaństwo a leczenie …………………………………………………………. 105
Medycyna religijna …………………………………………………………………….. 108
Modlitwa uzdrawiająca ………………………………………………………………. 112
Święci lekarze …………………………………………………………………………….. 114
Pielgrzymki ……………………………………………………………………………….. 121
Funkcje medyczne czarownic i czarowników ……………………………… 123
Relikwie …………………………………………………………………………………….. 127
Amulety i święte przedmioty ……………………………………………………… 133

Vota i ślubowania ………………………………………………………………………. 134
Religijny charakter chorób umysłowych …………………………………….. 135
Religijne przyczyny zachorowań ………………………………………………… 138
Leczenie dżumy i wścieklizny …………………………………………………….. 139
Znachorzy ………………………………………………………………………………….. 140
Poczucie bezpieczeństwa ……………………………………………………………. 142
Rozdział 3
Historia zdrowia i choroby w Prusach w XVIII wieku ………………….. 145
Rozdział 4
Sytuacja zdrowotna i służba zdrowia pod zaborem pruskim
i na ziemiach polskich w drugiej połowie XVIII i początku
XIX wieku …………………………………………………………………………………. 165
Splot modernizacyjny ………………………………………………………………… 165
Ocena sytuacji zdrowotnej na ziemiach polskich przez władze
pruskie ………………………………………………………………………………………. 178
Stan sanitarny miast i osiedli ……………………………………………………… 184
Stereotypy etniczne ……………………………………………………………………. 192
Organizacja służby zdrowia i informacji statystycznych …………….. 194
Próby poprawy sytuacji sanitarnej miast ……………………………………. 198
Przykład galicyjski ……………………………………………………………………… 203
Rozdział 5
Choroba i zdrowie w Królestwie Prus w XIX wieku (1806‑1871) …… 207
Choroby epidemiczne ………………………………………………………………… 207
Innowacje ………………………………………………………………………………….. 210
Liczba lekarzy w Prusach …………………………………………………………… 210
Nowoczesny szpital ……………………………………………………………………. 211
Organizacja służby zdrowia ……………………………………………………….. 214
Medycyna a demografia …………………………………………………………….. 215
Rola państwa i instytucji publicznych w służbie zdrowia ……………. 216
Rozdział 6
Zdrowie i choroba w Prusach 1871‑1933 …………………………………….. 219
Organizacja służby zdrowia i edukacja medyczna, weterynaria ….. 223
Polityka medyczna i medycyna społeczna ………………………………….. 229
Szpitale ………………………………………………………………………………………. 230
Lekarze ………………………………………………………………………………………. 236
Szarlatani, znachorzy, medycyna ludowa ……………………………………. 241
Epidemie ……………………………………………………………………………………. 244
Choroby weneryczne …………………………………………………………………. 247

Śmiertelność niemowląt …………………………………………………………….. 250
Starość ……………………………………………………………………………………….. 252
Sytuacja zdrowotna warstw niższych ………………………………………….. 253
Kasy Chorych …………………………………………………………………………….. 256
Rozdział 7
Zdrowotne aspekty żywienia ………………………………………………………. 261
Głód i obfitość ……………………………………………………………………………. 261
Swojskość i cudzoziemszczyzna …………………………………………………. 272
Chleb, czyli co jedzono ………………………………………………………………. 275
Kuchnia sarmacka ……………………………………………………………………… 278
Otyłość ………………………………………………………………………………………. 281
Dieta zalecana ……………………………………………………………………………. 283
Fast foody ………………………………………………………………………………….. 285
Rozdział 8
Pijaństwo i alkohol …………………………………………………………………….. 289
Polskie tabu pijaństwa ………………………………………………………………… 289
Alkohol w rozwoju cywilizacyjnym ……………………………………………. 299
Kościół, antyk i barbarzyńcy wobec pijaństwa ……………………………. 303
Klientela i pijaństwo w świecie feudalnym i mieszczańskim ……….. 306
Pijaństwo chłopów i system propinacyjny oraz bieda …………………. 320
Alkohol jako lekarstwo ………………………………………………………………. 324
Piwo …………………………………………………………………………………………… 326
Wino ………………………………………………………………………………………….. 334
Wódka ……………………………………………………………………………………….. 335
Alkoholizm w XIX wieku …………………………………………………………… 339
Rozdział 9
Używki (tytoń, kawa, herbata, czekolada, narkotyki) ……………………. 351
Kawa, czekolada …………………………………………………………………………. 352
Herbata ……………………………………………………………………………………… 355
Tytoń …………………………………………………………………………………………. 356
Narkotyki …………………………………………………………………………………… 365
Rozdział 10
Antykoncepcja i regulacja urodzeń w Prusach 1871‑1933 …………….. 367
Spadek urodzeń i spadek śmiertelności ……………………………………… 367
Regulacja urodzeń i aborcja ……………………………………………………….. 375
Bibliografia ……………………………………………………………………………….. 387

  • Title: Balwierze, cyrulicy, wyrwizęby. Z dziejów choroby i zdrowia
  • Author: Dariusz Łukasiewicz
  • ISBN: 978-83-65697-54-7, 9788365697547
  • Date of issue: 2019-09-04
  • Format: Ebook
  • Item ID: e_17m5
  • Publisher: Wydawnictwo Naukowe Silva RERUM