Wstęp            13

 

Rozdział I. Założenia metodologiczne        19

1. 1. Cele pracy           19
   2. Stan badań           20
   3. Perspektywa badawcza i metodologia     25
   4. Kryteria doboru źródeł    30
   5. Struktura pracy    41

 

CZĘŚĆ PIERWSZA. W KRĘGU DZIEJÓW IDEI POPULARYZACJI I FORM GATUNKOWYCH

 

Rozdział II. Z dziejów kształtowania się idei popularyzacji           47

1. 1. Starożytne korzenie popularyzacji          48
   2. Łacińskie średniowiecze i uprzystępnianie pojęć           51
   3. Przełom odrodzeniowy – dzieło Galileusza i popularyzacja w językach narodowych  53
   4. Działalność popularyzatorska uczonych epoki oświecenia        56
   5. Popularyzacja nauki i wiedzy w czasach niewoli (lata 1832–1890)       60
   6. Przełom XIX i XX wieku (lata 1890–1918) – tłumaczenia, parafrazy, kompilacje i oryginalne dzieła popularnonaukowe         62

2.7. Dwudziestolecie międzywojenne – kontynuacja i rozwój form popularyzacji   69

 

Rozdział III. Świadomość genologiczna na przełomie XIX i XX wieku    73

 

Rozdział IV. „Rodzina” gatunków popularnonaukowych na przełomie XIX i XX wieku  85

1. 1. Próby klasyfikacji           85
   2. Gatunki popularnonaukowe w świetle teorii podobieństwa rodzinnego 89
      1. Monografia popularnonaukowa a podręcznik       91
      2. Monografia popularnonaukowa a monografia naukowa   92
      3. Monografia popularnonaukowa a cykl wykładów lub pogadanek            92
   3. Przedmiot badania w świetle klasyfikacji genologicznych         93

 

CZĘŚĆ DRUGA. W KRĘGU ANALIZ

 

Rozdział V. Struktura formalna książki popularnonaukowej          101

1. 1. Aspekt strukturalny         101
      1. Stan badań  101
      2. Pojęcie struktury     103
      3. Pojęcie i zakres ramy delimitacyjnej          105
      4. Związek struktury i gatunku           106
      5. Komponenty strukturalne książki popularnonaukowej      107
   2. Tytuł i jego funkcje         108
      1. Struktura semantyczna i kompozycyjna tytułów    110
      2. Struktura formalnojęzykowa tytułów         115

Tytuły nominalne    115

Tytuły werbalne      118

1. 1. Organizacja fragmentów inicjalnych       120
      1. Autoprezentacja nadawcy  122
      2. Nawiązanie kontaktu z czytelnikiem          124
      3. Zapowiedź tematu  128
      4. Granice podejmowanej problematyki        128
      5. Wstępne wartościowanie tematu i zaakcentowanie jego wartości poznawczej     129
      6. O konieczności poznania   130
      7. Informacja o gatunku         131
      8. Modele organizacyjne wstępu        132

Model 1. Od relacji N-O do tematu            132

Model 2. Od tematu do relacji N-O            133

Model 3. Temat jedynym obiektem opisu  133

Model 4. Temat i relacja N-O jednocześnie           133

1. 1. Wewnętrzne uporządkowanie tekstu głównego  135
      1. Jednostki tektoniczne         135
      2. Struktura tematyczna          137

Podział na rozdziały           139

Podział na akapity i sekwencje akapitów   140

1. 1. 1. Delimitacja wewnątrztekstowa za pomocą wypowiedzi metatekstowych 144
   2. Organizacja fragmentów finalnych         148
      1. Informacje o zakończeniu wypowiedzi     150
      2. Podsumowanie treści          150
      3. Zamknięcie relacji nadawczo-odbiorczej   152
      4. Schematy kompozycyjne zakończenia      154
   3. Jednostki paratekstualne jako elementy nieobligatoryjne           156
      1. Przypisy      159
      2. Komponenty ikoniczne      165
      3. Streszczenia, pytania kontrolne, polecenia, tabele, bibliografie     168
      4. Parateksty edytorskie          168

Objaśnienie 168

Podziękowanie        169

Dedykacja   169

1. 1. Wnioski   170

 

Rozdział VI. Rozmowa ucząca, czyli o relacji uczonego-popularyzatora i niespecjalisty  175

1. 1. Aspekt pragmatyczny      175
      1. Dialogowość jako cecha przekazu popularnonaukowego  175
      2. Pojęcie dialogu i dialogowości       176
      3. Zakres i cel badań   177
      4. Modelowy układ nadawczo-odbiorczy      177
   2. Relacja osobowa 179
      1. „Ja” popularyzatora            181
      2. „My” popularyzatora          184
      3. „Ty” niespecjalisty 190
      4. „Wy” niespecjalisty            192
      5. „On”, „oni”, „czytelnik”, „ktoś”, „każdy”, „wszyscy”      195
   3. Relacja bezosobowa        198
   4. Struktury tekstowe o charakterze dialogowym   200
      1. Struktury pytajno-dialogowe          201
      2. Wyimaginowane dialogi     204
      3. Przytoczenia           205
   5. Wnioski   206

 

Rozdział VII. Wartościowanie treści, czyli stosunek nadawcy do opisywanej rzeczywistości        213

1. 1. Aspekt poznawczy i aksjologiczny         213
   2. Wartościowanie w dyskursie popularnonaukowym       214
      1. Podstawowe pojęcia           216
      2. Cel i zakres projektowanych analiz            217
   3. Wartościowanie pozytywne        218
      1. Przymiotniki w stopniu równym (wybitny, doskonały, ciekawy…)        219
      2. Stopniowanie przymiotników (doskonalszy, jeden z najdoskonalszych, najdoskonalszy…)     223
      3. Rzeczowniki (znawca, dokładność, istotka…)    224
      4. Wykrzyknienia (To jest fakt poniekąd sensacyjny!)           226
      5. Nagromadzenia określeń wartościujących i laudacje         227
   4. Wartościowanie  negatywne        227
      1. Przymiotniki w stopniu równym (tępy, niezasłużony, głupi…)  228
      2. Przymiotniki i przysłówki w stopniu wyższym i najwyższym (szkodliwiej, najgorszy…)        230
      3. Rzeczowniki negatywne (znachor, frazesy, niezaradność…)        230
      4. Nagromadzenia określeń wartościujących i krytyka          231
      5. Wartościowanie ilościowe  232
   5. Wnioski   233

 

Rozdział VIII. Obrazowość jako kategoria stylistyczna służąca przystępności      237

1. 1. Aspekt stylistyczny         237
   2. Właściwa obrazowość     239
      1. Metafory     242
      2. Porównania 244
      3. Personifikacje         247
   3. Komparans jako tzw. wiedza wspólna    252
   4. Wnioski   255

 

Podsumowanie         259

 

Wykaz i opis bibliograficzny źródeł  263

Źródła podstawowe   263

„Wykłady popularne” w formie książkowej      263

„Pogadanki” w formie książkowej         266

„Odczyty” w formie broszur      266

Źródła uzupełniające 267

Gatunki paraliterackie: „czytanki”, „opowiadania”, „gawędy”, „bajki”            267

Zbiory różnych form gatunkowych        269

Tłumaczenia i adaptacje dzieł obcych    269

 

Bibliografia   273

 

Aneks            291

1. Części inicjalne     291
2. Części finalne       308
3. Ilustracje   314

 

Polish popular science monograph on the turn of 19th and 20th century. Genological study (Summary)     325

 

Od Redakcji  329

• Title: Polska monografia popularnonaukowa przełomu XIX I XX wieku. Studium genologiczne
• Author: Anetta Gajda
• ISBN: 978-83-8142-667-1, 9788381426671
• Date of issue: 2020-02-19
• Format: Ebook
• Item ID: e_1fuf
• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego