E-book details

Heteroseksualność i monogamiczność małżeństwa jako stosunku prawnego

Heteroseksualność i monogamiczność małżeństwa jako stosunku prawnego

Małgorzata Łączkowska-Porawska

Ebook

Małżeństwo to instytucja uniwersalna występująca w zasadzie we wszystkich systemach prawnych i kulturach1. Pozostaje ona w silnym związku z życiem społecznym, religijnym, a także z lokalnymi obyczajami, co wywołuje różnice w przyjętych rozwiązaniach, szczególnie w zakresie ceremonii zawarcia, sposo- bu doboru małżonków czy skutków omawianej relacji. W każdym przypadku jednak związek ten służyć ma prokreacji oraz wychowaniu potomstwa, a także przekazaniu dorobku materialnego i kulturowego następnemu pokoleniu. Pełni on także funkcję porządkującą relacje rodzinne, na których opiera się wzajemna odpowiedzialność członków rodziny (pomoc i dostarczanie środków utrzymania) i z którymi wiążą się określone skutki (np. w zakresie dziedziczenia majątku).

Małżeństwo nie jest jedynie zjawiskiem społecznym, lecz także stosunkiem prawnym podlegającym regulacji prawnej. Jednostki decydując się na związek małżeński, godzą się na to, że ich relacja spowoduje powstanie wzajemnych praw i obowiązków, a także wywoła konsekwencje w stosunkach z osobami trzecimi. W ręce organów państwowych małżonkowie oddają także możliwość rozwiązania łączącej ich więzi, akceptując tym samym jej trwałość.

Celem pracy jest ukazanie ścisłego związku pomiędzy ukształtowaną przed wiekami, mającą swoje korzenie w rzeczywistości pozaprawnej, relacją społeczną pomiędzy kobietą i mężczyzną a zasadnością objęcia jej statusem prawnym. Służyć temu ma wskazanie spójnej koncepcji małżeństwa jako stosunku prawnego o określonych funkcjach, których realizacja odgrywa istotną rolę zarówno dla społeczeństwa, jak i państwa.

Podstawę przeprowadzonych badań stanowią międzynarodowe regulacje praw człowieka, rozwiązania obowiązujące w różnych państwach europejskich oraz prawo polskie. W wielu miejscach przywołano także zjawiska społeczne występujące w praktyce, a mogące mieć w przyszłości wpływ na podejmowanie dalszych prób redefinicji małżeństwa.

Spis Treści

wykaz skrótów i skrótowców . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

   I. KONTROWERSJE WOKÓŁ INSTYTUCJI MAŁŻEŃSTWA . . . . . 19

  • 1. Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
  • 2. „Tradycyjny” model małżeństwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
  • 3. Wpływ przemian społecznych przełomu XX i XXI w. na wizję małżeństwa . . 31
  • 4. Próby legalnej redefinicji małżeństwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
  • 5. Charakter prawny małżeństwa – umowa / kontrakt czy szczególna instytucja prawa rodzinnego? . . . . . . . . . . . . . . 49
      1. Małżeństwo jako szczególnego rodzaju instytucja prawna . . . . . . . . . . . . 49
      2. 2. Małżeństwo jako kontrakt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51
  • 6. Przyszłość małżeństwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53
  1. Modernizacja małżeństwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53
  2. Likwidacja małżeństwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57
  3. Konserwacja małżeństwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61
  • 7. Definicja małżeństwa w polskim prawie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62
  • 8. Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
  •  
  • II. PRAWO DO ZAWARCIA MAŁŻEŃSTWA I ZAŁOŻENIA RODZINY . . 73
  • 1. Prawo do zawarcia małżeństwa i założenia rodziny w aktach międzynarodowych praw człowieka         . . . . . . . . . . . . 73
  1. Prawo do zawarcia małżeństwa i założenia rodziny w wiążących dokumentach Organizacji Narodów Zjednoczonych i Rady Europy . . . . . . . . 73
  2. Prawo do zawarcia małżeństwa i prawo do założenia rodziny w Karcie  praw podstawowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80
  3. Zasady wykładni postanowień konwencji międzynarodowych . . . . . . . . 88
  4. Dopuszczalne ograniczenia prawa do zawarcia małżeństwa i założenia rodziny w świetle regulacji międzynarodowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92
  • 2. Prawo do zawarcia małżeństwa i założenia rodziny w prawie polskim . . . . . 96
  • 3. Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10

III. HETEROSEKSUALNOŚĆ MAŁŻEŃSTWA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106

1. Heteroseksualność jako cecha charakterystyczna związku małżeńskiego 106

2. Heteroseksualność małżeństwa w świetle międzynarodowych praw człowieka oraz w regulacjach wybranych państw europejskich . . . . . . . . . . . . . . . . 109

3. „Małżeństwo” między osobami tej samej płci w świetle orzecznictwa ETPCz oraz TSUE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .           114

4. Heteroseksualność małżeństwa a zagadnienie tzw. zmiany płci .. . . . . . . . 124

  •        1. Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124
    1. Zawarcie małżeństwa przez osobę po tzw. zmianie płci w świetle orzecznictwa ETPCz i TSUE . . .. . . . . . . . . 132
    2. Tzw. zmiana płci w czasie trwania małżeństwa w świetle orzecznictwa ETPCz . . . . . . . . . . . . . . .   . . . . . . . . 136
    3. Heteroseksualny charakter małżeństwa w świetle prawa polskiego . . . .                                             . . . 139
  • 5. Artykuł 18 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139
  1. Heteroseksualność małżeństwa w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym . . 153
  2. „Małżeństwa” homoseksualne zawarte i zawierane za granicą w świetle zasady heteroseksualności małżeństwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157
    1. Rejestracja „małżeństwa” homoseksualnego zawartego za granicą
  3. polskim rejestrze stanu cywilnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158
    1. Transkrypcja zagranicznego aktu „małżeństwa” homoseksualnego . . 158
    2. Zaświadczenie o możności zawarcia związku małżeńskiego za granicą 159
    3. 3.4. Zaświadczenie o stanie cywilnym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161
  4. Heteroseksualność małżeństwa a tzw. zmiana płci w świetle prawa polskiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  . . . . 163
    1. Stanowisko polskiej judykatury w odniesieniu do tzw. zmiany płci . . 164
    2. Stanowisko polskiej doktryny w odniesieniu do możliwości dokonania tzw. zmiany płci                                     . . . . . . . . . . . . 171
    3. Możliwość zawarcia małżeństwa po tzw. zmianie płci . . . . . . . . . . . 181
  1. Tzw. zmiana płci w czasie trwania małżeństwa . . . . . . . . . . . . . . . . . 187
  2. Procedura uzgodnienia płci w poselskim projekcie ustawy z 2013 r. .. 192

§ 6. Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192

 

IV. MONOGAMICZNOŚĆ MAŁŻEŃSTWA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198

§ 1. Monogamiczność jako cecha charakterystyczna związku małżeńskiego . . . . 198

§ 2. Monogamiczność małżeństwa w świetle standardów międzynarodowych . . 204

§ 3. Monogamiczność małżeństwa w orzecznictwie Europejskiego Trybunału

Praw Człowieka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208

  • 4. Monogamiczność w regulacjach krajowych państw europejskich . . . . . . . . . 210

§ 5. Wpływ ponowoczesnych zjawisk społecznych na zasadę monogamiczności małżeństwa . 213

  1. Poliamoria – ponowoczesna alternatywa dla monogamii . . . . . . . . . . . . . 213
  2. Sologamia – sposób na samorealizację w indywidualistycznym świecie . . 218
  3. asada monogamiczności małżeństwa w prawie polskim . . . . . . . . . . . . . . 219
  4. Podstawy prawne zasady monogamiczności małżeństwa . . . . . . . . . . . . . 219
  5. Monogamiczność małżeństwa jako przesłanka jego powstania . . . . . . . . 222
  6. Pozostawanie w związku małżeńskim jako okoliczność uniemożliwiająca zawarcie małżeństwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222
  7. Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222
  8. Przeszkoda pozostawania w związku małżeńskim w przypadku małżeństwa zawieranego przed duchownym . . . . . 224
  1. Ochrona prawna drugiego małżeństwa (bigamicznego) . . . . . . . . . . . . . . 236
  1. Konwalidacja małżeństwa bigamicznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236
    1. Zawarcie nowego małżeństwa w przypadku uznania poprzedniego małżonka za zmarłego . . . . . . . .. . . . . 237
    2. środki procesowe chroniące kolejne małżeństwo . . . . . . . . . . . . . . . 239
  1. Monogamiczność małżeństwa w świetle prawa karnego . . . . . . . . . . . . . 242

6 . Monogamiczność małżeństwa a czynnik międzynarodowy w procedurze

  1. małżeństwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 246

6 .1 . Monogamiczność małżeństwa a małżeństwo zawierane w Polsce przez cudzoziemca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 246

  1. Związek zawarty za granicą . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 248

6.3. Uznawalność obcych wyroków mających wpływ na istnienie małżeństwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253

7. Przykłady naruszenia zasady monogamiczności małżeństwa występujące w praktyce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 255

8. Monogamia faktyczna – obowiązek wierności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 256

8.1. Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 256

8.2. Pojęcie wierności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 258

8.3. Charakter prawny obowiązku wierności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 261

  1. Wierność bezwzględnie obowiązująca . . . . . . . . . . . . . . . . . 261

8.3.2. Względny charakter uprawnienia wynikającego z obowiązku wierności ..265

  1. Brak ekwiwalentności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 268

8.3.4. Brak sankcji i nieegzekwowalność obowiązku wierności . . . . 270

  1. Obowiązek wierności po orzeczeniu separacji . . . . . . . . . . . . . . . . . 274
  2. Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 276
  • Title: Heteroseksualność i monogamiczność małżeństwa jako stosunku prawnego
  • Author: Małgorzata Łączkowska-Porawska
  • ISBN: 978-83-663-0000-2, 9788366300002
  • Date of issue: 2020-06-26
  • Format: Ebook
  • Item ID: e_1ns6
  • Publisher: Instytut Nauk Prawnych PAN