E-book details

Procedury specjalne rady Praw Człowieka ONZ

Procedury specjalne rady Praw Człowieka ONZ

Anna Hernandez-Połczyńska

Ebook

Rada Praw Człowieka określana jest jako filar ONZ-owskiego systemu ochrony praw człowieka. Celem rozważań w tej książce jest określenie zdolności procedur specjalnych Rady Praw Człowieka do wywierania wpływu na przestrzegania praw człowieka, zarówno w wymiarze indywidualnym jak i instytucjonalnym. Przeprowadzona analiza posłużyła do weryfikacji dwóch głównych hipotez badawczych:

-  procedury specjalne są, poprzez sposób ich ukształtowania i działania, zdolne do wywierania wpływu na stan przestrzegania praw człowieka. Wpływ wywierany jest poprzez działania o różnym charakterze polegające m.in. na: monitorowaniu stanu przestrzegania praw człowieka, ich promocji, prowadzeniu badań nad przedmiotem mandatu, interweniowaniu w sprawach indywidualnych, formułowaniu zaleceń kierowanych do państw lub innych podmiotów, czy udziale w kształtowaniu standardów.

- zdolność procedur specjalnych do wywierania wpływu na realizację praw człowieka zależy od czynników o zróżnicowanej naturze, niezależnych lub zależnych od piastunów mandatów, które ponadto cechuje daleko idąca dynamika. W pracy podjęta została próba zidentyfikowania i oceny tych czynników.

W pracy przedstawiono również postulaty zmian, których wprowadzenie pozwoliłoby na wzmocnienie wpływu procedur specjalnych. Potrzebne zmiany w niewielkim stopniu zależą od samych ekspertów procedur specjalnych. Odpowiedź na główne wyzwania dla funkcjonowania procedur specjalnych zależy przede wszystkim od państw: jako członków Rady Praw Człowieka, jako członków ONZ oraz jako adresatów działań ekspertów.

Wykaz skrótów i skrótowców   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9

Spis wykresów   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10

WSTĘP  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

ROZDZIAŁ I. RADA PRAW CZŁOWIEKA I JEJ MECHANIZMY   . . . . . . . . . . 17

1. System ochrony praw człowieka ONZ   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17

2. Rada Praw Człowieka   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20

2.1. Utworzenie i podstawy normatywne   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20

2.2. Członkostwo   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22

2 .3 . Tryb pracy   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22

2 .4 . Zadania   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  23

2 .5 . Znaczenie  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24

3. Mechanizmy Rady Praw Człowieka   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25

3.1. Procedury specjalne   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25

3.2. Powszechny Przegląd Okresowy   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26

3.3. Badania Komitetu Doradczego   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .28

3.4. Procedura skargowa   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29

3 .5 . Inne mechanizmy  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .32

ROZDZIAŁ II. GENEZA, ŹRÓDŁA NORMATYWNE I ROZWÓJ  PROCEDUR
SPECJALNYCH   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .34

1. Geneza procedur specjalnych   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34

2. Źródła normatywne stanowiące podstawę działania procedur specjalnych   . . . . . . . . 37

2.1. Rezolucja Rady Gospodarczej i Społecznej nr 1235   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37

2.2. Rezolucja Rady Praw Człowieka nr 5/1   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .38

2.3. Kodeks postępowania piastunów mandatów procedur specjalnych  . . . . . . . . . . . . . 39

3. Rozwój procedur specjalnych  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 41

3.1. Uwarunkowania rozwoju procedur specjalnych  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41

3.2.  Reformy procedur specjalnych  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  43

3.3.  Wzrost liczby mandatów tematycznych procedur specjalnych   . . . . . . . . . . . . . . . .49

3.4.  Procedury specjalne jako system   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  52

ROZDZIAŁ III. MANDATY PROCEDUR SPECJALNYCH  . . . . . . . . . . . . . . . . . 56

1. Tworzenie i przedłużenie mandatu   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56

1.1. Procedura tworzenia mandatu   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  56

1.2. Sponsorowanie rezolucji  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59

1.3. Treść rezolucji, na mocy której tworzony jest mandat   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . 61

1.4. Przedłużenie mandatu   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 62

2. Rodzaje mandatów  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63

2.1. Podział mandatów  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63

2.2. Mandaty krajowe  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  64

2.3. Mandaty tematyczne  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66

3. Status piastuna mandatu procedur specjalnych  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  69

3.1. Wybór piastuna mandatu  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  . 69

3.2. Kadencja  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74

3.3. Zasada niezależności  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  . . 75

3.4. Zasada kompetencji  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 78

3.5. Przywileje i immunitety   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  . . . 78

4. Zadania procedur specjalnych  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81

4.1. Monitorowanie stanu przestrzegania praw człowieka  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . 81

4.2. Badania nad prawami człowieka   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84

4.3. Udzielanie rekomendacji i pomocy technicznej  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .   . 87

4.4. Interweniowanie w sprawach indywidualnych  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  88

4.5. Kształtowanie standardów ochrony praw człowieka  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90

4.6. Zapobieganie naruszeniom praw człowieka  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93

4.7. Promocja praw człowieka  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95

ROZDZIAŁ IV. METODY DZIAŁANIA PROCEDUR SPECJALNYCH  . . . . . . . 96

1. Wizyty krajowe  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  . 96

1.1. Podstawa prawna i geneza  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  . 96

1.2. Liczba przeprowadzanych wizyt  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . 97

1.3. Wybór państwa będącego celem wizyty  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99

1 .4 . Zaproszenia  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100

1 .5 . Zasady przeprowadzania wizyt  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . 102

1.6. Przygotowania oraz przebieg wizyty  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104

1 .7 . Sprawozdania   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  . 105

1 .8. Działania podejmowane po wizycie  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  . 107

1.9. Znaczenie wizyt krajowych  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 109

2 . Zawiadomienia  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111

2.1. Podstawa prawna i geneza  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . 111

2.2. Liczba przesyłanych zawiadomień  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113

2.3. Źródła informacji  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . 114

2.4. Rodzaje zawiadomień  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118

2.4.1. Listy wskazujące na podejrzenia naruszenia praw człowieka   . . . . . . . . . . . .  . . 118

2.5. Odpowiedzi państw   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121

2.6. Działania podejmowane po wysłaniu zawiadomienia   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . 122

2.7. Znaczenie zawiadomień  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123

3 . Sprawozdania roczne  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125

3.1. Podstawa prawna   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  . . 125

3.2. Forma i treść sprawozdań  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  126

3.3. Przedstawienie sprawozdania oraz „interaktywny dialog”  . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127

3.4. Znaczenie sprawozdań rocznych   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 128

4. Inne metody działania procedur specjalnych  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . 129

4.1. Interwencje w postępowaniach przed organami ochrony praw człowieka na przykładzie
Europejskiego Trybunału Praw Człowieka  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . 129

4.2. Komunikaty prasowe  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133

4.3. Konferencje i spotkania eksperckie  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . 136

4.4. Konsultacje regionalne  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . .  . . . 138

5. Metody charakterystyczne dla danego mandatu  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  . . 138

5.1. Opinie w sprawie arbitralności zatrzymania (Grupa Robocza ds. arbitralnych
zatrzymań)  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138

5.2. Stanowiska dotyczące interpretacji standardów (Grupa Robocza ds. arbitralnych
zatrzymań)  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141

5.3. Komentarze ogólne (Grupa Robocza ds. wymuszonych zaginięć)  . . . . . . . . . . . . .141

5.4. Fora tematyczne (Specjalny Sprawozdawca ds. mniejszości, Grupa Robocza ds. praw
człowieka i korporacji transnarodowych)  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143

ROZDZIAŁ V. CZYNNIKI KSZTAŁTUJĄCE WPŁYW PROCEDUR
SPECJALNYCH NA PRZESTRZEGANIE PRAW CZŁOWIEKA   . . . . . . . . . . . 145

1. Autorytet piastuna mandatu  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145

2. Dostępność dla jednostki  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146

3. Monitorowanie wykonania rekomendacji  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148

4. Współpraca w ramach procedur specjalnych  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  . . 151

5. Relacje w ramach Organizacji Narodów Zjednoczonych  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152

5.1. Relacje z Radą Praw Człowieka  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .152

5.2. Rekomendacje Powszechnego Przeglądu Okresowego dotyczące procedur
specjalnych  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  . 154

5.3. Relacje z organami traktatowymi  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  . 158

5.4. Relacje z Radą Bezpieczeństwa  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163

5.5. Relacje z organizacjami wyspecjalizowanymi oraz innymi jednostkami ONZ
działającymi na szczeblu centralnym  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  . 165

5.6. Relacje z jednostkami ONZ działającymi na szczeblu krajowym  . . . . . . . . . . . . . 168

6. Relacje z organami regionalnych systemów ochrony praw człowieka  . . . . . . . . . . . 168

7. Recepcja dorobku procedur specjalnych w regionalnych systemach ochrony praw
człowieka na przykładzie orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka  . . 171

8. Współpraca z państwem  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  . . 175

9. Współpraca z krajowymi instytucjami ochrony praw człowieka  . . . . . . . . . . . . . . . 178

10.  Współpraca z organizacjami pozarządowymi  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  . 180

11.  Kontakt z mediami  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182

12.  Finansowanie i obsługa procedur specjalnych  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184

12.1. Finansowanie procedur specjalnych  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 184

12.2. Obsługa merytoryczna i administracyjna procedur specjalnych  . . . . . . . . . . . . .  190

Podsumowanie  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 194

Bibliografia  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .201

Summary   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220

Streszczenie   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  221

  • Title: Procedury specjalne rady Praw Człowieka ONZ
  • Author: Anna Hernandez-Połczyńska
  • ISBN: 978-83-66300-08-8, 9788366300088
  • Date of issue: 2020-07-08
  • Format: Ebook
  • Item ID: e_1p8k
  • Publisher: Instytut Nauk Prawnych PAN