OD AUTORA     11

 

WSTĘP               15

• Zakres merytoryczny i cele pracy 16

• Pojęcia podstawowe i uwagi metodologiczne            17

• Przyczyny migracji zagranicznych                28

• Zakres przestrzenny opracowania 30

 

GENEZA I STRUKTURA PRZESTRZENNA

 

1. OSADNICTWO NIEMIECKIE NA ZIEMIACH POLSKI ŚRODKOWEJ DO 1815 ROKU             37

• Okres przedrozbiorowy   37

• Lata 1793–1806  47

• Okres Księstwa Warszawskiego    60

1. OSADNICTWO NIEMIECKIE NA ZIEMIACH POLSKI ŚRODKOWEJ W LATACH 1815–1830              65

• Proimigracyjna polityka Królestwa Polskiego           66

• • • System przywilejów i gwarancji                66
    • Działania werbunkowe rządu za granicą                 74
    • Sytuacja gospodarcza w krajach niemieckich         76
    • Osadnictwo niemieckie w kontekście polityki gospodarczej rządu Królestwa Polskiego           78
  • Pochodzenie geograficzne migrantów          80
  • Struktura społeczno-zawodowa osadników               85
  • Rozmiary i rozmieszczenie osadnictwa niemieckiego w latach 1815–1830     89

- Szacunki dotyczące liczby osadników     89

- Osadnictwo niemieckie w przestrzeni regionu      91

1. OSADNICTWO NIEMIECKIE NA ZIEMIACH POLSKI ŚRODKOWEJ W OKRESIE MIĘDZYPOWSTANIOWYM (1831–1863)      103

• Powstanie listopadowe i jego konsekwencje              103

• • • Skutki gospodarcze       106
    • Skala i kierunki migracji popowstaniowej              110

• Polityka migracyjna w okresie międzypowstaniowym           114

• Pochodzenie geograficzne i struktura migrantów      117

• Rozmiary i rozmieszczenie osadnictwa niemieckiego w okresie międzypowstaniowym             119

1. • Osadnictwo na obszarach wiejskich         119
   • Osadnictwo w miastach               127
   • Łódź jako ośrodek koncentracji osadników niemieckich    130
2. MNIEJSZOŚĆ NIEMIECKA NA ZIEMIACH POLSKI ŚRODKOWEJ W LATACH 1864–1918    139

• Zniesienie pańszczyzny i jego skutki            139

• Rozmiary i rozmieszczenie osadnictwa niemieckiego w okresie popowstaniowym      140

• • • Przemieszczenia osadników niemieckich               140
    • Liczebność i rozkład przestrzenny mniejszości niemieckiej w świetle wyników spisu z 1897 roku     144
    • Łódź jako główne skupisko ludności niemieckiej w okresie popowstaniowym             152
    • Potencjał ekonomiczny i struktura zawodowa mniejszości niemieckiej        158
    • Mniejszość niemiecka na początku XX wieku         163
  • I wojna światowa               167

- Wysiedlenia ludności niemieckiej            167

- Okupacja niemiecka Polski Środkowej i jej skutki                170

1. MNIEJSZOŚĆ NIEMIECKA NA ZIEMIACH POLSKI ŚRODKOWEJ W OKRESIE MIĘDZYWOJENNYM (1919–1939)       175

• Pierwsze lata powojenne  175

• Liczba i rozmieszczenie mniejszości niemieckiej     177

• • • Ludność niemiecka w świetle wyników spisu powszechnego z 1921 roku   177
    • Ludność niemiecka w latach 30.                182

• Struktura społeczno-zawodowa ludności niemieckiej             194

• • • Działalność rolnicza      195
    • Działalność pozarolnicza             198
  • System oświaty narodowościowej                201
    • Szkolnictwo niemieckie w świetle polityki oświatowej      201
    • Szkolnictwo powszechne             205
    • Szkolnictwo ponadpodstawowe                211

 

MNIEJSZOŚĆ NIEMIECKA W KOŚCIELE EWANGELICKIM I POLSKIM SPOŁECZEŃSTWIE

 

1. MNIEJSZOŚĆ NIEMIECKA W STRUKTURACH KOŚCIOŁA EWANGELICKIEGO      219

• Formowanie się struktur Kościoła ewangelicko-augsburskiego w Polsce Środkowej    219

• Lata 1807–1815   224

• Okres Królestwa Polskiego do powstania styczniowego        226

• • • Parafie i duszpasterstwo ewangelickie w okresie przedpowstaniowym        226
    • Utworzenie parafii i budowa świątyni ewangelicko-augsburskiej w Łodzi    230
    • Wierni innych niż ewangelicko-augsburskie wyznań          233
    • Parafie i duszpasterstwo ewangelickie w okresie międzypowstaniowym     234
    • Struktura organizacyjna Kościołów protestanckich na szczeblu ponadparafialnym   238

- Szkolnictwo ewangelickie           240

• Okres popowstaniowy     244

• • • Liczebność i struktura ludności protestanckiej     244
    • Ludność narodowości niemieckiej wyznania katolickiego                250
    • Duszpasterstwo i szkolnictwo ewangelickie w okresie popowstaniowym   253
    • Rozmieszczenie ludności ewangelickiej na początku XX wieku        259
    • Duszpasterstwo ewangelickie w łódzkim ośrodku przemysłowym               261
  • Lata wielkiej wojny 1914–1918     267
  • Okres II Rzeczypospolitej                269
    • Obsada duszpasterska i struktura organizacyjna Kościoła ewangelicko-augsburskiego              269
    • Rozmieszczenie i struktura ludności protestanckiej w świetle wyników spisu z lat 1921 i 1931             270

- Łódzki ośrodek duszpasterstwa ewangelickiego  279

- Sytuacja prawna Kościołów protestanckich w II Rzeczypospolitej  282

1. • • Kościół ewangelicko-augsburski w przededniu II wojny światowej                284
2. INTEGRACJA SPOŁECZNA I PROCESY ASYMILACJI MNIEJSZOŚCI NIEMIECKIEJ  289

• Poczucie przynależności narodowej osadników niemieckich w XIX wieku       290

• • • Separacja przestrzenna i społeczno-zawodowa     291
    • Odrębność religijna       293

• Mniejszość niemiecka a dążenia niepodległościowe Polaków              295

• Stosunki narodowościowe w okresie popowstaniowym        299

• • • Uwłaszczenie chłopów i jego konsekwencje          299
    • Antagonizmy narodowościowe w miastach fabrycznych   300

• Proces polonizacji do 1914 roku  301

• • Ewolucja poczucia przynależności narodowej w miastach i na obszarach wiejskich   302
  • Rola duszpasterstwa w procesach integracji i asymilacji  306
  • Konwersja wyznaniowa i małżeństwa mieszane  311
  • Niemieckie szkolnictwo i znajomość języka polskiego     313
  • Antyasymilacyjna polityka władz rosyjskich i świadomość narodowa mniejszości niemieckiej na przełomie wieków 317
• Okres I wojny światowej 322
• Mniejszość niemiecka w okresie międzywojennym               325
  • Mniejszość niemiecka w pierwszych latach powojennych               325
  • Polityka mniejszościowa i sytuacja prawna mniejszości niemieckiej po I wojnie światowej      328

- Polityka oświatowa      332

- Samoorganizacja społeczna mniejszości niemieckiej         334

• • Rola Kościoła w kształtowaniu stosunków narodowościowych     337
  • Polityka narodowościowa w latach 30.  343
  • Integracja i asymilacja mniejszości niemieckiej w okresie międzywojennym – próba oceny     345

 

ZAKOŃCZENIE 351

BIBLIOGRAFIA 357

SPIS RYCIN         375

• Title: Mniejszość niemiecka w Polsce Środkowej. Geneza, rozmieszczenie i struktura [od końca XVIII w. do II wojny światowej]
• Author: Tadeusz Marszał
• ISBN: 978-83-8142-752-4, 9788381427524
• Date of issue: 2020-09-11
• Format: Ebook
• Item ID: e_1r0k
• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego