E-book details

USA wobec zakończenia zimnej wojny. Liberalny consensus ery końca historii (1989-2000)

USA wobec zakończenia zimnej wojny. Liberalny consensus ery końca historii (1989-2000)

Grzegorz Nycz

Ebook

Monografia obejmuje analizę polityki zagranicznej Stanów Zjednoczonych w latach 1989–2000. Autor zaprezentował cele i funkcje propagowania demokratyzacji w okresie zakończenia zimnej wojny, co nastąpiło podczas prezydentury George’a H. W. Busha, a także skupił się na przybliżeniu założeń dotyczących budowania euroatlantyckiego systemu sojuszy i obszaru „demokratycznego pokoju” w trakcie prezydentury Williama Billa Clintona. Ostatnią część publikacji stanowią rozważania na temat faktycznej rangi propagowania demokratyzacji w polityce zagranicznej USA. Autor doszedł do wniosku, że paradoksalnie promowanie demokracji mogło być traktowane zarówno jako cel polityki zagranicznej Stanów Zjednoczonych, jak i instrument, którego tak skutecznie wówczas używano, przynajmniej na obszarze Europy Środkowo-Wschodniej.

Innowacyjność publikacji przejawia się w podjętym temacie. Jego omówienie prezentuje się dobrze na tle konkurencyjnych tytułów, w pewnym sensie uzupełnia lukę informacyjną w tym zakresie na rynku krajowym, a także przekonuje o zasadności przedstawionych badań. Autor oparł swą monografię na krytycznej analizie dostępnej literatury zagranicznej i polskiej, koncentrując się na publikacjach zwartych i źródłach netograficznych. Krąg odbiorców tej publikacji to studenci historii najnowszej, a także nauk o polityce, bezpieczeństwie i stosunkach międzynarodowych. Do lektury zachęca jasność przekazu i logiczna narracja.

Z recenzji Grzegorza Ciechanowskiego

Podziękowania           11

 

Wstęp 13

 

Rozdział 1. PROMOCJA DEMOKRACJI – CEL CZY INSTRUMENT POLITYKI ZAGRANICZNEJ USA?  15

1.1. Demokracja, demokracja liberalna i demokratyzacja a rola USA na arenie międzynarodowej      16

1.2. Wpływ czynników zewnętrznych na procesy demokratyzacji – stanowiska teoretyczne   18

1.3. Amerykańska promocja demokracji – zarys zagadnienia              22

1.4. Meandry amerykańskiej polityki krzewienia demokracji po zimnej wojnie               29

 

Rozdział 2. WSPIERANIE PROCESÓW DEMOKRATYZACJI W POLITYCE ZAGRANICZNEJ STANÓW ZJEDNOCZONYCH W LATACH PREZYDENTURY GEORGE’A H.W. BUSHA  35

2.1. Uwagi wprowadzające  36

2.2. Problemy demokratyzacji w ogólnych założeniach amerykańskiej polityki międzynarodowej w latach 1989–1993               39

2.2.1. Administracja G.H.W. Busha wobec głównych problemów polityki zagranicznej u progu nowej ery              39

2.2.2. Sprawy demokratyzacji w strategii bezpieczeństwa administracji G.H.W. Busha    43

2.2.3. Wspieranie demokratycznych przemian w zarysach nowej amerykańskiej polityki bezpieczeństwa regionalnego  48

2.3. Kwestia wspierania demokratyzacji w polityce USA wobec przemian w bloku wschodnim             51

2.3.1. Schyłek ery containment i poszukiwanie nowej polityki wobec ZSRR i krajów bloku wschodniego            51

2.3.2. USA wobec wydarzeń roku 1989 w Europie Wschodniej   55

2.3.3. Reakcja USA na przemiany w ZSRR          59

2.3.4. Nowe kierunki polityki USA wobec Europy Wschodniej. SEED Act          61

2.3.5. USA wobec budowy nowego ładu europejskiego               67

2.3.6. USA wobec przemian Europy Środkowej i Wschodniej w latach 1990–1991. Rola NATO i KBWE z perspektywy amerykańskiej     72

2.3.7. Implementacja amerykańskich programów wspierania demokracji w Europie Wschodniej: rola USAID, NED i Kongresu              77

2.4. Polityka USA wobec przemian ustrojowych w ZSRR i procesów demokratyzacji w dawnych republikach radzieckich              84

2.4.1. Sprawy demokratyzacji w polityce USA wobec rozkładu ZSRR (1990–1991)           84

2.4.2. Rola promowania demokracji w nowych założeniach polityki USA wobec ZSRR po sierpniu 1991 roku      91

2.4.3. Promocja demokracji w polityce USA wobec Rosji i krajów byłego Związku Radzieckiego w 1992 roku: ustawa Freedom Support Act        95

2.5. Stany Zjednoczone wobec problemów demokratyzacji w Ameryce Łacińskiej w latach 1989–1993            99

2.5.1. Promocja demokracji jako forma ingerencji USA w przemiany polityczne krajów Ameryki Łacińskiej            99

2.5.2. Metody polityki promowania demokracji na zachodniej półkuli      101

2.5.3. Promocja demokracji na forum OPA w latach 1989–1993                103

2.5.4. USA wobec przemian politycznych w Nikaragui po 1989 roku        105

2.5.5. Sprawy demokratyzacji w amerykańskiej polityce wobec Panamy w latach 1989–1990       108

2.5.6. Działania USA na rzecz demokratycznych przemian na Kubie w latach 1989–1992                111

2.5.7. Poparcie USA dla demokratyzacji Haiti w latach 1990–1993           112

2.6. Podsumowanie               115

 

Rozdział 3. AMERYKAŃSKA POLITYKA PROMOWANIA DEMOKRACJI W LATACH PIERWSZEJ ADMINISTRACJI W.J. CLINTONA      119

3.1. Uwagi wprowadzające   120

3.2. Promocja demokracji w ogólnych założeniach polityki zagranicznej administracji Billa Clintona   122

3.2.1. Clinton – piewca wartości liberalnych w polityce zagranicznej i wewnętrznej             122

3.2.2. Administracja Clintona: retoryka i priorytety           125

3.2.3. Sprawy wspierania demokratyzacji w polityce bezpieczeństwa pierwszej administracji Clintona      128

3.2.4. Strategia „Zaangażowania i Poszerzania”                 133

3.2.5. Instytucjonalne aspekty polityki promowania demokracji 135

3.3. Sprawy promowania demokracji w polityce USA wobec Rosji i obszaru poradzieckiego w latach 1993–1997       137

3.3.1. Ogólne założenia polityki administracji Clintona wobec Moskwy a sprawy promowania demokracji              137

3.3.2. Zaangażowanie Waszyngtonu na rzecz reform B. Jelcyna               141

3.3.3. Ograniczenia polityki administracji Clintona wobec Rosji  143

3.3.4. Problemy w stosunkach amerykańsko-rosyjskich a zagrożenia dla przemian w Rosji w latach 1995–1996 147

3.3.5. Amerykańskie programy promowania demokracji w Rosji w latach 1990–1996       150

3.4. „Partnerstwo dla Pokoju” i problem rozszerzenia NATO a sprawy wspierania demokratycznych przemian w państwach dawnego bloku wschodniego             154

3.4.1. „Partnerstwo dla Pokoju” w strategii międzynarodowej Waszyngtonu         154

3.4.2. Problem rozszerzenia NATO z perspektywy amerykańskiej             157

3.4.3. Kryteria członkostwa w sojuszu. Decyzja o rozszerzeniu NATO     159

3.5. Amerykańska polityka wspierania demokratycznej konsolidacji w Europie Środkowo-Wschodniej w latach pierwszej kadencji Billa Clintona   162

3.5.1. Miejsce Europy Środkowo-Wschodniej w polityce międzynarodowej Waszyngtonu po 1992 roku. Rola „Partnerstwa dla Pokoju”          162

3.5.2. Promocja demokracji w Europie Środkowo-Wschodniej w ramach ustawy SEED 164

3.5.3. USA wobec zagrożeń dla procesów demokratyzacji w krajach dawnego bloku wschodniego          167

 

Rozdział 4. SPRAWY PROMOWANIA DEMOKRACJI W POLITYCE ZAGRANICZNEJ STANÓW ZJEDNOCZONYCH W LATACH 1997–2001    171

    1. Uwagi wprowadzające    172

4.2. Wspieranie demokratyzacji w polityce zagranicznej i bezpieczeństwa USA w drugiej kadencji Billa Clintona          174

4.2.1. Druga administracja Clintona        174

4.2.2. Finalizacja procesu rozszerzenia NATO    177

4.2.3. Promocja demokracji w założeniach Strategii bezpieczeństwa narodowego w latach drugiej kadencji B. Clintona  180

4.2.4. Główne wyzwania amerykańskiej polityki promowania demokracji w ostatnich latach prezydentury Clintona  184

4.3. Sprawy promowania demokracji w polityce USA wobec Rosji i krajów WNP w latach 1997–2001               186

4.3.1. Podstawowe problemy stosunków amerykańsko-rosyjskich po 1996 roku              186

4.3.2. Pomoc gospodarcza USA dla Rosji po 1996 roku              188

4.3.3. Amerykańskie programy wspierania przemian wewnętrznych w Rosji w latach 1997–2001  192

4.3.4. Problemy demokratyzacji w amerykańskiej polityce wobec Ukrainy w latach 1996–2000    195

4.3.5. Sprawy demokratyzacji w polityce USA wobec regionu przykaspijskiego w ostatnich latach prezydentury B. Clintona  198

4.4. Wspieranie demokratyzacji w polityce USA wobec Federalnej Republiki Jugosławii w latach 1997–2001 201

4.4.1. Zmiany w polityce USA wobec konfliktów na obszarze byłej Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii po 1994 roku       201

4.4.2. Problem Kosowa w polityce USA wobec Jugosławii po 1996 roku              203

      1. Amerykańskie programy wspierania demokracji w Serbii i Czarnogórze w latach 1996–2000                208
      2. Działania USA na rzecz zmiany reżimu w Belgradzie w latach 1999–2000       210

4.5. Promocja demokracji w polityce administracji Clintona wobec krajów Ameryki Łacińskiej i regionu karaibskiego. Przypadki Haiti i Kuby          214

      1. Ogólne kierunki polityki USA na zachodniej półkuli po 1992 roku. Nowa rola OPA   214
      2. Amerykańska polityka promowania demokracji na Haiti po 1992 roku            218
      3. Promocja demokracji a główne problemy stosunków amerykańsko-kubańskich po 1992 roku            222

4.6. Ograniczenia amerykańskiej polityki promowania demokracji w latach prezydentury Billa Clintona 226

      1. Prymat amerykańskich interesów strategicznych nad promocją demokracji w polityce międzynarodowej Clintona      226
      2. Kwestia zmiany reżimu w amerykańskiej polityce wobec Iraku w latach 1993–2000   228
      3. Nadrzędność interesów gospodarczych nad polityką promowania praw człowieka – przypadek relacji USA–ChRL po zimnej wojnie             231

4.6.4. Próby instytucjonalizacji międzynarodowej współpracy w dziedzinie wspierania przemian demokratycznych – Wspólnota Demokracji (Community of Democracies) oraz Światowy Ruch na rzecz Demokracji (World Movement for Democracy)             235

4.7. Podsumowanie    240

 

Zakończenie   243

 

Bibliografia     247

Monografie 247

Artykuły naukowe    262

Raporty ośrodków badawczych i artykuły prasowe  264

  • Title: USA wobec zakończenia zimnej wojny. Liberalny consensus ery końca historii (1989-2000)
  • Author: Grzegorz Nycz
  • ISBN: 978-83-8220-054-6, 9788382200546
  • Date of issue: 2021-02-25
  • Format: Ebook
  • Item ID: e_1yzg
  • Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego