Drugi tom trylogii Stefana Żeromskiego Walka z szatanem , obejmującej panoramę życia polskiego w okresie przedwojennym i w latach pierwszej wojny światowej.

Ciąg dalszy losów młodego architekta Ryszarda Nienaskiego, który podejmuje samotną walkę z szatanem o sprawiedliwszy świat. Nienaski otrzymuje ogromny spadek po krewniaku milionerze, niejakim Ogrodyńcu. Za pieniądze ze spadku zakłada w Krakowskiem kopalnie i postanawia je ofiarować polskiemu ludowi. W działaniach tych towarzyszy mu ukochana kobieta Xenia Granowska, którą poślubia po burzliwym romansie. Realizację programu przerywa niespodziewana śmierć. Nienaski zostaje zamordowany przez członków organizacji z pogranicza podziemia anarchistycznego i bandytyzmu. Xenia umiera na tyfus.

Z właściwą sobie finezją przedstawił pisarz wątki romansowe. Wyróżniają się także obrazy życia czy to wielkomiejskiego Paryża, czy prowincjonalnej galicyjskiej Posuchy oraz obrazy wojny, kreślone z pasją wyrażającą antywojenny protest pisarza. Niektóre części utworu utrzymane są w poetyce drapieżnego naturalizmu.