E-book details

Krajobraz religijny i etniczny Suwalszczyzny, Bukowiny i Łatgalii na przełomie XVIII i XIX wieku. Lokalne społeczności a struktury państwowe i wyznaniowe

Krajobraz religijny i etniczny Suwalszczyzny, Bukowiny i Łatgalii na przełomie XVIII i XIX wieku. Lokalne społeczności a struktury państwowe i wyznaniowe

Melchior Jakubowski

Ebook

Krajobraz religijny i etniczny… to uzupełniona wersja pracy doktorskiej, przygotowanej pod kierunkiem prof. dr. hab. Dariusza Kołodziejczyka, a obronionej na Wydziale Historycznym Uniwersytetu Warszawskiego w 2020 r.Ukazuje przestrzenne relacje między przedstawicielami różnych grup religijnych i etnicznych, żyjących w środowiskach wiejskich, gdzie procesy osadnicze pociągnęły za sobą równoległe przemiany społeczno-ekonomiczne i krajobrazowe. Koncentracja na okresie ok. 1760 – ok. 1820 celowo przełamuje tradycyjne podziały epokowe, natomiast zakres geograficzny obejmuje trzy historyczne regiony – Suwalszczyznę (obecnie podzieloną między Polskę i Litwę), Bukowinę (podzieloną między Rumunię i Ukrainę) i Łatgalię (wschodnią Łotwę, inaczej Inflanty Polskie). W każdym regionie analiza skupia się na wybranym rejonie, obejmującym grupę wsi wraz z lokalnym centrum: Jeleniewem na Suwalszczyźnie, Seretem na Bukowinie i Wyszkami w Łatgalii.

Książka porusza kwestie stosunków językowych, okoliczności osiedlania się w jednym rejonie ludzi różnego pochodzenia, relacji między starymi a nowymi osadami, stopnia ich różnorodności wyznaniowej i etnicznej, związków sąsiedzkich i rodzinnych. Jest to zarazem próba rekonstrukcji dawnego krajobrazu, a zwłaszcza topografii sakralnej. Istotnym zagadnieniem jest zetknięcie się wiejskich społeczności z nowoczesną administracją różnych państw i Kościołów, w tym różnice w praktyce działania poszczególnych państw (np. przy zmianie języka urzędowego) oraz podobne trudności (np. przy „odkrywaniu” staroobrzędowców). Materiały z wybranych rejonów pokazują, na ile powszechnie korzystano z posługi duchownych innego wyznania chrześcijańskiego w sytuacji, gdy droga do „własnego” była zbyt długa. Z kolei kwestia rozpowszechnienia nowych upraw obrazuje stosunek chłopskich społeczności do innowacji narzucanych przez państwo i wprowadzanych oddolnie. Analogie w funkcjonowaniu wieloreligijnego krajobrazu trzech regionów ukazują w małej skali szersze zjawiska pragmatycznej koegzystencji, których materialne świadectwa można do dziś zobaczyć w trzech badanych rejonach.

 

OD AUTORA

WYKAZ SKRÓTÓW

I. WPROWADZENIE

1. Temat i zakres pracy

2. Stan badań

2.1. Suwalszczyzna

2.2. Bukowina

2.3. Łatgalia

3. Źródła

3.1. Rękopiśmienne

3.2. Opublikowane źródła pisane i ikonograficzne

3.3. Źródła kartograficzne

3.4. Źródła przyrodnicze

3.5. Krajobraz jako źródło

4. Uwagi metodologiczne

II. PREZENTACJA REJONÓW BADAŃ

1. Suwalszczyzna

1.1. Zarys dziejów regionu

1.1.1. Wielkie Księstwo Litewskie

1.1.2. Prusy Nowowschodnie

1.1.3. Księstwo Warszawskie i Królestwo Polskie

1.1.4. Po okresie objętym badaniami

1.2. Rejon Jeleniewa – wprowadzenie

1.2.1. Warunki naturalne

1.3. Rejon Jeleniewa: historia 1770–1820

1.3.1. Okres przedrozbiorowy

1.3.2. Okres pruski

1.3.3. Księstwo Warszawskie i Królestwo Polskie

1.4. Rejon Jeleniewa – przemiany topograficzne

1.4.1. Podróż imaginacyjna z Jeleniewa do Łopuchowa ok. 1770 r.

1.4.2. Sytuacja po 50 latach

2. Bukowina

2.1. Zarys dziejów regionu

2.1.1. Hospodarstwo Mołdawskie

2.1.2. Okupacja i austriacki zarząd wojskowy

2.1.3. Dystrykt w Galicji

2.1.4. Po okresie objętym badaniami

2.2. Rejon Seretu – wprowadzenie

2.2.1. Warunki naturalne

2.3. Rejon Seretu: historia 1770–1820

2.3.1. Hospodarstwo Mołdawskie

2.3.2. Okupacja rosyjska i austriacka

2.3.3. Zarząd wojskowy

2.3.4. Galicja

2.4. Rejon Seretu – przemiany topograficzne

2.4.1. Podróż imaginacyjna z Seretu do Białej Krynicy ok. 1770 r.

2.4.2. Sytuacja po 50 latach

3. Łatgalia

3.1. Zarys dziejów regionu

3.1.1. Rzeczpospolita

3.1.2. Imperium Rosyjskie

3.1.3. Po okresie objętym badaniami

3.2. Rejon Wyszek – wprowadzenie

3.2.1. Warunki naturalne

3.3. Rejon Wyszek: historia 1770–1820

3.3.1. Inflanty Polskie

3.3.2. Pierwszy okres rządów rosyjskich

3.3.3. Gubernia witebska

3.4. Rejon Wyszek – przemiany topograficzne

3.4.1. Podróż imaginacyjna z Wyszek do Daniszewki ok. 1770 r.

3.4.2. Sytuacja po 50 latach

III. PROBLEMY, ANALOGIE, PORÓWNANIA

1. Władza – nazwy – język

1.1. Zmiany języka dokumentacji państwowej

1.2. Zmiany języka dokumentacji kościelnej

1.3. Zmiany nazw miejscowych

2. Ludność

2.1. Dynamika osadnictwa

2.2. Emigracja

2.3. Struktura wyznaniowa

2.3.1. Suwalszczyzna

2.3.2. Bukowina

2.3.3. Łatgalia

2.4. Etnonimy i politonimy

3. Topografia sakralna

3.1. Kościoły, cerkwie, synagogi

3.1.1. Kościół rzymskokatolicki w Jeleniewie

3.1.2. Pozostałe obiekty w rejonie Jeleniewa

3.1.3. Cerkwie prawosławne w rejonie Seretu

5.1.4. Kościół rzymskokatolicki w Serecie

5.1.5. Pozostałe obiekty w rejonie Seretu

5.1.6. Kościół rzymskokatolicki w Wyszkach

5.1.7. Pozostałe obiekty w rejonie Wyszek

3.2. Cmentarze i mogiłki

3.2.1. Suwalszczyzna

3.2.2. Bukowina

3.2.3. Łatgalia

3.3. Krzyże i kapliczki

4. Państwa i wyznania

4.1. Państwa wobec Kościoła łacińskiego i wyznań protestanckich

4.1.1. Prusy na Suwalszczyźnie

4.1.2. Księstwo Warszawskie i Królestwo Polskie na Suwalszczyźnie

4.1.3. Austria na Bukowinie

4.1.4. Rosja w Inflantach Polskich

4.2. Państwa wobec Kościołów Wschodnich

4.2.1. Rosja w Inflantach Polskich

4.2.2. Austria na Bukowinie

4.3. Państwa wobec staroobrzędowców

4.3.1. Rzeczpospolita na Suwalszczyźnie i w Inflantach Polskich

4.3.2. Prusy na Suwalszczyźnie

4.3.3. Austria na Bukowinie

4.3.4. Rosja w Inflantach Polskich

4.4. Państwa wobec żydów

4.4.1. Prusy, Księstwo Warszawskie i Królestwo Polskie na Suwalszczyźnie

4.4.2. Rosja w Inflantach Polskich

4.4.3. Austria na Bukowinie

5. Posługa religijna ze strony duchownych innego wyznania

5.1. Odległość a regularność praktyk religijnych

5.2. Luteranie w kościele łacińskim

5.3. Unici w kościele łacińskim i w cerkwi prawosławnej

5.4. Staroobrzędowcy w kościele łacińskim

5.5. Łacinnicy i luteranie w cerkwi prawosławnej

6. Relacje międzyludzkie

6.1. Współpraca i zatrudnianie innowierców

6.2. Innowierczy chrzestni i świadkowie

6.3. Śluby mieszane

6.4. Pochówki na wspólnych cmentarzach

6.5. Konwersje

6.6. Konflikty

7. Kolonizacja – modernizacja – nowe uprawy

7.1. Ścieżki modernizacji

7.2. Uprawy. Kwestia ziemniaka

PODSUMOWANIE: KRAJOBRAZ WIELOWYZNANIOWEJ KOEGZYSTENCJI

ZAŁĄCZNIKI

1. Zestawienie nazw miejscowych używanych w tekście oraz dawnych i współczesnych urzędowych

2. Wielkość miejscowości i struktura wyznaniowa ludności

3. Rodziny kolonistów w Świętym Onufrym

4. Struktura wyznaniowa zapisów w rzymskokatolickich księgach metrykalnych w Serecie

BIBLIOGRAFIA

I. Źródła rękopiśmienne

II. Źródła opublikowane

III. Źródła kartograficzne i ikonograficzne

IV. Atlasy, bibliografie, encyklopedie, słowniki

V. Opracowania

VI. Strony internetowe

INDEKS OSÓB

INDEKS GEOGRAFICZNY

SPIS RYCIN

I. Mapy historyczne

II. Materiały archiwalne

III. Fotografie współczesne

SUMMARY

  • Title: Krajobraz religijny i etniczny Suwalszczyzny, Bukowiny i Łatgalii na przełomie XVIII i XIX wieku. Lokalne społeczności a struktury państwowe i wyznaniowe
  • Author: Melchior Jakubowski
  • ISBN: 978-83-242-6628-9, 9788324266289
  • Date of issue: 2022-03-17
  • Format: Ebook
  • Item ID: e_2nwl
  • Publisher: Wydawnictwo UNIVERSITAS