Nowela opowiada historię hiszpańskiego żołnierza José, którego miłość do pięknej Cyganki Carmen zwiodła na złą drogę. Aby zaskarbić sobie uczucie wybranki, bohater wikła się w środowisko przestępcze i posuwa się do niegodziwych działań. Stawia na szali własną karierę i reputację, tylko czy w ten sposób osiągnie cel? Utwór przesycony jest folklorem hiszpańskich Cyganów, który nadaje mu niepowtarzalny koloryt. Opowiadanie Prospera Mériméego rozsławiła opera Georgesa Bizeta pod tym samym tytułem. Po pierwszym wystawieniu, z uwagi na nowatorstwo formy, przyjęta z lekceważeniem, już po drugim podbiła światowe sceny operowe, stając się jedną z najsłynniejszych oper w historii.