E-book details

Jednostka, zło, historia w myśli Rousseau. Perspektywa nowoczesności: między eksperymentem a marzeniem

Jednostka, zło, historia w myśli Rousseau. Perspektywa nowoczesności: między eksperymentem a marzeniem

Paweł Pieniążek

Ebook

Książka poświęcona jest myśli Rousseau – myśliciela znanego, a jednak niedocenianego. Przedstawia kluczowe wątki jego myśli ześrodkowane wokół kwestii zła, historii i miejsca w niej jednostki, zarówno w odniesieniu do apokaliptycznej diagnozy kryzysu świata oświeceniowo-nowoczesnego, jak i rozwiązań emancypacyjnych. Wątki te zostały zaprezentowane w dwóch przenikających się planach. W planie ewolucji myśli Rousseau publikacja analizuje jej sprzeczności i trudności, by ukazać przejście od pism teoretycznych do pism autobiograficznych. W tym względzie stawia kilka tez. Po pierwsze przejście to ukazuje jako wyraz załamania się teoretycznej myśli Rousseau. Po drugie naznaczone obłędem Rousseau pisma autobiograficzne stanowią integralną część jego myśli filozoficznej w tej mierze, w jakiej wyciąga on w nich dramatyczne konsekwencje ze swej myśli teoretycznej i rozpoznaje jej porażkę: widzi w nich dzieło zależności i zniewolenia, które w projektach emancypacyjnych usiłował znieść na rzecz nowoczesnej zasady autonomii. Po trzecie pisma teoretyczne jawią się jako eksperymenty, świadome swych kruchych, hipotetycznych założeń. Po czwarte pisma autobiograficzne określają nową postawę wobec świata: samotniczy zwrot ku naturze. Rousseau przechodzi w nich od porządku eksperymentu do porządku marzenia. W drugim planie Rousseau zostaje ukazany jako myśliciel wykraczający poza ograniczenia epoki oświecenia i otwierający ją na świat nowoczesny. Rozpoznaje on dialektykę oświecenia, opisując zasadnicze problemy i bolączki nowoczesności, na które udziela nowoczesnej już odpowiedzi.

Wykaz skrótów cytowanych dzieł Rousseau        7

 

Wstęp   11

 

I. Zło oświeceniowej nowoczesności      29

I.1. Krytyka oświecenia – rzeczywistość 29

I.2. Krytyka oświecenia – myśl   60

I.3. Rousseau a dialektyka oświecenia    75

 

II. Zło historii a teodycea            99

II.1. Problem teodycei. Poprzednicy        116

II.2. Krytyka tradycyjnego chrześcijaństwa           120

II.3. Chrześcijaństwo  autentyczne          128

II.4. Epistemologiczne podstawy deizmu              134

II.5. Deizm etyczny a zło              148

II.6. Kłopoty z genezą historii     148

II.6.1. Genealogia moralno-woluntarystyczna    149

II.6.2. Genealogia  naturalistyczna           154

II.7. Historia i perspektywy moralne       160

II.8. Utracona szansa (wczesnej)  historii – złoty wiek      176

 

III. Emancypacja – wyjście z historii w obrębie historii. Wprowadzenie               183

 

IV. Projekty emancypacyjne      189

IV.1. Projekty polityczne              192

IV.1.1. Projekt zachowawczy      193

IV.1.2. Projekt  maksymalistyczny  –  utopijny eksperyment        196

IV.1.2.1. Trudności emancypacji politycznej – dialektyka, zależność, totalitaryzm      206

IV.1.3. Zapośredniczenia  historyczne  –  uwiarygodnienie           220

IV.1.3.1. Wielki ustawodawca    222

IV.1.3.2. Wychowanie obywatelskie       224

IV.1.3.3. Religia obywatelska      230

IV.1.4. Podsumowanie 234

IV.2. Projekt pedagogiczny. Emil              236

IV.2.1. Spór o Emila – pedagogika indywidualistyczna czy polityczna?     239

IV.2.2. Trudności emancypacji pedagogicznej – dialektyka, zależność, kontrola             250

IV.3. Porażka projektów emancypacyjnych i dialektyka historii   256

 

V. Ucieczka z historii – „patologiczna” krytyka projektów emancypacyjnych          261

V.1. Zakwestionowanie cnoty racjonalnej            267

V.2. Poza historią – samotniczy zwrot ku naturze             281

V.3. Marzenie  upadłe   283

 

VI. Ogólne podsumowanie         291

 

Zakończenie      317

 

Bibliografia        329

  • Title: Jednostka, zło, historia w myśli Rousseau. Perspektywa nowoczesności: między eksperymentem a marzeniem
  • Author: Paweł Pieniążek
  • ISBN: 978-83-8220-830-6, 9788382208306
  • Date of issue: 2022-06-30
  • Format: Ebook
  • Item ID: e_2tik
  • Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego