Przedmowa

Wstęp. „Patrząc ponad granicami” na polskich migrantów

Cele i zakres badań

Korpus i metodologia  

1. Od romantyzmu do europeizacji: znaczenia kulturowe (polskich) migracji w dobie

nowoczesności

Polskie migracje i ich kulturowy rezonans

Migracja, nowoczesna nostalgia i „etniczna kiczyfikacja”

Modernizacja, europeizacja i polska „bliska Inność”

2. Bawić, bawić i jeszcze raz bawić: polskie (i niby-polskie) gwiazdy w kinie międzywojennym (1918–1939)

Międzynarodowa migracja i wczesne kino

Artyści i gwiazdy estrady w drodze: Negri, Kiepura, Popesco

„Rosyjska moda” (w obrębie i poza obrębem Francji)

Pola Negri jako Mania Walkowska, robotnica fabryki papierosów

Filmowe transformacje Jana Kiepury: od „pospolitego” człowieka do gwiazdy estrady

Niemiecki comeback Poli Negri: Wiera Kowalska jako „kobieta z walizką” w Mazurze (1935)

Elvire Popesco jako ekscentryczna, uwodzicielska i romantyczna „kuzynka z Warszawy”

Tożsamość ekspatriancka jako czynnik rozrywki: Popesco i Sacha Guitry

Cudzoziemcy (Polacy) na ekranie i podwójny brak „autentycznej bezpośredniości”

O „francuskim wyjątku” raz jeszcze: „żona polskiego robotnika” oraz Toni Jeana Renoira (1935)

3. Ekspatrianci, uciekinierzy, imigranci: polskie postacie w filmie wojennym i zimnowojennym

(1940–1980)

Aktualizacja (i zamknięcie) międzywojennego paradygmatu: Kiepura, Renoir, Fedora (Negri)

Bohaterowie wojenni i zdrajcy: polskie akcenty i podteksty w brytyjskim kinie wojennym

Teatr europejski w obiektywie brytyjskim (i szwajcarskim): osoby przesiedlone a przyszłość Starego Kontynentu

Testowanie polsko-brytyjskiej lojalności i heroizmu: zimnowojenni uciekinierzy i tajni agenci

Polska dzielność odzyskana: solidarność outsiderów w Nieletnim świadku (1959)

Między neorealizmem, romantyzmem a geopolityką: powojenny pryzmat włoski

Oszuści (1959): szukanie (na próżno) polskiego gastarbeitera

Projektowanie (i kwestionowanie) nowoczesnego życia: „starzy” i „nowi” imigranci w dobie europejskiej modernizacji

Transformacja lat 70.: patologie imigranckie (i dążenie do kobiecości)

4. Solidarność (i jej brak) na ekranie, teraz i niegdyś: polscy imigranci w kinie schyłku zimnej wojny

Efekt Andrzeja Wajdy i rozliczne oblicza solidarności

Prześwietlanie transgranicznej mobilności Polaków (mężczyzn) na ekranie

Uwikłania recepcji: druga zimna wojna i pokryzysowa ekonomika

Alegorie pracy, neoliberalizmu i narodu: (polski) dom Jerzego Skolimowskiego w Londynie

Polscy reżyserzy na wychodźstwie i ich artystyczne porażki

Wychodźcy-robotnicy na skraju morderczego obłędu

Francusko-polskie papierowe małżeństwa (i ich dramatyczne zakończenia)

Za „szklaną kurtyną”: problematyzacja emigracji okresu Solidarności

Późne lata 80.: współczesny wydźwięk historycznych wydarzeń

5. B udowanie kapitalizmu z ludzką twarzą (czy bez): polscy migranci w kinie postkomunistycznym (1990–2004)

Porzucając „paryski bruk”: od uchodźstwa po migrację zarobkową

Zbigniew Zamachowski powraca (ze zdwojoną mocą)

Geopolityczne parametry integracji i przebudowy: domy, okna i rusztowania

Przegrani modernizacji, homo sovieticus i neoliberalni przedsiębiorcy

Kwestionowanie (i przywracanie) domowości: stopnie nostalgicznej odnowy

Przypadek Niemiec: podzielone i dysfunkcyjne rodziny po zjednoczeniu

Austriacki zwrot akcji: kapitalizm bez ludzkiej twarzy

Zalążki polsko-brytyjskich romansów

Przednie szyby i (ukryte) kamery: voyeurystyczne włoskie spojrzenie

Dawne i nowe polskie migracje: solidarność w epoce neoliberalizmu i globalizacji

6. M odernizacja poprzez europeizację? „Swobodnie przemieszczający się” Polacy w filmach europejskich po rozszerzeniu UE (2005–)

Polski Instytut Sztuki Filmowej (2005–) i wzrost koprodukcji z udziałem Polski

Podbój Wysp Brytyjskich (po rozszerzeniu UE, przed i po Brexicie)

(Nie)wspinanie się po drabinie: Polska, Białoruś, Rosja, Ukraina

W drodze ku dywersyfikacji? „Białe kołnierzyki” z Polski w „rozszerzonej Europie”

Kontynuacja paradygmatu po 1989 r.: diagnostyka i potencjał (naprawczy)

Polska migracja przez pryzmat odmienności: nieustabilizowane tożsamości i „szczątkowa” Inność

Przywracanie równowagi moralnej: równoległe historie, równoległe doświadczenia

Polscy aktorzy „rodzice”, filmowcy o mieszanym rodowodzie i związki międzypokoleniowe

Od Polańskiego do Pawlikowskiego: autobiografizm, konteksty polskie i „biała” Inność

O Pawle Pawlikowskim raz jeszcze: Zimna wojna (2018)

Zakończenie. Migracyjne ciągłości (i ciągi dalsze)

Spis ilustracji

Bibliografia

Filmografia (1918–2022)

Indeks tytułów filmów

Indeks nazwisk

• Title: Nostalgia, solidarność, (im)potencja. Obrazy polskiej migracji w kinie europejskim (od niepodległości do współczesności)
• Author: Kris Van Heuckelom
• ISBN: 978-83-242-6645-6, 9788324266456
• Date of issue: 2022-08-25
• Format: Ebook
• Item ID: e_2vux
• Publisher: Wydawnictwo UNIVERSITAS