Część I. Wprowadzenie               11

Kilka słów tytułem wstępu         13

 

Rozdział I. W poszukiwaniu Arabii i Arabów      19

1. W Arabii, czyli gdzie? 19

2. Arabowie, czyli kto?  29

 

Rozdział II. Wszystkie imiona Arabów   35

1. Uwagi wstępne          35

2. Skenici            40

3. Arabowie      40

4. Saraceni         52

5. Ṭayyāyē         61

6. Izmaelici (Ἰσμαηλῖται) i Hagareni (Ἀγαρηνοί)  63

7. Inne określenia          65

 

Część II. Odziedziczony obraz    69

 

Rozdział I. Poznawanie Arabii. Źródła wiedzy Greków i Rzymian o regionie              71

1. Wyprawy na teren Półwyspu Arabskiego w starożytności       71

2. Kontakty dyplomatyczne        78

3. Kontakty handlowe   80

4. Wyprawy wojskowe przeciwko Arabom          86

4.1. Ekspedycje poprzedników Rzymian         86

4.2. Na polu walki z Rzymianami        88

4.3. Wyprawa Gallusa            89

5. Towarzysze broni. Oddziały rzymskie na terenach arabskich i arabskie w armii rzymskiej 98

6. Arab na tronie cesarstwa rzymskiego               101

7. Efekty kontaktów      104

 

Rozdział II. Miasta i państwa starożytnej Arabii              105

1. Państwa Południowej Arabii  105

1.1. Sabejczycy          106

1.2. Katabańczycy     107

1.3. Minejczycy         108

1.4. Hadramawt        109

1.5. Himjaryci, znani jako Homeryci (Ὁμηρίται)          110

2. Emeseńczycy              113

3. Nabatejczycy (al-ʾAnbāṭ)        114

4. Palmyra (Tadmur)     126

5. Edessa           133

6. Hatra (Ḥaṭrā)              135

7. Charakene (Χαρακηνή)           138

8. Inne plemiona            140

8.1. Konfederacja Samud (Ṯamūd)    140

8.2. Debowie (Δέβαι)             141

8.3. Autajowie           142

8.4. Gerrejczycy        142

8.5. Alilajowie           143

8.6. Kasandrejczycy lub Gasandowie 143

 

Rozdział III. Arabia i Arabowie w tekstach biblijnych     145

 

Rozdział IV. Wizerunek Arabów w źródłach antycznych              161

1. Bogactwa i pachnidła Arabii  163

2. Utalentowani kupcy  173

3. Mieszkańcy namiotów i hodowcy wielbłądów              177

4. Rolnicy arabscy          182

5. Arabscy rozbójnicy, najeźdźcy i piraci               182

6. Nade wszystko kochają wolność         187

7. Potrafią walczyć. Arabowie jako wojownicy    191

8. Pustynia jest ich twierdzą       193

9. Czy można ufać Arabom         196

9.1. Dotrzymują porozumień i traktatów       196

9.2. Zdradzieccy sojusznicy, czyli w poszukiwaniu winnych porażki    197

9.2.a. Alchedamnus, czyli kto da więcej 197

9.2.b. Tylko martwe morze powodzią piasków pustynnych otaczało armię czyli Arabowie winni klęski Krassusa         198

9.2c. Przypadek Sylajusza (Syleusza)      201

10. Wierzenia Arabów  205

11. Niektórzy potrafią dobrze się rządzić             208

12. Mają dziwne obyczaje, szczególnie żywieniowe i seksualne  210

13. Podsumowanie        213

 

Część III. Nowy obraz?  215

 

Rozdział I. Sytuacja geopolityczna na Bliskim Wschodzie w pierwszych wiekach naszej ery        217

1. Między Rzymem i Partią         217

2. Prowincja Arabia       228

3. Między cesarstwem a Sasanidami      238

 

Rozdział II. Nowe siły, nowe sojusze     253

1. Najazdy arabskie na terytoria cesarstwa rzymskiego  253

2. Kształtowanie się sojuszy cesarstwa z Arabami w III–VI w.       264

2.1. Sojusz Rzymu z Tanuchidami (Banū Tanūẖ)         269

2.2. Sojusz z Salihidami (Banū Salīḥ)  277

2.3. Sojusz z Kindytami (Banū Kinda) 282

2.4. Przemiany w VI w.          285

2.5. Sojusz Bizancjum z Ghassanidami (Banū Ġassān)             286

3. Konflikt cesarstwa z arabskimi sojusznikami  310

3.1. Narastanie napięć za Maurycjusza           310

3.2. Konflikt zbrojny Bizancjum w z arabskimi sojusznikami   318

3.3. Ostatnie akordy 320

4. Południe Arabii w polityce Rzymu i Bizancjum             325

5. Losy Nasrydów, „perskich” Arabów   340

 

Rozdział III. Panorama religijna Półwyspu Arabskiego   349

1. Wierzenia przedislamskie      349

2. Monoteizm przed islamem    360

3. Chrystianizacja Arabii              361

3.1. Północna i Środkowa Arabia       363

3.2. Faranici 378

3.3. Chrystianizacja arabskich sojuszników cesarstwa             380

3.4. Północno-wschodnia Arabia – chrystianizacja „perskich” Arabów         401

3.5. Żydowsko-chrześcijańska walka na południu Arabii         405

4. Wnioski         422

 

Rozdział IV. Wizerunek Arabów w źródłach późnoantycznych  429

1. Warunki kształtowania się wizerunku Arabów             429

2. Koczownicy   435

3. Arabscy latrones – poganie i rabusie 436

4. Dzielni wojownicy      449

5. Nielojalni, łamiący traktaty, odpowiedzialni za klęski Bizantyńczyków 455

6. Wyznawcy demonów              458

7. Bosi i nadzy? Wygląd i obyczaje Arabów         468

8. Chrześcijanie, czyli są też dobrzy Arabowie    474

9. Osiadli Arabowie w ocenie Bizantyńczyków   480

10. Wpływ romanizacji Arabów na sposób ich postrzegania        481

11. Motywy zwierzęce w opisach Arabów/Saracenów    488

12. Podsumowanie        492

 

Rozdział V. Wróg, sojusznik, zdrajca .... kilka portretów                           495

1. Zenobia, królowa-wojowniczka           496

2. Al-Munḏir ibn an-Nuʿmān (al-Munzir, Alamundar), ok. 503/5–554 n.e.              504

3. Skomplikowany wizerunek sojusznika – casus Ghassanidy Aretasa/al-Harisa   515

4. Truteń w ulu– al-Munzir ibn al-Haris (al-Munḏir ibn al-Ḥāriṯ)  526

5. Dżabala ibn al-Aiham al-Ghassani (Ǧabala ibn al-Aiham al-Ghassānī). Legenda o ostatnim władcy Ghassanidów           532

 

Kilka słów podsumowania         537

 

Aneks. Baza źródłowa  543

1. Tradycja antyczna      543

1.1. Herodot              543

1.2. Geografowie i dziejopisowie Aleksandra Wielkiego          544

1.3. Historycy i geografowie okresu hellenistycznego (323 p.n.e. – 30 p.n.e.)           546

1.4. Historycy i geografowie okresu republiki rzymskiej i wczesnego cesarstwa    554

2. Źródła późnorzymskie i bizantyńskie  562

2.1. Ammian Marcellin          563

2.2. Περίπλους τῆς Ἐρυθρᾶς Θαλάσσης ( Periplus Maris Erythraei)    565

2.3. Kosmas Indikopleustes  566

2.4. Prokopiusz z Cezarei       568

2.5. Kontynuatorzy Prokopiusza        568

2.6. Jan Malalas        569

2.7. Kronika wielkanocna (Chronicon paschale)          571

2.8. Inne dzieła kronikarskie 571

2.9. Dzieła zachowane we fragmentach         572

3. Źródła syryjskie          574

3.1. (Pseudo-) Jozue Stylita   574

3.2. (Pseudo)-Zachariasz, Jakub z Edessy i Dionizy z Tell Maḥre           576

3.3. Michał Syryjczyk i inni    577

3.4. Anonimowe kroniki        578

4. Historie Kościoła        580

5. Źródła hagiograficzne             582

6. Dokumenty i źródła normatywne       592

7. Inskrypcje      592

8. Teksty muzułmańskie             597

 

Summary           599

 

Wykaz skrótów              621

 

Bibliografia        631

Źródła   631

Opracowania            660

 

Indeksy              721

Indeks osób 721

Indeks nazw etnograficznych             745

Indeks nazw geograficznych 751

 

Abstrakt            767

 

Abstract             769

• Title: Jastrzębie, onagry pustyni, wilki Arabii. Sąsiedzi cesarstwa wschodniorzymskiego z Półwyspu Arabskiego i ich wizerunek w źródłach. Okres przedislamski
• Author: Teresa Wolińska
• ISBN: 978-83-8331-074-9, 9788383310749
• Date of issue: 2023-05-25
• Format: Ebook
• Item ID: e_3acn
• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego