E-book details

Człowiek gospodarujący - niebezpieczna idea

Człowiek gospodarujący - niebezpieczna idea

Sławomir Czetwertyński

Ebook

Publikacja dotyczy jednego z najbardziej znanych modeli teoretycznych opisujących człowieka. Model człowieka gospodarującego, czy inaczej homo oeconomicus, od zawsze miał swoich zwolenników i przeciwników. Mimo ponadstuletniej historii jego panowania na kartach podręczników akademickich wciąż toczą się wokół niego debaty i spory. Niniejsza książka nie jest kolejnym manifestem krytykującym model idealizacyjny (bo nim w istocie jest model człowieka gospodarującego) za to, że jest kontrfaktyczny. Jest ona próbą ukazania, jak go rozumieć i jak można go wykorzystać, poruszając się płynnie między poszczególnymi poziomami jego idealizacyjnej struktury. W monografii omówiono następujące zagadnienia: teza w rozumieniu Arystotelesa i przyczynek do wyjaśnienia pojęcia "hipoteza", działania celowo-racjonalne człowieka, ortodoksja kontra heterodoksja, poznanie na drodze procesu idealizacji - nauka jako idealizacja, rewizja idealizacji i rola konkretyzacji w procesie poznania, idealizacja człowieka w perspektywie ekonomicznej, konkretyzacja w perspektywie psychologicznej, konkretyzacja w perspektywie społecznej, konkretyzacja w perspektywie kulturowej, płodność heurystyczna przejścia stratyfikacyjnego.

Wstęp 7
1. Konwencja badawcza – uwagi wstępne do dyskursu 15
1.1. Rola tezy i hipotezy w dyskursie 17
1.1.1. Obrona tezy w rozumieniu Arystotelesa i przyczynek do wyjaśnienia pojęcia „hipoteza”. 18
1.1.2. Kilka uwag na temat hipotez w filozofii nauki 22
1.1.3. Teza w przyjętej konwencji i wyjątek hipotezy 24
1.2. Działania celowo-racjonalne człowieka 26
1.2.1. Racjonalność jako idea 27
1.2.2. Uwaga o celowości 35
1.2.3. Ortodoksja kontra heterodoksja 36
1.3. Metodologiczny indywidualizm i metodologiczny holizm – krótkie studium z postawy badawczej 39
1.4. Niebezpieczne idee w nauce 43
2. Poznanie na drodze procesu idealizacji – nauka jako idealizacja 48
2.1. Założenia wstępne dla metody idealizacji i stopniowej konkretyzacji 49
2.2. Mechanika poznania idealizacyjnego i konkretyzacja 60
2.2.1. Proces idealizacji 62
2.2.2. Proces konkretyzacji 68
2.3. Rewizja idealizacji i rola konkretyzacji w procesie poznania 71
2.4. Korekta teorii naukowej i przejście stratyfikacyjne 74
3. Idealizacja człowieka w perspektywie ekonomicznej 76
3.1. Perspektywa ontologiczna ekonomii ortodoksyjnej 77
3.2. Rekonstrukcja zbioru czynników istotnych 81
3.2.1. Człowiek jako maszyna biologiczna 82
3.2.2. Człowiek jako istota społeczna 86
3.2.3. Człowiek jako twórca i twór kultury 91
3.3. Proces idealizacji i wyjściowa idealizacja człowieka gospodarującego 94
4. Konkretyzacja w perspektywie psychologicznej 105
4.1. Ekonomia behawioralna w psychologicznej perspektywie ontologicznej 107
4.2. Psychologia ekonomiczna i znaczenie wątków psychologicznych w ekonomii 108
4.3. Konsekwencje konkretyzacji w perspektywie psychologicznej 111
4.3.1. Sprawność procesów neurofizjologicznych 112
4.3.2. Stan emocjonalny 115
4.3.3. Posiadane doświadczenie 120
4.3.4. Sprawność postrzegania 122
4.3.5. Działania innych ludzi 127
4.4. Skuteczność konkretyzacji w perspektywie psychologicznej 129
5. Konkretyzacja w perspektywie społecznej 131
5.1. Ekonomia instytucjonalna a walor esencjalny 135
5.1.1. Działania innych ludzi 141
5.1.2. Częstotliwość interakcji międzyludzkich 145
5.1.3. Trwałość interakcji międzyludzkich 148
5.1.4. Role i pozycje społeczne 151
5.1.5. Normy społeczne wraz z systemem kontroli 156
5.2. Wybór w niewoli społeczeństwa 161
6. Konkretyzacja w perspektywie kulturowej 164
6.1. Rola kultury w ekonomii 166
6.2. Abstrakcyjne i urzeczywistnione wytwory kultury w procesie gospodarczym 169
6.2.1. Dobra produkcyjne 171
6.2.2. Dobra konsumpcyjne 173
6.2.3. Obyczaje 177
6.2.4. Prawa 183
6.2.5. Umiejętności 188
6.3. Kultura jako heurystyka całości 191
7. Płodność heurystyczna przejścia stratyfikacyjnego 195
7.1. Podejście ekonomiczne a dysonans poznawczy 199
7.2. Koszty kalkulacji a system wysiłkowy 204
7.3. Umiarkowana krytyka behawioryzmu i problem odkrycia racjonalności wrodzonej 207
7.4. Zmiana kulturowa a konsumpcjonizm 214
7.5. Czyste dobra informacyjne jako spuścizna kulturowa 218
Zakończenie 221
Bibliografia 224
Spis rysunków 233
Spis tabel 233
Abstract 234