Details zum E-Book

Pleban i wieś. Historia życia proboszcza tenczyńskiego z początków XVIII wieku. Studium mikrohistoryczne

Pleban i wieś. Historia życia proboszcza tenczyńskiego z początków XVIII wieku. Studium mikrohistoryczne

Krzysztof Zamorski

E-book

Ksiądz KRZYSZTOF MICHAŁ ŚWIĄTECKI żyjący w latach 1666-1727 nie jest postacią całkowicie zapoznaną w polskiej fachowej literaturze historycznej. Wiele aspektów jego życia pozostawało jednak nieznanych. Przechrzta, neofita, ambitny i dobrze wykształcony duchowny, lubił pisać. Powiedzieć można, że pisanie było jego drugą naturą. Najprostszym faktom związanym z pełnioną przez niego funkcją proboszcza podkrakowskich parafii w Tenczynku i w Więcławicach poświęcał niekiedy całe strony dywagacji. Jego opis wydarzeń w plebanii tenczyńskiej w czasie epidemii dżumy z 1710 roku może stanowić scenariusz niezłego filmu historycznego. Przez zapiski w prowadzonych przez niego księgach parafialnych i korespondencji przewija się obraz jego samego, ale przede wszystkim społeczności lokalnej Rzeczypospolitej Obojga Narodów czasów III wojny północnej. Społeczności będącej swoistym mikroświatem, jednym z tysięcy, jakie składały się na ówczesne państwo polsko-litewskie. To, co pozostawił po sobie, kusi historyka do przeprowadzenia studium mikrohistorycznego. Autor tej książki postanowił skorzystać z okazji. Książka aż się prosi, by ukazała się jako kolejny tom serii HISTORIA ŻYCIA wydawnictwa Universitas.

Krzysztof Zamorski

Podziękowania

Zamiast wstępu… list

Rozdział I Pleban 

1. O wyobrażonych przestrzeniach Tenczynka z początków XVIII wieku 

2. Przestrzeń życia plebana – ksiądz Krzysztof Michał Świątecki 

3. Świąteckiego przestrzeń święta w Tenczynku 

4. Rodzina plebańska, plebania i jej otoczenie w początkach XVIII wieku 

5. Pleban i inni księża

Rozdział II Pleban i dwór 

1. Przestrzeń dworu 

2. Przestrzeń fizyczna dworu 

a. Zamek tenczyński 

b. Dwór tenczynkowy i zabudowania dworskie 

3. Przestrzeń społeczna dworu 

a. Pleban i arystokratyczni kolatorzy – Stanisław Łukasz Opaliński 

b. Pleban i arystokratyczni kolatorzy – kasztelanowa Elżbieta Sieniawska z Lubomirskich, najjaśniejsza dobrodziejka księdza Świąteckiego 

c. Pleban i panowie na zamku – oficjaliści Hrabstwa Tenczyńskiego 

d. Szorstka przyjaźń: pan Piotr Morzycki, ekonom generalny Hrabstwa Tenczyńskiego, i pleban 

e. Kaduczna śmierć Morzyckiego. Chorować i umierać na padaczkę w czasach nowożytnych 

f. Pleban i zwykła szlachta

Rozdział III Pleban i społeczność wiejska 

I. Przestrzeń wsi 

1. Przestrzeń życia parafii tenczyńskiej w czasach proboszczostwa Krzysztofa Michała Świąteckiego 

a. Urodzenia 

b. Małżeństwa 

c. Zgony 

2. Lud tenczynkowy – ubiór i typ zabudowań chałup wiejskich 

3. Przestrzeń społeczna i gospodarcza wsi 

a. Role plebańskie i dworskie, pastwiska i zabudowania chłopskie 

4. Przestrzeń wsi – zwierzęta domowe 

5. Przestrzeń wsi – narzędzia pracy 

II. Poświątni i dworscy: chłopi bliżsi i dalsi plebanowi 

1. Poświątnego nie nachodź, bo ekskomunika 

2. Poświątni i gromada budują ogrodzenie kościoła, a jak nie, to… ekskomunika 

3. Ekskomunika i co dalej… historia ciała Wawrzyńca Gorela 

III. Pleban i arystokracja wiejska 

1. Przyjaźń proboszcza z szabelnikiem 

2. Młynarze, pilarze, kowale i stolarze 

3. Karczmarze i pleban. Wielki kłopot księdza z Bartłomiejem Babiuskiem 

4. Ksiądz i wiejscy dobrodzieje kościoła: kmiecie, organista, gonciarz, bliscy plebanowi poddani kościelni 

IV. Ksiądz a biedota wiejska i ludzie luźni – historia kramarza Andrzeja

Rozdział IV Pleban i życie wsi 

1. Lata zimne i gorące 

2. O lasach Hrabstwa Tenczyńskiego słów kilka 

3. Pleban i las 

4. Zgroza wilcza 

5. Lata głodu 

6. Pleban i pożary 

7. Pleban wobec kradzieży i przemocy na wsi 

8. Pleban i starość na wsi 

9. Pleban i chłopska młodość 

10. Wiara i niewiara poddanych, czary, pleban a różnowiercy i cudzoziemcy 

11. Pleban i Żydzi

Rozdział V Pleban i dżuma w parafii tenczyńskiej 

1. Dżuma

a. U Bernata

b. W karczmie 

2. Zarwane powietrze na plebanii – wizyta 

3. Zarwane powietrze – dżuma w plebanii 

4. Zarwane powietrze – historia ciała panny Katarzyny Słowakowiczówny i dzwony tenczyńskie czasu zarazy 

5. Zdrowi i zarażeni – służba i ich państwo w trakcie dżumy na plebanii tenczyńskiej 

6. Niezwykłe morowe przypadki Fabiana Topolskiego, plebańskiego ministranta i sługi 

7. O niefrasobliwości i niegodziwości sług i ludu pospolitego w czasie zarazy 

8. Opowieści czasu zarazy 

9. Świątecki o sobie w czasie dżumy w Tenczynku

Epilog

Wykaz i objaśnienie skrótów stosowanych w pracy

Wykaz map, ilustracji, tabel i wykresów

Bibliografia

Aneks

Indeks nazwisk

  • Titel: Pleban i wieś. Historia życia proboszcza tenczyńskiego z początków XVIII wieku. Studium mikrohistoryczne
  • Autor: Krzysztof Zamorski
  • ISBN: 978-83-242-6808-5, 9788324268085
  • Veröffentlichungsdatum: 2025-06-30
  • Format: E-book
  • Artikelkennung: e_4iey
  • Verleger: Wydawnictwo UNIVERSITAS