Płacz Antygony. O ludziach powstania styczniowego

Dorota Samborska-Kukuć

Zbiór ośmiu szkiców Płacz Antygony dotyczy różnych narracji (z przeznaczenia fikcjonalnych i niefikcjonalnych) o insurgentach powstania styczniowego. Łączy je przede wszystkim próba wykorzystania prymarnych źródeł historycznych, tj. metryk - dokumentów autentycznych i surowych, w przekazie indyferentnych, jako materiału nie tyle pozwalającego na uznanie referencjalności wiedzy historycznej, ile organizujące go próby odkształcania (i demaskowania przez odsłonięcie mechanizmu) mitów lub modelowania biografii znanych dotąd jedynie w rudymentach. Stwarza się przez to niekiedy nowa narracja, alternatywna wobec poprzedniej (szkic o Marii Piotrowiczowej). Bohaterkami większości tekstów są kobiety: piszące lub opisywane, mówiące swoim głosem lub cudzym słowem, Antygony szukające grobów braci i Amazonki walczące i ginące ja k mężczyźni, heroiny i westalki, gloryfikowane i postponowane. Ze Wstępu Choć znaczna część książki dotyczy marginaliów, odległych od spraw o znaczeniu przesądzają cym o losach narodu, ustalenie faktów ma kapitalne znaczenie - blokuje rozradzanie się mitów opartych na pogłoskach. Takie mity na dłuższą metę są społecznie szkodliwe. Książka ma szansę stać się podstawową lekturą ilustrującą proces światopoglądowego i kulturowego emancypowania się kobiety polskiej w XIX wieku: w stosunku do feministycznej orientacji w humanistyce stanowi rzadki przykład mówienia o rzeczach nowych bez ustawicznego przywoływania wytartych argumentów publicystycznych o widmie Kodeksu Napoleona nad światem polskiej kobiety w XX wieku. Z recenzji prof. dr. hab. Tadeusza Budrewicza

Podniebni żołnierze

Eugeniusz Toman

Treścią wielobarwnej opowieści Eugeniusza Tomana „Podniebni żołnierze”, byłego pilota i dziennikarza, jest odkrywanie prawdy historii. Gdy we wrześniu 1970 roku w „Szkole Orląt” ogłoszono nocny alarm, kandydat na lotnika trzeciego roku podchorążówki ocenia swoją sytuację – pragnie zostać pilotem. Chce latać w powietrzu, a nie czołgać się po ziemi, ale dryl ogólnowojskowy staje na przekór wyobrażeniom lotnika. Zastanawiają go nowo odsłaniane pomniki, zwłaszcza cokół skrzydła z płaskorzeźbami patrona szkoły lotniczej, obcego tradycji polskiego lotnictwa. Jego uwagę skupia historia regionu i okoliczne nekropolie – podczas I wojny światowej zginęło tam tysiące żołnierzy. Przypadkowo trafia na zapomniany cmentarz legionistów z 1920 roku. W miejscowej cytadeli zauważa największy hitlerowski obóz jeniecki w Europie. Obok niej odbywało się tragiczne forsowanie Wisły przez żołnierzy walczących wcześniej pod Lenino. Zaciekawia go również była dęblińska twierdza Iwangorod, gdzie niegdyś służył ppor. Romuald Traugutt, późniejszy dyktator powstania styczniowego, przejmuje los pilotów z Dęblina walczących na wszystkich frontach II wojny światowej (Bajan, Horbaczewski, Skalski, Skarżyński, Ścibior). W czasie wolnym od musztry i nauki młody adept sztuki latania poszukuje także swoich korzeni rodzinnych, które przynoszą zaskakujące odkrycia. W tym kontekście opowiada o doświadczeniach społeczno-obyczajowych w Polsce Ludowej. Książka Eugeniusza Tomana ma dynamiczne tempo, co sprawia, że historie w niej zawarte czyta się jednym tchem. Osobiste przeżycia podchorążego wzbogacane są relacjami napotkanych osób i biografiami postaci historycznych, dzięki czemu wojenne ślady prowadzą aż do potopu szwedzkiego i narodowych powstań. Jej kanwą nie jest jednak wojna, a przygotowywanie młodych ludzi do niej. Wszystkie rozważania sprawiają, że opowieść niesie przesłanie pacyfistyczne. Swoje zdarzenia i przypadki główny bohater „Podniebnych żołnierzy” odnotowuje skrycie w pamiętniku, obawiając się reperkusji. Gdyby dostały się w niepowołane ręce, wyrzucono by go ze szkoły i groziłaby mu dodatkowa dwuletnia służba wartownicza. Mimo osobistych perypetii w szkoleniu wojskowym udaje mu się w końcu przezwyciężyć rozterki i zasiąść za sterami odrzutowca.

Portret szlachty czasów stanisławowskich, epoki kryzysu, odrodzenia i upadku Rzeczypospolitej w pamiętnikach polskich. Wyd. 2

Dariusz Rolnik

Książka ukazuje w sposób oryginalny stereotypowy obraz obywateli państwa polskiego w drugiej połowie XVIII wieku. Przedstawia dawnego szlachcica we wszystkich sferach jego życia oraz właściwie od jego narodzenia aż do śmierci. W pracy nakreślony więc został wizerunek szlachcica zajmującego się rodziną i dbającego o jej powodzenie, ale też tego zainteresowanego życiem politycznym i publicznym, w tych kontekstach ukazuje się on również jako wojskowy i duchowny. W pewnym sensie portret szlachty czasów stanisławowskich został zdominowany przez kwestie polityczne, na ich kanwie ujawnia się najwięcej cech obywateli. Wpływ na to wszelako miało przede wszystkim „pojawienie się” cezury 1795 roku. Dla współczesnych był to moment przełomowy – zmienił się wówczas gwałtownie ich świat, to zaś spowodowało, że zmieniło się ich podejście do pisania wspomnień, ale też spojrzenie na przeszłość, a co za tym idzie – korektom ulegał portret szlachcica czasów stanisławowskich, stawał się coraz bardziej „kreowany” na taki, który ma być pożyteczny dla następnych pokoleń obywateli i ma nauczać, czym winny być cechy obywatelskie (dość jednoznacznie wskazywano, że miłość do Ojczyzny jest wśród nich najważniejsza). Idea ta jest jednak tylko główną osią pracy, wokół której pojawia się bardzo wiele dyskusyjnych problemów trapiących szlachtę czasów stanisławowskich: czym był urząd dla szlachcica, czym majątek i czym Rzeczpospolita, jaki był jej ustrój, co w nim dobrego, a co należało zmienić, w końcu co doprowadziło ją do upadku. Jest to kolejny istotny wątek omawianej rozprawy – pokazuje zdolność szlachty do refleksji i krytycznego myślenia, w tej płaszczyźnie zagadnień ukazane zostały szeroko: wady narodu szlacheckiego, „winy” króla, wpływy obcych. Całe to szerokie spektrum spraw zaprezentowano w sposób dynamiczny, na co pozwolił podział, według kryterium „chronologicznego” obszernego materiału źródłowego – prawie 300 relacji pamiętnikarskich. Zabieg ten sprawił, że można śledzić, jak zmieniały się w czasie oceny i opinie współczesnych na temat tych samych zdarzeń i problemów oraz jak zmieniała się „postać” portretowanego szlachcica. Recenzja książki ukazała się w czasopismach: "Rocznik Humanistyczny" 2008, nr 57, z. 2, s. 284-286. "Nowe Książki" 2009, nr 10, s. 73-74. "Wiek Oświecenia" 2010, tom 26: Południe wieku, s. 178-182.

Scripta Classica. Vol. 12

red. Anna Kucz, Patrycja Matusiak

Wolumen 12 Scripta Classica zawiera czternaście artykułów polskich badaczy starożytności poświęconych refleksji nad fenomenem śmierci w czasach antycznych oraz nad jego literackimi reprezentacjami w kulturze śródziemnomorskiej. Autorzy w swych artykułach nawiązując do różnych mitów, religii, obrzędów, tradycji literackiej i filozoficznej, symboli utrwalonych w kulturze śródziemnomorskiej, między innymi dowodzą, że  przerażenie z powodu śmierci i lęk przed rozkładem zwłok widoczne było również w antycznej kulturze. Niniejszy wolumen  otwiera wspomnienie o Profesorze Kolendo i wprowadza nas w nastrój zadumy i refleksji nad śmiercią, a także uzmysławia nam naszą bezradność w jej obliczu. Publikacja skierowana jest do filologów, historyków, filozofów, kulturoznawców, teologów, archeologów, do wszystkich tych, którzy zechcieliby rozważyć kwestię namysłu starożytnych nad śmiercią oraz tych, którzy zechcą szukać w niej inspiracji i pouczenia.

Sensu sens

Marek Adamik

    "Sensu sens" Marka Adamika nominowane do prestiżowej Nagrody Conrada 2016. Książkę nominowało szanowne Jury, natomiast reszta w rękach Czytelników, czyli Was:))) Tu możecie oddać swój głos >> Podróż w głąb siebie, na spotkanie z własnymi demonami, lękami, pragnieniami — by w końcu odkryć, czym naprawdę jest życie... Literacki debiut Marka Adamika budzi dreszcze zachwytu i przerażenia. To zapowiedź prywatnej apokalipsy, rozpadu osobowości, zniszczenia umysłu i ciała. Intrygująca, przejmująca opowieść o człowieku, chorobie i walce o życie, która w efekcie okazuje się walką o duszę, o siebie samego, o... sens sensu. Oryginalne połączenie tekstu i obrazu, przemieszanie wątków wabi czytelnika, każe mu odkrywać kolejne sekrety, nadawać własny porządek całej historii i odczytywać ją na wielu poziomach. Kto jest na tyle odważny, by zejść w najgłębsze zakamarki swojej duszy, jeśli wie, że może nie wrócić, a w najlepszym razie straci coś, co stanowiło do tej pory treść jego życia?   Uważam „Sensu sens" Marka Adamika za książkę wybitną. Udało mu się w wyjątkowo osobisty, oryginalny sposób przetworzyć literacko własne bolesne doświadczenie nieuleczalnej choroby tak, żeby nie usentymentalnić go, ale zuniwersalizować, wprowadzić w region, gdzie niemal dziennikowa narracja nabiera symbolicznego wymiaru, proste codzienne przeszkody i lęki urastają do rozmiarów sennego koszmaru, zaś napięcie buduje się między słowami i zdaniami. Cała książka — z jej oprawą graficzną, z ilustracjami, staje się swoistym dziełem sztuki, artefaktem.   Agnieszka Holland   Książka jest piękna i bardzo poruszająca. Wydaje mi się, że dla wielu to będzie niezwykła lektura. Magdalena Łazarkiewicz Polecamy wysłuchanie audycji radia TOK FM, w niedzielę 18 października gośćmy Ewy Podolskiej byli Marek Adamik i dr hab. Hubert Kaszyński z Instytutu Socjologii UJ Polecamy przeczytanie wywiadu z Autorem w magazynie SENS Polecamy przeczytanie wywiadu z Autorem w Wysokich Obcasach Polecamy wysłuchanie audycji radia TOK FM, w sobotę 1 sierpnia gościem Ewy Podolskiej był autor książki - Marek Adamik Polecamy wysłuchanie audycji Elżbiety Korczynskiej "Linia życia" w radiowej Trójce, ktorej gościem był Marek Adamik - autor ksiazki "Sensu sens" Polecamy wysłuchanie fragmentów książki Marka Adamika, czytanych przez Marcina Przybylskiego na antenie Programu 1 Polskiego Radia Polecamy wysłuchanie reportażu Elżbiety Korczyńskiej - dziennikarki radiowej Trójki - ze spotkania autorskiego z Markiem Adamikiem w "Modzie na Czytanie" Marek Adamik w wywiadzie dla "Kultury do kwadratu" w Polsat News2 Filip Łobodziński z Xięgarni poleca: Marek Adamik w wywiadzie dla Xięgarni - TVN24 Afisz TVP Kultura poleca:   "To jest zapis mojej drogi" - Marek Adamik w wywiadzie dla Rzeczpospolitej [Warszwskie Targi Książki 2015]

Silva Rerum Księdza Szymona Krzysztofowicza

Szymon Krzysztofowicz, Franciszek Salezy Potocki

Jest to Silva Rerum Księdza Szymona Krzysztofowicza, Kanonika Katedry Kamienieckiej Oficjała. Podolskiego i proboszcza mohylowskiego (1763-1808). Sylwa (łac. silva rerum dosł. las rzeczy) forma piśmiennictwa popularna wśród szlachty polskiej, wywodząca się m.in. ze zbioru Silvae rzymskiego poety Stacjusza, obejmująca niejednorodne formalnie teksty zapisywane na gorąco i wyróżniające się różnorodną tematyką. Sylwy cechuje różnorodna konstrukcja, znajdziemy w nich coś z roczników, kroniki, dziennika i pamiętnika. Służy dokumentacji, archiwizacji, zabezpieczeniu pamięci. Pisana również w celach rozrywkowych i towarzyskich. (za Wikipedią).

Świat dziecka ziemiańskiego. Antologia źródeł

Jarosław Kita, Nina Kapuścińska-Kmiecik

 Podstawę wydania stanowią drukowane po raz pierwszy materiały pamiętnikarskie: dziennik sześcioletniej Helenki Potockiej oraz dziennik pisany przez jej ciotkę Ludwikę Ostrowską, gdy miała ona osiemnaście i dziewiętnaście lat. Obydwa rękopisy zachowały się w zbiorach Archiwum Państwowego w Łodzi, w zespole podworskim Archiwum Potockich i Ostrowskich z Maluszyna. Dzienniki Helenki i Ludwiki wzbogacone zostały o materiał ilustracyjny – fotografie autorek i ich krewnych – głównie z rodzin Ostrowskich, Potockich, Morstinów, Siemieńskich – występujących na kartach obu dzienników. Ponadto w trzeciej części publikacji, zatytułowanej Varia, zamieszczono materiał ikonograficzny pochodzący z zespołu APiOM, z Cyfrowej Biblioteki Narodoweji z ówczesnej prasy ilustrowanej Królestwa Polskiego, dotyczący różnorodnych kwestii związanych z życiem, wychowaniem i kształceniem dzieci ziemiańskich oraz stanowiący efekt weny młodych ziemian.

Światowe życie

Kryda Barbara

Tytuł książki, Światowe życie, ma znaczenie nieco ironiczne. Rodzina Barbary Krydy, niesiona przez wiatry historii wielokrotnie zmuszona była zmieniać miejsce pobytu. Byli związani przede wszystkim z dawną austriacką Galicją i ich stolicami Krakowem i Lwowem, ale również z polsko-ruskim Dobruszem i Orenburgiem. Nie brak też związków z Wileńszczyzną, odległym Ałtajskim Krajem, a wśród młodszego pokolenia z Kuwejtem czy Norwegią. Najważniejszym miejscem pozostaje jednak Zimna Woda, mała miejscowość pod Lwowem, gdzie rodzice Autorki, wydawałoby się, znaleźli swoje miejsce. Przed samą II wojną światową wybudowali tam dom i mieli w nim żyć „długo i szczęśliwie”. Niestety, tę swoją „małą ojczyznę” musieli opuścić po sześciu wojennych latach w toku wymuszonej „repatriacji”. Mimo opisywanych często dramatycznych epizodów wspomnienia zawierają optymistyczne przesłanie. Autorka pisze o dzielnych i mądrych, choć zwyczajnych ludziach, którzy starali się przekazać następnym pokoleniom, że zawsze należy szukać sposobu na przekraczanie nienawiści, ofiarowywanie zrozumienia i zdobywanie przyjaźni, nie przez drętwe moralizatorstwo, ale w toku codziennego życia. W części pierwszej, Dziedzictwo, pisząc o dawnych czasach, Autorka opierała się na przekazach rodzinnych oraz spisanych przed śmiercią wspomnieniach ojca Ottona. W części drugiej, Za siatką, wykorzystała przede wszystkim własne wspomnienia. W książce nie brak starych zdjęć rodzinnych, fragmentów listów i kopii dokumentów.