Świat sen

Krzysztof Kamil Baczyński

Świat sen Smut­ny, ja­ki smut­ny czło­wiek uśpio­ny w zda­rze­niach,  w zda­rze­niach praw­dzi­wych.  Jak­byś kre­ślił kół­ko na pia­sku, a w dę­bów cie­nie  jak w rze­czy­wi­ste zam­ki ko­lo­ro­we po­wpra­wiał szy­by.    Tak so­bie nie­roz­trop­nie -- ni­by przy­po­mi­nasz  dzie­cię­ce twier­dze z pia­sku.  Uwie­rzyć ła­two: ży­jesz tam,  a te­raz śnisz tyl­ko  ośle­pia­ją­cy sen pio­ru­nów, krzyw­dy i bla­sku.    Jak­że spo­koj­nie,    choć upły­nął dwu­dzie­sty rok,  nie wie­rzyć w rze­ki ognia, przez wiatr uno­szo­nych lu­dzi,  to­nąc po brze­gi spoj­rze­nia w rze­czy­wi­stość. [...]Krzysztof Kamil BaczyńskiUr. 22 stycznia 1921 r. w Warszawie Zm. 4 sierpnia 1944 r. w Warszawie Najważniejsze dzieła: Pokolenie, Historia, Bez imienia, Dwie miłości, Z głową na karabinie Poeta, rysownik. Twórczość poetycką rozpoczął już jako uczeń gimnazjum im. Stefana Batorego w Warszawie, gdzie w 1939 r. zdał maturę. Związany ze środowiskiem młodzieży lewicowej, m.in. z organizacją Spartakus działającą półlegalnie w szkołach średnich. W czasie okupacji niemieckiej zbliżył się do ugrupowań socjalistycznych, wydających podziemne pisma ?Płomienie? i ?Droga?. Od 1943 r. uczestniczył w tajnych kompletach polonistycznych, w tymże roku wstąpił do Harcerskich Grup Szturmowych, które stały się zalążkiem batalionu AK ?Zośka? oraz ukończył konspiracyjną szkołę podchorążych rezerwy. Uczestnik powstania warszawskiego; poległ w walce przy Placu Teatralnym (Pałac Blanka); w parę tygodni później zginęła w powstaniu żona poety Barbara, którą poślubił w 1942 r. Nie licząc dwóch zbiorków odbitych na hektografie w 7 egzemplarzach w 1940 r. i kilku wierszy w antologiach Pieśń niepodległa i Słowo prawdziwe, zdążył ogłosić, pod pseudonimem Jan Bugaj, dwa konspiracyjne zbiory: Wiersze wybrane (1942) i Arkusz poetycki (1944) wydane nakładem ?Drogi?. Kupując książkę wspierasz fundację Nowoczesna Polska, która propaguje ideę wolnej kultury. Wolne Lektury to biblioteka internetowa, rozwijana pod patronatem Ministerstwa Edukacji Narodowej. W jej zbiorach znajduje się kilka tysięcy utworów, w tym wiele lektur szkolnych zalecanych do użytku przez MEN, które trafiły już do domeny publicznej. Wszystkie dzieła są odpowiednio opracowane - opatrzone przypisami oraz motywami.

Tarp skausm garbę

Maironis

Tarp skaus­mu i gar­bęPo­e­ma iš da­bar­ti­niu lai­ku Pra­tar­me Iš­leis­da­mas i žmo­nes sa­vo my­li­miau­sią ku­di­ki, kam gi ji pa­švę­siu? Mu­su gar­bin­go­ji di­duo­me­ne jo ne­su­pras­tu; se­niai iš­va­riu­si iš sa­lio­nu sa­vo te­vy­nes lie­žu­vi, mo­ka jo tik tiek, kad su tar­nais su­si­šne­ke­tu; ant ga­lo ne­tu­ri ka­da jo ge­rai ir iš­si­mo­kin­ti, pa­de­ju­si ne­maž lai­ko ant pran­cu­ziš­kos, vo­kiš­kos ir ki­tu kal­bu. Gal ne­ku­rie ir pa­girs teo­ri­jo­je ma­no ge­rus no­rus, bet dau­giaus iš ju rei­ka­lau­ti, ro­dos, bu­tu dar par anks­ti. Ne­skai­tys ma­no po­e­mos ir uki­nin­kai -- varg­die­niai; ne del ju ra­šiau; rei­kia dar jiems ap­švie­ti­mo, kad ga­le­tu ją su­pras­ti. Vi­sa ma­no vil­tis tai moks­liš­kai ap­švies­ta jau­nuo­me­ne; ji­nai su­pras ma­no no­rus, at­ras čia sau pe­ną ir pa­ža­di­ni­mą to­les­niam dar­bui; ma­no ide­jos ne­pa­si­ro­dys jai ne­pa­sie­kia­mos ir ne­ga­li­mos; ne­pa­žin­da­ma nu­si­mi­ni­mo, ji­nai stos drą­siai i ka­rio­nę su sun­kio­mis ir skau­džio­mis mu­su ap­lin­ky­be­mis, tarp skaus­mu-var­gu at­ras ke­lią i gar­bę, jai pri­gu­li mu­su at­ei­ga, del jos tai ir pa­švę­siu sa­vo pir­mą­ją po­e­mą. [...] Maironis Ur. 21 października 1862 r. we dworze Pasandrawis, pow. Jezioroski. Zm. 28 czerwca 1932 w Kownie Najważniejsze dzieła: Pavasario balsai (Głosy wiosny), poematy: Jaunoji Lietuva (Młoda Litwa), Tarp skausm? ? garbę (Przez ciernie ku chwale), Nuo Birut?s kalno (Znad Biruty), M?s? vargai (Nasze biedy), libretta: Kame išganymas (W czym zbawienie), Nelaimingos Dangut?s vestuv?s (Nieszczęśliwe wesele Dangut?). Właśc. Jonas Mačiulis-Maironis. Ksiądz, profesor, litewski poeta romantyzmu. Pisarz pochodził z rodziny wolnych chłopów. Jego ojciec, mimo iż słabo piśmienny, był niezwykle inicjatywnym człowiekiem. Początkowo poeta naukę pobierał w domu, tutaj też się nauczył jęz. polskiego. Po ukończeniu gimnazjum w Kownie w 1883 r. J. Mačiulis studiował literaturoznawstwo na Wydziale Historyczno-Filologicznym Uniwersytetu Kijowskiego. Po roku z woli ojca wstąpił do Seminarium Duchownego w Kownie, po ukończeniu którego pomyślnie kontynuował naukę na Akademii Duchownej w Petersburgu. Przez całe swe życie J. Mačiulis prowadził nadzwyczaj aktywną działalność naukową: zdobywszy stopień doktora, a następnie profesora, wykładał na Akademii Duchownej w Petersburgu, w Seminarium Duchownym w Kownie, w latach 1909-1932 ? pełnił obowiązki rektora seminarium. W 1932 r. zdobył tytuł Doktora Honorowego Uniwersytetu Witolda Wielkiego w Kownie.   Kupując książkę wspierasz fundację Nowoczesna Polska, która propaguje ideę wolnej kultury. Wolne Lektury to biblioteka internetowa, rozwijana pod patronatem Ministerstwa Edukacji Narodowej. W jej zbiorach znajduje się kilka tysięcy utworów, w tym wiele lektur szkolnych zalecanych do użytku przez MEN, które trafiły już do domeny publicznej. Wszystkie dzieła są odpowiednio opracowane - opatrzone przypisami oraz motywami.

Tego dnia

Krzysztof Kamil Baczyński

Te­go dnia Te­go dnia, gdy wra­ca­łem do pie­kła  przez uli­cę jak cię­żar po­wie­trza,  przez tę ci­szę, gdy wzrok mi już uwiądł,  przez tę ci­szę, gdy płacz mi już wie­trzał,    po­wra­ca­łem po tę­czy do pie­kła...    Z na­pęcz­nia­łych chmur cmen­tar­nia­nych  ło­skot wer­bli ża­łob­nych mnie owiał  te­go dnia, gdy wra­ca­łem do pie­kła,  a za­bra­kło już zło­ta na sło­wach,    prze­cho­dzi­łem od chmur cmen­tar­nia­nych...    Po ko­lum­nach drzew świ­tem ró­żo­wych...  par­ki gę­sto omszy­ły łuk ulic,  tak­tem no­cy scho­dzi­łem na prze­strzał  w cięż­kiej bar­wie wy­pu­kłych dni-ku­li    przez brzeg mo­rza od świ­tu ró­żo­wy...    Zie­leń pa­rą błę­kit­ną wy­bu­chła,  czu­łem ci­szę czer­wo­ną i gład­ką  te­go dnia, gdy wra­ca­łem do pie­kła,  wy­bar­wi­łem ostat­ni raz:

Teologia

Krzysztof Kamil Baczyński

Teo­lo­gia To ty cio­sa­mi pio­ru­nów hu­cza­łeś  w ko­wa­dła zdrę­twia­łych źre­nic,  że czasz­ki dla lę­ku by­ły za ma­łe,  a ser­ca za wiel­kie dla zie­mi.    To ty ci­ska­łeś z dło­ni jak or­kan  ku­le ogni­ste na krą­gły strop,  a w dro­gi ludz­kie sny i ru­iny  dy­mią­ce jak twój świe­ży trop.    I za­sty­ga­łeś w po­gro­mów zgiełk  po­śród wę­dró­wek głu­chych po­ko­leń,  aż osa­czo­ny lu­fa­mi szkieł  sta­ną­łeś kro­plą wo­dy na sto­le. [...]Krzysztof Kamil BaczyńskiUr. 22 stycznia 1921 r. w Warszawie Zm. 4 sierpnia 1944 r. w Warszawie Najważniejsze dzieła: Pokolenie, Historia, Bez imienia, Dwie miłości, Z głową na karabinie Poeta, rysownik. Twórczość poetycką rozpoczął już jako uczeń gimnazjum im. Stefana Batorego w Warszawie, gdzie w 1939 r. zdał maturę. Związany ze środowiskiem młodzieży lewicowej, m.in. z organizacją Spartakus działającą półlegalnie w szkołach średnich. W czasie okupacji niemieckiej zbliżył się do ugrupowań socjalistycznych, wydających podziemne pisma ?Płomienie? i ?Droga?. Od 1943 r. uczestniczył w tajnych kompletach polonistycznych, w tymże roku wstąpił do Harcerskich Grup Szturmowych, które stały się zalążkiem batalionu AK ?Zośka? oraz ukończył konspiracyjną szkołę podchorążych rezerwy. Uczestnik powstania warszawskiego; poległ w walce przy Placu Teatralnym (Pałac Blanka); w parę tygodni później zginęła w powstaniu żona poety Barbara, którą poślubił w 1942 r. Nie licząc dwóch zbiorków odbitych na hektografie w 7 egzemplarzach w 1940 r. i kilku wierszy w antologiach Pieśń niepodległa i Słowo prawdziwe, zdążył ogłosić, pod pseudonimem Jan Bugaj, dwa konspiracyjne zbiory: Wiersze wybrane (1942) i Arkusz poetycki (1944) wydane nakładem ?Drogi?. Kupując książkę wspierasz fundację Nowoczesna Polska, która propaguje ideę wolnej kultury. Wolne Lektury to biblioteka internetowa, rozwijana pod patronatem Ministerstwa Edukacji Narodowej. W jej zbiorach znajduje się kilka tysięcy utworów, w tym wiele lektur szkolnych zalecanych do użytku przez MEN, które trafiły już do domeny publicznej. Wszystkie dzieła są odpowiednio opracowane - opatrzone przypisami oraz motywami.

Tiriel

William Blake

Tiriel - to książka w dwóch wersjach językowych: polskiej i angielskiej. A dual Polish-English language edition, którą na język polski przełożył Jan Kasprowicz. Tiriel jest poematem narracyjnym, napisanym ok. 1789. Uważa się go za pierwszą z proroczych ksiąg Blakea. A o czym opowiada ów poemat? Synowie Har i Hevy zbuntowali się i porzucili swoich rodziców. Potem Tiriel stał się tyranem na zachodzie, doprowadzając jednego z braci, Ijima, do wygnania na pustynię, spętał zaś drugiego, Zazela, w jaskini w górach. Potem Tiriel uczynił niewolników z własnych dzieci, aż w końcu one, prowadzone przez najstarszego syna, Heuxosa, również się zbuntowały, obalając ojca. Tiriel udał się na wygnanie w góry wraz z żoną Myrataną. Pięć lat później wrócił jednak do królestwa wraz z umierającą żoną, chcąc, aby ich dzieci widziały jej śmierć... Ale nie jest to streszczenie całego poematu. To nie koniec opowieści. Poeta snuje ją bowiem dalej... Cała opowieść jest nie tylko piękna, nie tylko mądra, ale także i emocjonująca. Zachęcamy do przeczytania całego poematu!

Tobiasz wyzwolony

Stanisław Herakliusz Lubomirski

Stanisław Herakliusz Lubomirski (1641-1702) jest uważany za jednego z najwybitniejszych pisarzy polskiego Baroku. Już współcześni nazywali go „Polskim Salomonem". Pochodził ze starego magnackiego rodu, jego ojciec, Jerzy, zasłynął jako przywódca rokoszu. Poeta w młodości podróżował po Europie, gdzie zetknął się z literaturą i teatrem francuskim, hiszpańskim i włoskim. Po powrocie do kraju zajął się polityką, stopniowo zdobywając najwyższe godności w państwie, czego ukoronowaniem był urząd marszałka wielkiego koronnego. Swój pałac w Ujazdowie pod Warszawą zamienił w znaczący ośrodek literatury i sztuki. Był pisarzem bardzo wszechstronnym. Jego dzieła prozatorskie (Rozmowy Artaksesa i Ewandra) są prototypem polskiej powieści i eseju. W poezji interesował go zarówno dramat (Ermida Królewna pasterska), liryka (Poezje postu świętego, Teomuza) jak i epika (Orfeusz, Tobiasz wyzwolony). Nawiązywał w nich do literatury włoskiej, zwłaszcza do poezji Giambattisty Marina, aczkolwiek istotne w jego twórczości są też koneksje francuskie. W poezjach pisanych po łacinie, do których wprowadzał śmiałe eksperymenty formalne, widać inspiracje neostoickie (Adverbia Moralia). Wzorowany na Księdze Tobiasza romans biblijny Tobiasz wyzwolony (powst. w latach 60. XVII w., 1 wyd. 1683) został wysoko oceniony przez współczesnych. Skomplikowana, wielowątkowa akcja, ironiczny dystans wobec bohaterów, czytelników i samego autora, mistrzostwo w zakresie wersyfikacji i stylu stawiają ten poemat wśród największych dzieł epiki europejskiej.

Totenmesse

Stanisław Przybyszewski

To­ten­mes­se Mot­to: Fis­moll Po­lo­nai­se Op. 44 Fried­rich Cho­pin. Mei­nem Freun­de  dem Dich­ter  der ,,Ver­wand­lun­gen der Ve­nus"  Ri­chard Deh­mel  ge­wid­met.    Einen von den Un­be­kann­ten, von den im Dunklen und in Ver­ges­sen­heit le­ben­den ,,Cer­tains" füh­re ich hier vor. Es ist Ei­ner von de­nen, die auf dem We­ge hin­kni­cken, wie kran­ke Blu­men, -- Ei­ner von dem ari­sto­kra­ti­schen Ge­schlech­te des neu­en Geis­tes, die an über­mä­ßi­ger Ver­fei­ne­rung und all­zu üp­pi­ger Ge­hir­n­ent­wi­cke­lung zu­grun­de ge­hen. Wie ich in der Se­rie ,,Zur Psy­cho­lo­gie des In­di­vi­du­ums" durch­aus kei­ne Kri­ti­ken schrei­ben woll­te, son­dern ein­zig und al­lein die jüngs­te Evo­lu­ti­ons­pha­se des mensch­li­chen Ge­hir­n­es zu un­ter­su­chen be­ab­sich­tigt, ih­re fei­nen und feins­ten Wur­zel­fa­sern zu be­schrei­ben, ih­re Zu­sam­men­set­zung zu ana­ly­sie­ren, ein To­ta­li­täts­bild des­sen zu ge­ben, was noch un­klar und ver­schwom­men, nichts­de­sto­we­ni­ger im­mer ener­gi­scher in den ver­schie­dens­ten Äu­ße­run­gen des mo­der­nen Le­bens sich kund­gibt: so auch in die­ser Er­zäh­lung. [...] Stanisław Przybyszewski Ur. 7 maja 1868 w Łojewie Zm. 23 listopada 1927 w Jarontach Najważniejsze dzieła: Confiteor (1899), Requiem aeternam (niem. Totenmesse 1893; pol. 1904), De profundis (niem. 1895; pol. 1900), Nad morzem (1899), Androgyne (1900), Homo sapiens (niem. 1895-1896, pol. 1901), Dzieci Szatana (niem. Satans Kinder 1897, pol. 1899); Dla szczęścia (niem. Das grosse Glueck 1897, pol. 1897); Matka (1902); Śnieg (1903); Gody życia (1909); Mściciel (1927) Urodził się na Kujawach, był synem nauczyciela wiejskiego; po ukończeniu niem. gimnazjum wyjechał do Berlina, gdzie studiował architekturę i medycynę. Opublikowanie rozwijających modernistyczną koncepcję twórcy esejów filoz. Chopin i Nietzsche oraz Ola Hanson (publ. niem. jako cykl Zur Psychologie des Individuums 1892) dało mu wstęp do berlińskiej bohemy artystycznej. Przybyszewski miał okazję zaprzyjaźnić się z postaciami wyznaczającymi styl epoki, takimi jak August Strindberg, Edward Munch czy Richard Dehmel. Ożeniwszy się w 1893 r. z norweską pianistką i pisarką Dagny Juel, do 1898 r. przebywał głównie w Norwegii, gdzie poznał kolejnych ważnych twórców, m.in. Henryka Ibsena i Knuta Hamsuna. Małżeństwo odwiedziło też Hiszpanię, korzystając z zaproszenia pol. filozofa-mesjanisty Wincentego Lutosławskiego. Następnie w Paryżu Przybyszewski znalazł się w kręgu Miriama (tj. Zenona Przesmyckiego, późniejszego wydawcy pism Norwida, tłumacza literatury fr., niem. i ang.). W 1898 przyjechał do Krakowa, poprzedzany rozgłosem zdobytym w Niemczech, Czechach i krajach skandynawskich; entuzjastycznie przyjęty przez młode środowisko twórcze. W Krakowie redagował młodopolskie ,,Życie" przy współpracy artyst. Wyspiańskiego, a także przewodził cyganerii (do której należał m.in. Tadeusz ,,Boy" Żeleński), otoczony atmosferą skandalu, ze względu na tematykę erotyczną swoich utworów, jak również rozwiązły styl życia, pijaństwo i takie incydenty jak odbicie żony Janowi Kasprowiczowi. Jego poglądy, będące adaptacją filozofii Schopenhauera i Nietzschego, eksponowały indywidualizm (przede wszystkim jednostki twórczej skłóconej z otoczeniem, wolnej od wszelkich zobowiązań społecznych i moralnych), tragizm natury ludzkiej, rozdartej między pierwiastkiem wyższym, duszą, i niższym, mózgiem (racjonalnością) oraz ideę pożądania jako siły kosmicznej. Głosił, że nowa sztuka powinna być celem samym w sobie, prowadząc artystę (poprzez analizę seksu i stanów patologicznych jako sfer wyłączonych spod kontroli świadomości) do poznania ,,nagiej duszy", wyzwolonej z więzów racjonalizmu i sensualizmu. Przyczynił się do rozwoju form artystycznych (np. powieści psychologicznej przez wprowadzenie rozbudowanych monologów wewn. i mowy pozornie zależnej) oraz postaw myślowych w Polsce. Na początku dwudziestolecia międzywojennego (1918-1920) Przybyszewski oddziałał także na środowisko poznańskich ekspresjonistów, skupionych wokół pisma ,,Zdrój" (studium programowe ,,Ekspresjonizm, Słowacki i Genesis z Ducha", 1918). Pod koniec życia pisał pamiętniki, wyd. pt. Moi współcześni.   Kupując książkę wspierasz fundację Nowoczesna Polska, która propaguje ideę wolnej kultury. Wolne Lektury to biblioteka internetowa, rozwijana pod patronatem Ministerstwa Edukacji Narodowej. W jej zbiorach znajduje się kilka tysięcy utworów, w tym wiele lektur szkolnych zalecanych do użytku przez MEN, które trafiły już do domeny publicznej. Wszystkie dzieła są odpowiednio opracowane - opatrzone przypisami oraz motywami.

Transakcyja wojny chocimskiej. Fragmenty

Wacław Potocki

Wacław Potocki (1621-1696) był najpłodniejszym poetą doby baroku. Pozostawił po sobie ok. 300 tysięcy wersów  rozpisanych na rozmaite pod względem tematycznym utwory. W bogatej twórczości epickiej, moralistycznej i satyrycznej na uwage zasługują głównie zbiory: Ogród nie plewiony oraz Moralia inspirowane Adagiami Erazma. Potocki należy do grona najwybitniejszych twórców nurtu sarmackiego (obok W. Kochowskiego i J.Ch. Paska), co zaświadcza wybitny esej heroiczny Transakcyja wojny chocimskiej (w niniejszym tomie). Podzielony na dziesięć pieśni tekst stanowi poetycką parafrazę diariusza Jakuba Sobieskiego, w którym magnat opisał batalię pod Chocimiem 1621 roku. Potocki, w przeciwieństwie do pierwowzoru, z jednej strony ubarwia epizody bitewne konfliktu polsko-tureckiego, z drugiej natomiast wprowadza liczne dygresje odnoszące się do sytuacji polityczno-społeczno-obyczajowej czasów sobie współczesnych (pierwsza redakcja poematu powstała w r. 1670).