W kierunku nacjokracji. Tendencje autorytarne, totalistyczne i profaszystowskie w polskiej myśli politycznej (1933-1939): narodowcy - narodowi radykałowie - narodowi socjaliści

Jarosław Tomasiewicz

Niniejsza praca jest kontynuacją mojej wcześniejszej publikacji poświęconej tendencjom autorytarnym i profaszystowskim w polskiej myśli politycznej lat 1921–19351. Choć zasadniczo posługuję się wypracowaną wcześniej metodologią, to jednak książka ta nie jest prostym przedłużeniem zarysowanych uprzednio wątków. W latach 30. uległ zmianie kontekst, w którym rozwijała się polska myśl polityczna. W dobie Wielkiego Kryzysu gospodarczego pogłębieniu uległ kryzys demokracji – kwestionowano już nie tylko konkretne rozwiązania instytucjonalne, ale same jej aksjologiczne fundamenty. O ile wcześniej osamotniona dyktatura Mussoliniego traktowana była jako ciekawy, acz ryzykowny eksperyment, swoiście włoski fenomen niemożliwy do implementowania poza Półwyspem Apenińskim, o tyle w latach 30. nastąpił rozkwit dyktatur w państwach ościennych; faszystowski wzorzec promieniował już nie z odległej Italii ale z sąsiednich Niemiec. Zarazem faszyzm ostatecznie „wypączkował” wówczas z szerszej formuły prawicowego autorytaryzmu, uzyskując totalitarną swoistość. Mówiąc precyzyjnie, nastąpiło przejście od modelu autorytarnego (zadowalającego się redukcją parlamentaryzmu) do totalitarnego (charakteryzującego się nie tylko autokratyzmem, ale też Gleichschaltungiem). Większe ciśnienie wzorców totalitarnych prowadziło do polaryzacji: w pewnych środowiskach wcześniejsze zainteresowanie faszyzmem zanikło, natomiast w innych uległo wzmocnieniu. Celem tej pracy jest zbadanie, w jaki sposób i w jakim stopniu ideologia faszystowska, triumfująca w latach 30. XX w., wywierała wpływ na polską myśl polityczną. (fragment wstępu)

W poszukiwaniu nowego ładu. Tendencje antyliberalne, autorytarne i profaszystowskie w polskiej myśli politycznej i społecznej lat 30. XX w.: piłsudczycy i inni

Jarosław Tomasiewicz

Praca opisuje przemiany polskiej myśli politycznej i społecznej lat trzydziestych, dokonujące się pod wpływem kryzysu gospodarczego, zagrożenia zewnętrznego i promieniowania faszyzmu. Analizowane są tu autorytarne i profaszystowskie tendencje, występujące zarówno w ugrupowaniach politycznych (sanacja, konserwatyści, nurt katolicko-społeczny), jak i w środowiskach niepolitycznych (panslawiści, neopoganie, antysemici, kombatanci, inżynierowie, prawnicy, artyści itd.). Autor zajmuje się aspektami dotąd często pomijanymi przez badaczy, uwzględnia ośrodki i postacie do tej pory nigdy nie opisywane. Publikacja ta, wraz z dwoma poprzednimi pozycjami autora, ujmuje całość sceny ideowopolitycznej Drugiej Rzeczypospolitej. Wnioski płynące z analizy rozwoju tendencji antyliberalnych w ubiegłym stuleciu mogą okazać się pomocne również dla zrozumienia współczesnych zjawisk.

W reakcji na powojenną przemoc antysemicką. Samoobrona Żydów w Łodzi - uwarunkowania społeczno-polityczne i przestrzenne

Andrzej Rykała

Żydowska samoobrona powstała w wyniku przetaczającej się przez Polskę fali mordów ocalałych z Zagłady, "antyżydowskich prowokacji, napadów na pociągi i zabijania Żydów znajdujących się w nich, wreszcie kulminacyjnego punktu działalności antyżydowskiej band", jakim był pogrom kielecki. Podjęty temat dotyczy permanentnego powojennego zagrożenia fizycznego Żydów oraz ich reakcji na to zagrożenie. Autor starannie opisuje codzienną rzeczywistość przemocy na terenie całego kraju, ze szczególnym uwzględnieniem regionu łódzkiego. Te mikroopisy dają dobry wgląd w aurę otaczającą Żydów i motywację prześladowców. Autor eksploruje nowe źródła historyczne i przetwarza pochodzące z nich dane - posługując się kartograficzną metodą prezentacji - w pionierski sposób na gruncie polskiego piśmiennictwa. Uszczegóławia naszą wiedzę, a jednocześnie weryfikuje i podsumowuje wnioski innych badaczy. Książka jest przykładem dzieła, w którym specjalistyczna metoda i opis ludzkich dramatów pozostają ze sobą w harmonii. Helena Datner (Żydowski Instytut Historyczny)

Wacław Rzewuski i przygody jego w Arabii

Lucjan Siemieński

UWAGA! e-book jest skanem zapisanym w formacie PDF. Plik pdf uniemożliwia przeszukiwanie i kopiowanie tekstu Wacław Seweryn Rzewuski znany tez jako: Emir Tadż el faher Abd-el-Niszan; Emir Arslan; Abu Assed; Le Comte W. S. R.; Dżiecar el cheil; Hrabia W. S. R.; W... R..., (1784-1831) syn Seweryna Rzewuskiego, hetmana polnego koronnego i Konstancji Małgorzaty Lubomirskiej, podróżnik, orientalista, pamiętnikarz, poeta, jeździec i znawca koni. W 1817 r. wyjechał na Wschód w misji zakupu koni arabskich dla cara Aleksandra I. W latach 1818-1820 podróżował po Bliskim Wschodzie. W Arabii poznał pustynię i jej mieszkańców. Zwiedził Syrię, Irak, Liban oraz Palestynę. W 1818 r. jako jeden z wodzów eskorty dotarł wraz z wielką pielgrzymką do bram Mekki. Opracował m.in.: plan meczetu w Mekce (na podstawie innego źródła, bo sam do Mekki nie wjechał), mapy Persji oraz Półwyspu Arabskiego. Pozyskał zaufanie i przyjaźń przywódców szczepów beduińskich. Z wodzem rodu Roualla, Edre ibn Shalanem, zawarł przymierze krwi. Rzewuski zżył się z Beduinami mieszkał z nimi, polował, świętował i brał udział w ich wyprawach wojennych. Kunszt wojenny i odwaga przyniosły mu uznanie i sławę. Przyjęty do 13 plemion arabskich otrzymał tytuł emira i imiona: Tadż al-Fahr (Korona sławy), Abd al-Niszan (Sługa znaku). Po powrocie do kraju osiadł w rodzinnym Sawraniu na Podolu. Miał bogatą kolekcję orientalnych rękopisów, książek, strojów, broni i fajek. Wiele czasu spędzał w stroju beduińskim w siodle wśród Ukraińców, nocując w stepach pod namiotem. (za Wikipedią).

Warstwy ludu. Chłopki, chłopi i inni w literaturach regionalnych (XIX-XXI wiek)

praca zbiorowa

Ramę poznawczą monografii tworzą zagadnienia nowego regionalizmu oraz "zwrotu ludowego", dotyczące chłopskich, plebejskich tradycji kultury polskiej, natomiast przedmiotem naukowej refleksji są zjawiska literackie, w różny sposób reprezentujące kulturę ludową (od świadectw folklorystycznych po literackie stylizacje), pochodzące z różnych epok. Monografia bardzo udanie wpisuje się w zbiór wcześniejszych tomów wydanych w ramach serii "Nowy regionalizm w badaniach literackich", dopełniając tematykę poprzednich publikacji. Fragment recenzji prof. UAM dr. hab. Jana Galanta Po rewolucji "zwrotu ludowego" nadszedł czas (meta)refleksji nad uprawianymi "modelami opowieści" o chłopach. Tytułowy "lud", jak przypominają za Leszczyńskim redaktorki tomu, jest nieostrą kategorią obejmującą rozmaitych subalternów. Także lud miejski ("pospólstwo", "gmin"), robotników (fabrycznych i gospodarstw rolnych), rzemieślników itp. [...] Zamieszczone w monografii artykuły można zgrupować w dwa podzbiory. Do pierwszego należą te, które dotyczą tekstowych reprezentacji chłopskości. Do drugiego przynależą te, które dotyczą (możliwości) wypowiadania chłopskości; stanowią one udaną próbę oddania głosu i sprawczości chłopom, chłopkom, kulturze ludu (z premedytacją nie piszę "ludowej"), faktyczne spotkanie z, jak zakładały redaktorki, "ludową realnością". Fragment recenzji dr hab. prof. UKEN Magdaleny Roszczynialskiej

Warzechowie. Dicta Varzancha

Wiesław Marek Warzecha

Prezentowana monografia nosi tytuł Warzechowie. Dicta Varzancha. Praca obejmuje szereg rozdziałów pomyślanych jako osobne eseje, częściowo w swej treści autonomiczne, częściowo zaś powiązane z innymi poprzez bazę źródłową. Każda wyodrębniona część ma własny tytuł, który znamionuje obszar tematyczny w nim poruszany. W naszym zamyśle prezentacja treści każdego eseju skupia się na osobie dominującej, występującej w jego tytule. Postaci noszące nazwisko Warzecha zostały pod własnymi imionami uszeregowane w ten sposób, aby stanowić kluczowe węzły w genealogii rodowej.

Wawel. Biografia

Kamil Janicki

TO NIE JEST PRZEWODNIK! TO ŻYWA HISTORIA WAWELU, KTÓRA WCIĄGA JAK KRYMINAŁ!   Wawel. Bijące serce Polski, Notre Dame, Wersal i Panteon w jednym. Niemy świadek koronacji i upadków, ceremonii i pożarów, schadzek i skrytobójstw przemówił na nowo za sprawą Kamila Janickiego. Autor historycznych bestsellerów opowiada dzieje najsłynniejszego polskiego wzgórza od czasów legendarnych po wiek XX. Na samym początku był potwór rozpoczyna swoją historyczną gawędę Kamil Janicki, a potem zajmująco opowiada o źródłach legendy o smoku wawelskim, tajemnicy najstarszych zabudowań z czasów Wiślan i Czechów, gotyckim zamku Kazimierza Wielkiego, renesansowej rezydencji Zygmunta Starego i Bony Sforzy. Prowadzi nas też przez tragiczny w skutkach pożar, po którym Zygmunt III Waza postanowił przenieść swój dwór do Warszawy. Przypomina też chude latach rozbiorów, gdy dawną siedzibę polskich królów zamieniono na pospolite żołnierskie koszary, a w wawelskich komnatach płonęły ogniska. Ostatnią część tej historii stanowią lata drugiej wojny światowej, gdy na zamku rezydował nazistowski król Polski, Hans Frank. Ile kosztował tron? Czyje łoże wymagało częstych napraw? Jaki dystans musiał pokonać król, by odwiedzić królową w jej sypialni? Jak do komnat doprowadzano wodę, a jak odprowadzano ścieki? Którędy uciekał Henryk Walezy? Pod piórem Janickiego znanego przecież głównie z porywających biografii kobiet Wawel ożywa, stając się pełnokrwistym bohaterem wciągającej i pełnej gwałtownych zwrotów akcji historii.

Wędrówka ludów. Powojenny transfer ludności w Polsce Ludowej

red. Maciej Fic

Książka stanowi z jednej strony próbę podsumowania i syntetycznego przedstawienia, na podstawie najnowszych badań, pewnych nieco ogólniejszych bądź problemowych (dotyczących jednego zjawiska, względnie regionu) zagadnień migracji podczas pierwszej powojennej dekady, z drugiej – wybranych kwestii szczegółowych tego okresu. W swoich tekstach Autorzy skoncentrowali się na ogół na pierwszym powojennym dziesięcioleciu. Choć zawartość tomu nie porusza wszystkich problemów powojennych migracji, pozwala jednak dostrzec ich wielowymiarowość, złożoność i znaczenie dla wszystkich mieszkańców powojennej Polski. Publikacja przynosi – w niektórych obszarach – bilans dotychczasowych badań, wyznaczając również kierunki kolejnych poszukiwań, oznaczając pola słabiej zanalizowane i poznane. Niektóre z tekstów ukazują także dowodnie, jakie możliwości kryją w sobie nie dość jeszcze intensywnie wykorzystywane źródła np. proweniencji partyjnej, dowodząc zarazem, ile niezbadanych nadal pozostaje problemów dotyczących różnorakich kontekstów, okoliczności i konsekwencji ruchów migracyjnych. Przygotowany tom wnosi swój wkład w stworzenie i wypełnienie treścią wielkiej panoramy ruchów migracyjnych w Europie Środkowo-Wschodniej w XX wieku i losów ich uczestników, będących jakże często ofiarami odgórnie narzucanych, podjętych w gabinetach polityków, decyzji.

Wiara i ojczyzna. Katolicyzm, nowoczesność i Polska

prof. Brian Porter-Szűcs

Brian Porter-Szűcs, autor głośnego bestsellera Całkiem zwyczajny kraj. Historia Polski bez martyrologii, tym razem analizuje kontrowersyjny i bardzo aktualny temat związku polskiej tożsamości z wiarą katolicką. Pewnie wielu i wiele z nas kojarzy dwuwiersz Karola Bilińskiego Tylko pod krzyżem, tylko pod tym znakiem | Polska jest Polską, a Polak Polakiem ale czy faktycznie nasze dzieje są historią homogenicznego katolickiego narodu? Porter-Szűcs dowodzi, że prawda jest o wiele bardziej złożona: I Rzeczpospolita była tworem niejednorodnym religijnie, a po rozbiorach, w XIX wieku, kościół często odwracał się od walk i działań na rzecz niepodległości. Autor pokazuje też, z czego w dwudziestowiecznej Polsce wynikało stopniowe bratanie się katolicyzmu z doktryną narodowców i w jaki sposób katolicy uznali, że źródłem problemów nowoczesnego świata nie są bezosobowe instytucje społeczne, lecz wyobrażona koalicja konkretnych wrogów masonów, Żydów, bolszewików prowadzonych przez szatana i dążących przede wszystkim do zniszczenia chrześcijaństwa. Kościół poszukuje dróg, które pozwoliłyby mu odnaleźć się we współczesnym świecie. Niemniej konserwatywny model życia społecznego, który postulują środowiska prawicowe, nie umie sprostać wyzwaniom nowoczesności, czego dowodem są pustoszejące kościoły. Jednak książka ta nie jest li tylko krytyką polskiego katolicyzmu, raczej próbą zrozumienia źródeł skomplikowanych relacji Kościoła ze środowiskami prawicy i jego uwikłania w politykę.

Wiedza (nie)umiejscowiona. Jak uczyć o Zagładzie w Polsce w XXI wieku?

Katarzyna Liszka

Książka ta jest interdyscyplinarnym wielogłosem na temat umiejscowienia nauczania o Zagładzie w Polsce. W żywym i propedeutycznym namyśle autorzy – teoretycy i praktycy – odpowiadają na potrzebę zdiagnozowania społecznych ram nauczania o Zagładzie w Polsce i barier, jakie ono napotyka. Z tych rozważań wyłania się podstawowe wyzwanie: jak uczyć o Zagładzie, integrując historię polskiego otoczenia Zagłady. Odpowiadając na nie, autorzy analizują usytuowanie nauczania o Zagładzie w programach nauczania i praktykach edukacyjnych, w klasie szkolnej i w edukacji nieformalnej, wskazują przykłady dobrych praktyk i zagrożenia, jakie niesie ze sobą niszczenie pamięci, a także kreślą warunki podmiotowego przyjęcia tej wiedzy. Fragment recenzji Książka ma formułę ,,rozmowy” prowadzonej przez znanych w Polsce ekspertów, reprezentujących różne dziedziny nauki i praktyki edukacyjnej: nauczycieli, historyków, socjologów, filozofów, artystów, literaturoznawców i innych. Konstrukcja książki oparta została na nowatorskiej koncepcji badań w działaniu, której jedną z podstawowych składowych jest dialog na temat praktyk edukacyjnych i ich założeń. Tematem tej swoistej konwersacji ekspertów są praktyki edukacyjne rozumiane w kategoriach zaangażowanego działania, analizy tkwiących u ich podstaw założeń oraz ich kulturowo-historycznego umiejscowienia. [Z recenzji dr hab. Piotra Trojańskiego] Katarzyna Liszka – dr, adiunkta w Katedrze Judaistyki im. T. Taubego Uniwersytetu Wrocławskiego, absolwentka kulturoznawstwa i filozofii na Uniwersytecie Wrocławskim. Zajmuje się problematyką Zagłady, współczesną filozofią, etyką, w tym filozofią żydowską. Jest autorką licznych przekładów i artykułów z zakresu współczesnej humanistyki, w tym monografii Etyka i pamięć o Zagładzie (2016), a także współredaktorką Beauty, Responsibility, and Power: Ethical and Political Consequences of Pragmatist Aesthetics (z L. Koczanowiczem, 2014), Między rozumieniem a porozumieniem. Eseje o demokracji niekonsensualnej (z R. Włodarczykim i L. Koczanowiczem, 2015), numeru „Studia Judaica” pt. Przeszłość teraźniejsza. Reprezentacje koegzystencji polsko-żydowskiej w obrazie i słowie (z M. Silberem, 2019) oraz numeru „Prac kulturoznawczych” pt. Czytanie Margalita (z J. Jezierską, 2020).  

Wieki Stare i Nowe. T. 11 (16)

red. Sylwester Fertacz, red. Agata Aleksandra Kluczek

W bieżącym tomie „Wieków Starych i Nowych” tradycyjnie znalazły się prace, w których podjęto rozważania z zakresu różnych epok historycznych. Tematyka artykułów jest różnorodna. Dziejów starożytnych dotyczą studia poświęcone zagadnieniom kultu bogini Angitii oraz stanu miasta Rzym w „roku czterech cesarzy”. W ramach historii Rzeczypospolitej szlacheckiej zostały poruszone kwestie relacji pomiędzy hetmanem Lwem Sapiehą a jego synem Janem Stanisławem na tle reakcji na klęskę militarną pod Walmojzą w 1626 roku, a także wyprawy księcia Conti do Polski (1697), opisywanej przez niego w listach do jego żony Marii Teresy de Bourbon, oraz działalności sejmiku województw poznańskiego i kaliskiego w napiętej politycznie sytuacji po ucieczce Stanisława Leszczyńskiego w 1734 roku. W XX stulecie wprowadzają artykuły dotyczące aktywności organizacji nauczycieli na Śląsku Austriackim i ich roli w rozwoju idei społeczeństwa obywatelskiego, a także działalności ugrupowań narodowo-chłopskich w okresie okupacji hitlerowskiej. Tom zamyka stały dział: Artykuły recenzyjne i recenzje, zawierający szkice dotyczące siedmiu publikacji, które ukazały się w ostatnich latach na polskim rynku wydawniczym.

Wieki Stare i Nowe. T. 9 (14)

red. Sylwester Fertacz, Agata Aleksandra Kluczek

Tom 9 (14) „Wieków Starych i Nowych”, parametryzowanego czasopisma Instytutu Historii Uniwersytetu Śląskiego, jest adresowany nie tylko do zawodowych historyków, lecz także do wszystkich osób interesujących się historią powszechną, Polski i regionalną. Tom zawiera dwa artykuły dotyczące historiografii rzymskiej pierwszych wieków naszej ery autorstwa badaczy reprezentujących odpowiednio białostockie i warszawskie środowisko naukowe – Michała Norberta Faszczy i Roberta Suskiego. Ponadto opracowanie Doroty Malczewskiej-Pawelec z Katowic na temat pisarstwa historycznego Łucji Charewiczowej, jednej z niewielu kobiet w Polsce zajmujących się w okresie międzywojennym badaniami naukowymi, w dodatku z zakresu historii regionalnej, oraz artykuł doktoranta z katowickiego środowiska naukowego – Łukasza Burchackiego – o budzącej wciąż żywe zainteresowanie historii budowy Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie. W niniejszym tomie zamieszczono również artykuły recenzyjne i recenzje, autorstwa historyków z Katowic i Rzeszowa, dotyczące trzech najnowszych wydawnictw naukowych.

Wielcy polskiego średniowiecza

Macin Sałański

Polska w XV wieku stanęła na progu mocarstwowości. Choć w poprzednim stuleciu dopiero wychodziła z chaosu rozbicia dzielnicowego, w ciągu stu kilkudziesięciu lat zbudowała środkowoeuropejską potęgę. Przyczyniło się do tego wielu ludzi – o najważniejszych z nich pisze Marcin Sałański w „Wielkich polskiego średniowiecza”. Król Kazimierz III Wielki – reformator i budowniczy. Wybitni ojcowie polskiego Kościoła: arcybiskup Jakub Świnka, „chrzestny” zjednoczenia Polski, oraz biskup Zbigniew Oleśnicki, bezwzględny polityk i pobożny patriota. Zawisza Czarny – europejski celebryta i bystry przedsiębiorca. Jan Długosz – kronikarz „złotej epoki”, który nie stronił od plotek. Wreszcie Ścibor ze Ściborzyc – jeden z najznamienitszych możnowładców regionu, który wybrał służbę... u Zbigniewa Luksemburczyka. O nich wszystkich przeczytasz na łamach tego ebooka. Marcin Sałański ze znawstwem rysuje obraz polskiego XIV i XV wieku – epoki, która kojarzy się nam z wojnami z Krzyżakami i skomplikowanymi układami dynastycznymi. Pokazuje ją poprzez konkretnych ludzi: zajmujących się polityką czy własną pozycją, a jednocześnie służących ważnej sprawie i głęboko religijnych. Nie mieli oni kompleksów i szli ku wyznaczonym celom. To obywatele państwa, z którego możemy być dumni – Polacy zasługujący na uznanie. A przy okazji, bohaterami „Wielkich polskiego średniowiecza” są ludzie, których biografie i czasy w których żyli to niemal gotowe scenariusze fascynującego serialu telewizyjnego czy krwistej powieści. Marcin Sałański – historyk, absolwent Instytutu Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego, doktorant w Zakładzie Historii Średniowiecznej IH UW. Pasjonat historii średniowiecza, szczególnie nieoczywistej historii gospodarczej oraz wypraw krzyżowych. Autor popularnych ebooków „Wyprawy krzyżowe. Zderzenie dwóch światów” i „Elita władzy w Królestwie Jerozolimskim (1174–1185)” opublikowanych przez portal Histmag.org.

Wielki przemysł, wielka cisza. Łódzkie zakłady przemysłowe 1945-2000

Agata Zysiak, Marcin Szymański, Joanna Kocemba-Żebrowska, Wiesława Różycka-Stasiak, ...

Wydana wspólnymi siłami stowarzyszenia i wydawnictwa, książka "Wielki przemysł, wielka cisza" to historie największych zakładów przemysłowych i łódzkiego świata pracy w okresie PRL oraz transformacji w naszym mieście. Historia gospodarcza i losy poszczególnych fabryk uzupełniają się z głosami pracownic i pracowników. Gromadzone od lat materiały przybliżają losy 30 wybranych fabryk, a fragmenty historii mówionych zabierają nas na hale produkcyjne, do laboratoriów a nawet robotniczych domów. Książka jest bogato ilustrowana zdjęciami, archiwalnymi reklamami zakładów przemysłowych i fotografiami lotniczymi a dodatkowo można w niej znaleźć: słownik terminów produkcyjnych listy adresowe fabryk schematy produkcji włókienniczej mapę wybranych zakładów pracy "Wielki przemysł, wielka cisza" to podsumowanie kilkuletniej pracy zespołu osób związanych z Łódzkim Stowarzyszeniem Inicjatyw Miejskich Topografie, które od dekady tworzy Cyfrowe Archiwum Łodzian Miastograf.pl, gdzie można znaleźć jeszcze więcej materiałów o Łodzi. *** "Zdecydowanie warto sięgnąć po tę książkę. Chętnie sięgną po nią miłośnicy Łodzi, a także historycy społeczni, historycy przemysłu, praktycy historii mówionej. Może przydać się jako pomoc przewodnikom miejskim oraz jako pomoc edukacyjna w szkolnictwie wyższym. (...) O jej unikalnym charakterze świadczy jednak przede wszystkim wykorzystanie historii mówionej, która daje wgląd w doświadczenie i życie codzienne pracownic i pracowników łódzkiego przemysłu w XX wieku." - dr. hab. Joanna Wawrzyniak, Uniwersytet Warszawski

WIELKOPOLSKIE SZKICE REGIONALISTYCZNE t. 1

Ryszard Kowalczyk

Zamierzeniem autora niniejszej publikacji, pierwszej z serii „Wielkopolskich Szkiców Regionalistycznych”, jest próba przedstawienia Wielkopolski jako regionu historycznego i kulturowego jednocześnie. Splatanie się w dziejach regionu elementów jego kultury – wytworzonej nie tylko na bazie własnych osiągnięć, lecz także i obcych wpływów – z historycznymi losami regionu jest niepodważalne. Podobnie jak nie sposób również odmawiać wpływu wydarzeniom, zjawiskom i procesom historycznym na kształt kultury regionu. Rezultatem tych obustronnych wpływów jest ciągłe przeobrażanie się kultury regionu, ze szczególnym uwzględnieniem mediów wielkopolskich. 

WIELKOPOLSKIE SZKICE REGIONALISTYCZNE t. 2

Ryszard Kowalczyk

Celem niniejszej publikacji, drugiej z serii „Wielkopolskich Szkiców Regionalistycznych”, jest próba scharakteryzowania kilku ważnych aspektów regionalizmu wielkopolskiego. Chodzi tutaj zarówno o jego zasadnicze idee i przejawy społeczno-organizacyjne, jak i prekursorów. Na zawartość książki składają się trzy rozdziały. W pierwszym z nich próbowano zdefiniować samo pojęcie regionalizmu polskiego oraz ideę regionalizmu wielkopolskiego. W dalszej części rozdziału skupiono się natomiast na środkach zarówno wyrazu, jak i przenoszenia idei i dorobku regionalizmu wielkopolskiego do szerokiego kręgu odbiorców. W zakres tego zagadnienia wchodzi problematyka rozwoju nie tylko bibliotek i księgarni oraz sztuki drukarskiej, lecz także szeroko rozumianej działalności prasowo-wydawniczej, polegającej na wydawaniu prasy i książek. Odrębnie omówiono rolę i zadania pisarzy i dziennikarzy, jakie przewidywał dla nich Bronisław Ferdynand Trentowski, jeden z luminarzy XIX-wiecznego mesjanizmu narodowego polskiego. W rozdziale drugim omówiono charakterystyczne przejawy społeczno-organizacyjne regionalizmu wielkopolskiego, jakie ujawniły się w jego praktyce zarówno w XIX wieku, jak i na progu XX wieku. Na szczególną uwagę zasługuje oczywiście aspekt osobowy regionalizmu, czyli jego kreatorzy i różnorodni propagatorzy, w tym dziennikarze. Zasadniczym przedmiotem zainteresowania regionalizmu wielkopolskiego było wówczas szeroko rozumiane życie ludu, jego obyczaje i zwyczaje oraz charakterystyczne dla regionu wielkopolskiego postawy i zachowania społeczne, które na ogół pozytywnie wyróżniały Poznańskie od innych regionów Polski. Znakomitym przykładem dla charakterystyki odmienności każdego regionu jest regionalizm językowy, którego przejawy wielkopolskie także omówiono. Zawartość tego rozdziału zamykają rozważania nad fundacyjnym i stowarzyszeniowym wymiarem regionalizmu wielkopolskiego. Wspomniany wyżej aspekt osobowy regionalizmu wielkopolskiego zarysowano szerzej w rozdziale trzecim niniejszej pracy, poświęconemu dorobkowi wybranych osobistości, które mogą być zaliczone w poczet prekursorów XIX-wiecznego regionalizmu wielkopolskiego.