Zapiski o Ameryce Łacińskiej

Tomasz Skowronek

Ameryka Łacińska to kontynent niezwykły, liczący ponad 550 milionów mieszkańców, składający się z 20 krajów i 9 autonomii... Latynoskie państwa mają wspólną przeszłość, problemy, korzenie kulturowe, a kto wie – być może i wspólną przyszłość. Używam tu określenia „kontynent”, choć nierzadko można napotkać opinie, że Ameryka Łacińska nim nie jest. Miast tego definiuje się ten obszar mianem subkontynentu. Niektórzy zaliczają Meksyk i resztę państw Ameryki Środkowej do Ameryki Północnej. Natomiast Indianie używają czasami pojęcia Abya Yala, czyli Matka Ziemia. W Polsce nie mówi i nie pisze się wiele o tym kontynencie. Dla wielu Polaków wciąż stanowi on białą plamę na globusie. Nawet, jeśli czasami w mediach pojawi się jakaś informacja o tym regionie, bywa ona często niespójna, połowicza lub nieobiektywna... Na szczęście o Ameryce Łacińskiej jest coraz głośniej. Kontynent ów budzi coraz większe zainteresowanie i to nie tylko ze względu na wiele czynników samej kultury latynoamerykańskiej, które coraz częściej objawiają się w polskim życiu codziennym, wraz z procesami globalizacyjnymi. Do Polski zawitała kuchnia meksykańska, kubański rum, brazylijski karnawał, argentyński futbol czy w końcu wizerunek Ernesto „Che” Guevary. Także gazety, stacje telewizyjne, a w końcu naukowcy, a pośród nich analitycy geopolityczni, coraz częściej ciekawie spoglądają na tę część świata. Nic w tym dziwnego – rzeczywistość tam nie zwalnia. W niniejszej publikacji Czytelnicy znajdą przede wszystkim opisy i analizy szeregu zjawisk politycznych i geopolitycznych w tym regionie, o których autor od dłuższego czasu pisze na portalu Geopolityka.org. To na podstawie tych tekstów powstała niniejsza pozycja. Scharakteryzowane zostały tu niemal wszystkie „kontynentalne” państwa Ameryki Południowej, trochę państw środkowoamerykańskich i karaibskich, Meksyk, a w końcu Kuba. Omawiane zostały tutaj niektóre wybory prezydenckie, historia tych państw (głównie w okresie zimnowojennym), relacje ze Stanami Zjednoczonymi, konflikty lokalne, lewicujące rządy, walka z narkohandlem oraz szereg innych problemów. Mam nadzieję że niniejsza książka choć trochę przybliży ten ciągle mało znany kontynent w naszym kraju...

Zasługa dla Polski. Pułkownik Ryszard Kukliński opowiada swoją historię

Andrzej Krajewski

Film „Jack Strong” Władysława Pasikowskiego, którego premiera odbędzie się 7 lutego 2014 r. znów rozpali historyczne spory do dzieło pułkownika Ryszarda Kuklińskiego, dlatego przypominam jego historię, tę którą sam mi powiadał, jak i starań o anulowanie jego wyroku. Wydanie książki w formie e-booka umożliwia także posłuchanie głosu pułkownika Kuklińskiego, który mówi o swojej sytuacji prawnej w 1992-93 roku oraz wspomina dziewięć lat walki, jaka prowadził przeciwko sowieckim planom unicestwienia Polski w przyszłej wojnie z państwami NATO. Z pułkownikiem Kuklińskim spędziłem kilkadziesiąt godzin na „rozmowach o rozmowie”, którą chcieliśmy nagrać dla Telewizji Polskiej, gdy byłem jej korespondentem w Waszyngtonie na początku lat 90. Nasze kontakty urwały się po tym, gdy w pierwszej połowie 1994 r., w tajemniczych okolicznościach, w odstępie sześciu miesięcy, zginęli obaj synowie pułkownika. Jesienią 1997 r. miesięcznik „Reader's Digest”, którego polską wersję redagowałem zdecydował się na publikację obszernego artykułu o „najbardziej nieznanym bohaterze zimnej wojny”. Przez trzy dni pułkownik Kukliński udzielał obszernego wywiadu w waszyngtońskim biurze miesięcznika. Autor artykułu, Rudolf Chelminski nie mógł jednak wykorzystać w pełni bogactwa szczegółów, postaci, a także refleksji, które nam przedstawił pułkownik Kukliński w Waszyngtonie. Dlatego w 1999 r. zdecydowałem się na opublikowanie zapisu tamtego wywiadu uzupełnionego o historię starań o anulowanie jego wyroku. U progu 2014 r. postanowiłem wydać tę książkę raz jeszcze, po uwzględnieniu poprawek pułkownika i z przypisami. Andrzej Krajewski Styczeń 2014 r. Andrzej Krajewski, dziennikarz, korespondent TVP i Polskiego Radia w Waszyngtonie (1990-1994), redaktor naczelny Przeglądu Reader’s Digest (1994-2001), dyrektor Centrum Monitoringu Wolności Prasy SDP (2003-2005), prezes Fundacji FOR (2010-2011), ekspert ds. wolności słowa KRRiT. Autor książek: Cicerone, (1987), Region USA (1988), Kiedy Polska (1989), Karabinowa pułapka (1993, tłumaczenie), Zasługa dla Polski (1999), Ukraina 2004 (wydawca, redakcja), Kraj w stanie (2009), Mówili w Wolnej (2012,redakcja)

Zbawić się na ziemi. O soteriologii immanentnej

Andrzej Sepkowski

Autor porusza problematykę socjologiczną, filozoficzną, psychologiczną, podporządkowaną politologii. Tytułowe „zbawienie” oznacza dla niego spełnienie jednostek i grup społecznych w trzech wymiarach, czyli materialnym, emocjonalnym i intelektualnym. Rozum przenika rzeczywistość wedle kartezjanizmu, a wedle Pascala tylko nieco rozświetla otaczający nas mrok, bo rzeczywistość wciąż pozostaje niepojęta mimo takich wzlotów rozumu. Wciąż nie potrafimy przewidzieć przyszłości, mimo że rzekomo poznano zasady rządzące tą rzeczywistością, która rodzi przyszłość. Przez długi czas racjonalizm epistemologiczny łączył się z irracjonalizmem ontologicznym. Skoro czynniki jakościowe i ilościowe mają tak istotny wpływ na zachowania wielkich grup ludzkich, to musimy się nimi interesować pytając wpierw, czym są nadzieje, strachy, pragnienia zbawienia, spełnienia w doczesności i transcendencji. Najczęściej spotykane strategie wyjaśniania zwykle opierają się na splocie determinant tworzących teorie cząstkowe, jednostronne, opierane zwykle na aspektach wydarzeniowych. Inspirująca i intrygująca tematyka jest oryginalna przez zorientowanie się na czynniki zmian, jakie umykają uwadze badaczy. Takiej liczby hipotez, pytań badawczych nie spotykamy często. To, co niektórzy metodolodzy nazywają „odwagą myśli” jest widoczne w nowatorskim podejściu do problemów demokracji, ideologii i utopii. Walory praktyczne tych rozważań są niewątpliwe. Praca jest interdyscyplinarna i może być inspiracją dla wszystkich.  

Zbędni ludzie. Przekleństwo chrześcijan Bliskiego Wschodu

Jean-François Colosimo

„Co mają nam do powiedzenia małe dziewczynki o imionach zaczerpniętych z Ewangelii, z wyrwanymi kolczykami, wtulone w ramiona rodziców uciekających przed dżihadystami z Mosulu w dniu bez jutra? Że tym razem to już koniec. Koniec z chrześcijanami tu, gdzie chrześcijaństwo się narodziło. Że przetrwali wieki jako zakładnicy muzułmańskiej dominacji i europejskiego kolonializmu, lecz na próżno. Że globalizacja rozbiła w pył ich egzystencję. Że właśnie poświęciliśmy ich na ołtarzu imperialnej wojny Ameryki z islamem i tej domowej, toczonej przez sunnitów z szyitami. Że ich katastrofa jest także naszą, ponieważ wraz z nimi ginie nasza najdawniejsza pamięć, nasza jedyna nadzieja na pośrednika między Zachodem i Wschodem. I że nasze odwetowe krucjaty oraz humanitarne żale napawają ich goryczą, ponieważ nawet w chwili śmierci nie przestajemy ich instrumentalizować, zaprzeczając długowi, jaki zaciągnęła wobec nich cywilizacja. Irak, Syria, Egipt, Izrael, Palestyna, Liban, Jordania, Turcja, Armenia – sięgając do dwudziestu wieków historii, książka ta objaśnia współczesność i pozwala zrozumieć, dlaczego tragedia chrześcijan Wschodu jest znakiem naszego moralnego samobójstwa”. Jean-François Colosimo Jean-François Colosimo – historyk, eseista, teolog, wydawca oraz wykładowca, wybitny znawca wschodniego chrześcijaństwa, którego wiernym kronikarzem pozostaje od trzydziestu lat.

Zielone oczy

Stanisław Cat-Mackiewicz

Dla Polaków wojna to coś w rodzaju pojedynku na pistolety dwóch ludzi honoru, otoczonych gromadką sekundantów w sztywnych kołnierzykach i przy udziale chirurga. Tak jak człowiek honoru nie powinien nic takiego zrobić, co by wskazywało, że boi się pojedynku, tak naród powinien ciągle demonstrować, że nie cofnie się przed wojną. Dla Anglików wojna to obrona narodowych interesów, o ile to możliwe, za pomocą przelewania cudzej krwi wystawianie na niebezpieczeństwo innych krajów. Right or wrong – my country. Dla Polaków polityka zagraniczna to scena obrotowa dla deklamacji Słowackiego i innych wieszczów. Zdarza się, że scena się obróci, reżyseria i gwiazdory wyjadą, jeśli nie na Berdyczów, to na Zaleszczyki, a dzieci, dziewczęta nieletnie z nieporównanym heroizmem pójdą w „bój bez broni”, będą rozstrzeliwane, masakrowane, mordowane. Dla Anglii pojęcie „bój bez broni” nie istnieje, a gdyby istniało, miałoby charakter niepoważny, komiczny, coś jak gdyby ktoś zapewniał, że będzie latać, choć nie ma samolotu. Stanisław Cat-Mackiewicz   Mackiewicz porusza sugestywnością narracji, indywidualnością, odwagą. Nie mniej aktualne pozostaje przesłanie jego wywodów. Sprowadza się ono do tłumaczenia sensu uprawiania polityki, negliżowania złudzeń oraz umiejętności zachowania w niesprzyjających warunkach. Z walk, które prowadził, Mackiewicz wychodził pokiereszowany, często zawiedziony brakiem rezultatów, na jakie liczył, zawsze jednak z satysfakcją. Jej powodem była niechęć do występowania w roli pasażera własnego przeznaczenia i racja, którą miewał znacznie częściej niż jego krytycy.   prof. Rafał Habielski

Złoty wiek. Jak Polska została europejskim liderem wzrostu i jaka czeka ją przyszłość

Marcin Piątkowski

Dlaczego niektóre kraje są bogate, a inne biedne? Dlaczego jedne potrafią wydobyć się z gospodarczego zacofania, a inne tkwią w biedzie? Autor udziela odpowiedzi na te pytania na przykładzie Polski i jej bezprecedensowego sukcesu gospodarczego po 1989 roku, kiedy osiągnęliśmy najszybsze tempo wzrostu w Europie i jedno z najszyb-szych na świecie. Dzięki temu w ciągu życia zaledwie jednego pokole-nia Polska dołączyła do wąskiej grupy krajów o wysokim poziomie dochodów i wkroczyła w swój gospodarczy złoty wiek. Autor analizu-je przyczyny wcześniejszego wielowiekowego zacofania państwa i podkreśla kluczową rolę inkluzywnych instytucji, kultury, idei i indy-widualności jako źródeł polskiego sukcesu. Ponadto wskazuje na za-grożenia dla dalszego rozwoju i proponuje nowy model wzrostu, któ-ry pozwoliłby Polsce po raz pierwszy w historii dogonić Zachód. Piątkowski napisał wyjątkową książkę. To tour de force wyjaśniający przemiany w Polsce, kraju, który ponad 30 lat temu zapoczątkował historyczny proces transformacji i osiągnął największy sukces gospo-darczy w Europie. Piątkowski przekonująco pokazuje również, co musi się stać, aby nasz sukces nadal trwał. - prof. Grzegorz W. Kołodko, Akademia Leona Koźmińskiego Piątkowski napisał książkę pełną nadziei, wyznaczającą dalszy kierunek dla Polski i innych gospodarek znajdujących się w podobnej sytuacji. - prof. Dani Rodrik, Uniwersytet Harvarda Pełna trafnych spostrzeżeń i wniosków dla ekonomii rozwoju. - prof. Olivier Blanchard, były główny ekonomista MFW Ta błyskotliwa i oryginalna książka ponownie rozpala debatę na temat tego, czy pomyślny rozwój gospodarczy jest napędzany przez dobre instytucje, dobrą politykę, szczęśliwą geografię, czy... wszystko to jed-nocześnie. - prof. Branko Milanović, Graduate Center, City University of New York

Złożony układ osadniczy - tradycyjny region ekonomiczny - przestrzeń społeczno‐kulturowa

Jerzy Runge

Celem publikacji jest po pierwsze - przybliżenie dotychczasowego stanu wiedzy na temat przeobrażeń funkcjonalno-przestrzennych oraz społeczno-kulturowych złożonych układów osadniczych, w tym zwłaszcza tradycyjnych regionów społeczno-gospodarczych, zaś po drugie zaproponowanie kilku modelowych ujęć uzupełniających (cyrkulacyjne modele przemian gospodarczych oraz procesu urbanizacji). Punktem wyjścia rozważań Autora jest próba modelowego ujęcia genezy i kształtowania się w czasie bazy ekonomicznej, jako decydującego elementu generującego pozostałe zmiany w przestrzeni społeczno-gospodarczej. złożony układ osadniczy, Model zmian gospodarczych, jak urbanizacyjnych dopełniają się wzajemnie, będąc zarazem odzwierciedleniem dośrodkowych i odśrodkowych sił warunkujących przemiany całego układu osadniczego.

Zmienić świat raz jeszcze. Jak wygrać walkę o klimat

Tomasz S. Markiewka

Rok 2020 wyraźnie pokazał, w jak marnie skonstruowanym świecie żyjemy. Pandemia COVID-19 skutecznie sparaliżowała systemy ochrony zdrowia w wielu państwach i potężnie uderzyła w światową gospodarkę. Bezlitośnie obnażyła też słabości systemu, który generując miliony bezrobotnych, innym zapewnia rekordowe zyski na giełdach. A pandemia to dopiero początek. Katastrofa klimatyczna rozgrywa się na naszych oczach. Zmiany, o których piszą naukowcy, będą szybsze i brutalniejsze, a w dodatku nieodwracalne. Bo to, że katastrofa się wydarzy, pisze doktor Tomasz S. Markiewka, to po prostu fakt. Pytanie, czy możemy jeszcze coś zrobić? Markiewka mówi jasno: potrzebujemy więcej polityki. Ale nie tej rozumianej jako bezsensowne przepychanki i grę interesów na szczytach władzy. Autor definiuje politykę jako wynik społecznego zaangażowania. Głosowanie w wyborach i referendach, zamiast głosowanie portfelem. Głos obywatelek i obywateli nie konsumentów. Obarczenie odpowiedzialnością tych, którzy czerpią zyski z niszczenia klimatu, a nie jednostki, których wpływ na globalną sytuację jest zerowy. Politykę, do której robienia namawia autor, obserwowaliśmy w działaniu wielokrotnie. To dzięki niej udało się znieść niewolnictwo, wywalczyć prawa wyborcze dla kobiet i raz za razem wygrywać kolejne batalie o prawa człowieka i mniejszości. Rewolucje wydarzały się nieustannie, a kobiety i mężczyźni zmieniali świat wielokrotnie. My musimy jedynie zmienić go raz jeszcze.