Mistrzowie koncentracji. Aktualne nauki dla przyszłych humanistów (tom I)

Paweł Armada

Żyjemy w trudnych czasach. Być może nie wszyscy to widzą, ale ci, którzy widzą, mogą mieć wiele pytań. Zadaliby je, gdyby mogli sądzić, że dowiedzą się czegoś istotnego o sobie i o świecie. Jednak dzisiejsze czasy właśnie dlatego są trudne, że mało kto odpowiada z sensem. Jed­no jest pew­ne – wąt­pli­wo­ści na te­mat cy­wi­li­za­cji nie­uchron­nie zmie­rza­ją do py­tań na te­mat zdol­no­ści do kon­cen­tra­cji. Czy nie jest tak, że owa zdol­no­ść czy­ni nas lu­dźmi – po pro­stu? I że na­sze czło­wie­cze­ństwo za­le­ży od tego, w jaki spo­sób po­tra­fi­my z niej ko­rzy­stać? Od tego, ści­ślej bio­rąc, czy umie­my roz­wi­jać tę na­szą zdol­no­ść, za­cho­wu­jąc jed­no­cze­śnie świa­do­mo­ść swo­ich ogra­ni­czeń? Świa­do­mo­ść tego, że nie mamy dość cza­su i ener­gii, by zaj­mo­wać się wszyst­kim? Oczywiście nie jest tak, że nic do nas nie dociera. Przeciwnie. Jesteśmy wręcz zatopieni w informacyjnej galarecie. Z każdej strony lepią się do nas jakieś dane, bulgoczą czyjeś poglądy; ściekają obrazy, toną słowa. Ileż to „narracji”, „stylów życia”, „dzieł sztuki” i „odkryć nauki” zapełniło przestrzenie naszych pragnień i ambicji! Ileż wkoło zdefiniowanych możliwości! Ileż „wiedzy”! A przy tym wrażenie, jakbyśmy stracili powody do myślenia i dociekania: co robić ze swoim życiem, do czego zmierzać, z kim się zderzać, czym się kierować, przed czym chować... Jak gdyby przeznaczeniem każdego było: wybrać coś dla siebie – z ogólnodostępnej oferty; coś, co zapewni jemu albo jej – satysfakcję. Jak gdyby wszelka satysfakcja nie była czymś chwilowym i w gruncie rzeczy pozornym. Jak gdyby, koniec końców, nie łączyło nas (ludzi) nic ponad wspólne zakupy. Jak gdyby nie było śmierci...

Mistrzowie koncentracji. Aktualne nauki dla przyszłych humanistów. (tom II)

Paweł Armada

Wiele się zmieniło w ciągu ostatnich dwóch lat. Acz, wbrew pozorom, nie spadło na nas nic naprawdę nowego. Za to bardziej niż kiedykolwiek przeżywamy skutki procesów zachodzących w świecie od bardzo dawna. Można więc powiedzieć, że obecny czas jest czasem ujawnienia. I że jest to najlepszy moment do obserwacji i wyciągania wniosków. [ s. IX ] Myślenie za siebie, zdrowy sceptycyzm, humanizm – otwierają możliwości sensownej reakcji na tzw. przemiany cywilizacyjne. Niezbędnym zaś warunkiem tej reakcji jest nazywanie rzeczy po imieniu. [ s. XIII ] Autor, nazywając rzeczy po imieniu, pokazuje czym niegdyś była nasza cywilizacja - cywilizacja tworzona przez filozofów i mnichów, będących "mistrzami koncentracji". Rozprawia się tym samym z mnóstwem stereotypów i komunałów, które zdominowały naszą wyobraźnię, odcinając nas od intelektualnych i duchowych osiągnięć przeszłości. Najciekawsze w tym wszystkim jest uświadomienie sobie, jak bardzo możemy mylić się na własny temat, uważając siebie - współcześnie - za ludzi cywilizowanych.

Mit Wielkiej Brytanii w literackiej kulturze polskiej okresu rozbiorów. Studium wyobrażeń środowiskowych na podstawie zawartości wybranych periodyków

Maria Antonina Łukowska

Książka jest próbą odtworzenia stanu wiedzy Polaków na temat kultury brytyjskiej i wyobrażeń o tym kraju i jego mieszkańcach, budowanych przez okres rozbiorów Polski od 1772 do 1018 r. Jako materiał do badań posłużyły przede wszystkim ówczesne źródła masowego przekazu, począwszy od gazet rękopiśmiennych, kalendarzy, aż po wybrane tytuły prasowe. Celem pracy było ukazanie procesu budowania swoistego mitu Wielkiej Brytanii w okresie redefiniowania własnej tożsamości pod wpływem utraty przez Polskę niepodległości. Tworzony mit stał się przyczyną oczekiwań Polaków wobec Wielkiej Brytanii jako kraju i społeczeństwa. Jednocześnie w pracy ukazane zostały wpływy kultury brytyjskiej na kulturę polską w jej szerokim rozumieniu, w aspekcie jej materialnego, społecznego i duchowego wymiaru. Monografia może zatem służyć zarówno literaturoznawcom do badania paradygmatów innych krajów i narodów w kulturze polskiej, antropologom i socjologom kultury do badania rzeczywistego stanu wiedzy i mentalności społecznej, jak i politologom i dziennikarzom do poznawania roli wyobrażeń w procesie podejmowania decyzji politycznych w stosunkach międzynarodowych, tworzeniu wzajemnych sympatii, antypatii i uprzedzeń. 

Mity narodowe i ich rola w kreowaniu polityki na przykładzie państw byłej Jugosławii

Magdalena Rekść

 Książka Mity narodowe i ich rola w kreowaniu polityki na przykładzie państw byłej Jugosławii to czwarta publikacja z serii wydawniczej „Bałkany XX/XXI”. Porusza mało dotąd zbadane na gruncie politologii zagadnienie wpływu struktur niekwantyfikowalnych na sferę polityki, stanowi próbę spojrzenia na wydarzenia w byłej Jugosławii z perspektywy motywacji zachowań wielkich zbiorowości. Upadek komunizmu w Europie Środkowej i Wschodniej przyniósł bujny rozkwit mitologii narodowej. Przestrzeń ideologiczna nie znosi pustki, stąd też jedne treści musiały zostać natychmiast zastąpione innymi. Nacjonaliści manifestowali swoją obecność we wszystkich państwach regionu, zdezorientowane destabilizacją polityczną i gospodarczą społeczeństwa chętnie słuchały pięknych opowieści o narodowej wielkości i wyjątkowości. Casus Jugosławii był o tyle szczególny, że oprócz charakterystycznych dla całego regionu: transformacji ustrojowej oraz kryzysu gospodarczego, nastąpiła dekompozycja federacji, skutkująca powstaniem nowych państw narodowych, które zobligowane zostały do szybkiej redefinicji i rekonstrukcji własnej tożsamości. W pracy tej poddane zostały analizie mity narodowe, jakie wykorzystywano do celów politycznych na obszarze Bałkanów Zachodnich. Publikację zamyka najbardziej potężny bałkański mit narodowy – mit kosowski. Wydaje się, że o jego tak silnej pozycji stanowi perfekcyjne skonstruowanie przekazu, opartego na bardzo wielu prostych symbolach, trwale zespolonego z religią prawosławną, a przy tym konsekwentnie rytualizowanego przez długie lata. Na przykładzie mitu kosowskiego ukazane zostały sposoby budowy atrakcyjnej dla człowieka narracji i jej praktyczne wykorzystanie przez polityków.

Mity polityczne i stereotypy w pamięci zbiorowej społeczeństwa

Magdalena Rekść, Eugeniusz Ponczek, Andrzej Sepkowski

Prezentowany zbiór rozważań traktujących o pamięci zbiorowej, jej mityzacjach jest kontynuacją poszukiwań inspirowanych od wielu już lat, a prowadzonych aktualnie przez Katedrę Teorii Polityki i Myśli Politycznej Wydziału Studiów Międzynarodowych i Politologicznych UŁ. Formuła tej monografii odbiega dość wyraźnie od uprzednich publikacji, w których dokonywano przede wszystkim prób kategoryzacji mitów i wyobrażeń zbiorowych w celu tworzenia ram porozumienia w kwestii sposobu ujęcia i wyjaśniania tych niezwykle istotnych, a pomijanych w pracach politologów i historyków, problemów dotyczących szeroko pojmowanej polityki pamięci zbiorowej oraz tożsamości kulturowej. Z kontrowersyjnymi przejawami, dotyczącymi tych kwestii spotykamy się niemal codziennie. Ramy tworzące formułę tej monografii mogą sprzyjać wzrostowi zainteresowania zagadnieniami zdecydowanie szerszymi, poczynając od prób rozpoznawania istoty pamięci zbiorowej - jako integralnej części wyobrażeń zbiorowych. Inicjatywa wydania niniejszej pracy zbiorowej wzbudziła znaczne zainteresowanie, zwłaszcza środowiska politologicznego. Toteż spośród kilkudziesięciu propozycji redaktorzy tomu zdecydowali się wybrać te publikacje, które są adekwatne względem tematyki odnotowanej w tytule monografii. Autorzy poszczególnych wypowiedzi są bliscy przyjętemu sposobowi wyjaśnienia, uwzględniającemu nomologiczne podejście badawcze oraz interdyscyplinarną opcję poznawczą. Mają oni jednocześnie nadzieję, że dzięki takiemu podejściu można zrozumieć i wyjaśnić wiele niuansów kognitywnych w kontekście podjętej problematyki. 

Mizoginia

Maria Bogucka

Badanie historii ludzkości od czasów starożytnych do początków XXI wieku skłania do stwierdzenia, że główną rolę motoryczną spełniały w tym procesie dwa czynniki - popęd seksualny i mizoginia - przy czym w obu wypadkach rezultatem było utworzenie się przewagi fizycznej, prawnej i psychicznej mężczyzn nad kobietami. Zjawisko mizoginii było tak powszechne i tak bardzo infekowało wszystkie dziedziny życia od średniowiecza nawet po wiek XX, że nie sposób wyłączyć go z badań, jeśli mają one być prowadzone uczciwie. Tak powstała wielka literatura o kobietach, analizująca ich życie także w oderwaniu od problemów macierzyństwa i pracy domowej, ukazująca walkę o dostęp do wykształcenia, o zdobycie praw obywatelskich i o uznanie wreszcie, że kobieta jest człowiekiem, choć było to jeszcze w połowie XX wieku negowane. Badanie historii ludzkości od czasów starożytnych do początków XXI wieku skłania do stwierdzenia, że główną rolę motoryczną spełniały w tym procesie dwa czynniki - popęd seksualny i mizoginia - przy czym w obu wypadkach rezultatem było utworzenie się przewagi fizycznej, prawnej i psychicznej mężczyzn nad kobietami. Fakty te nie zostały przez zawodowych historyków zanalizowane dostatecznie starannie i przedstawione w sposób nie budzący wątpliwości w opracowaniach naukowych i podręcznikach. Literatura na temat mizoginii jest niezwykle uboga. To milczenie badaczy nie jest przypadkiem. Należy wziąć je pod uwagę i podjąć prace tak potrzebne, aby lepiej zrozumieć współczesne problemy i potrzebę działań na miarę XXI wieku.

Mlodzież licealna

Kleszcz Magdalena, Łączyk Małgorzata

   Wartości wyznaczają horyzont rozwoju człowieka. () Młody człowiek otwiera się na wartości, zwykle w specyficzny tylko dla siebie sposób. Bywa, że deterministyczne nastawia się na ideał, pragnie być najlepszy, podziwiany, ważny. Sposób bycia i wyrażania siebie jest zatem odpowiedzią na tę potrzebę i daje również obraz tego, co jest dla niego prymarne, a więc wartościowe. Z tego też powodu, mając na uwadze istotne funkcje wartości, w wymiarze zarówno subiektywnym, jak i obiektywnym, podjęto próbę ustalenia, na czym koncentruje się młodzież licealna.  () w perspektywie problematyki podjętej w tej książce ważne było również poznanie, w jakim zakresie młodzież doświadcza lub doświadczała samotności i jak sobie z nią radzi. Nie bez powodu dociekano również zainteresowań i pasji młodzieży, które wypełniają jej wolny czas, a ponadto stanowią podstawę i przestrzeń rozwoju, autoafirmacji i samourzeczywistnienia. [] Przedmiot badań stanowiły zatem trzy kategorie: wartości, samotność i pasje.

Młodzi dorośli. Wzory ruchliwości społecznej w okresie transformacji systemowej

Magdalena Rek-Woźniak

Publikacja mieści się w obszarze socjologicznych badań nad strukturą społeczną. Zaprezentowano w niej podstawowe konteksty teoretyczne zjawiska ruchliwości między- i wewnątrzgeneracyjnej, a także jego rozmaite uwarunkowania, związane zarówno z przemianami współczesnego kapitalizmu, jak i specyfiką polskiej transformacji systemowej. Autorka wyeksponowała przy tym perspektywę kohortową, wychodząc z założenia, że badając mechanizmy osiągania pozycji społecznej, warto skierować uwagę na sytuację osób dorastających i podejmujących kluczowe życiowe decyzje już po przełomie ustrojowym. Omówione w książce analizy empiryczne służyły odtworzeniu wzorów ruchliwości międzygeneracyjnej młodych dorosłych mieszkańców polskiego miasta średniej wielkości, ze szczególnym uwzględnieniem biograficznych doświadczeń mężczyzn i kobiet wywodzących się z rodzin o niskim statusie społeczno-ekonomicznym. Książka skierowana jest przede wszystkim do socjologów: badaczy struktury i ruchliwości społecznej, specjalistów zainteresowanych problematyką zmian społecznych i przebiegu życia. Może też zainteresować polityków społecznych i praktyków pracujących z młodzieżą i młodymi dorosłymi.