Literatura w łagrze. Lager w literaturze. Fakt - temat - metafora

Arkadiusz Morawiec

Problemy najistotniejsze dla Arkadiusza Morawca to problemy stricte literaturoznawcze: formy opisu doświadczenia, problem konwencji literackiej oraz języka i jego kwestionowanych możliwości (niewyrażalność lagrowego doświadczenia). Wybór centralnej kategorii problemowej - bezpośredniego doświadczenia - i historycznoliteracki układ pracy wyraziście porządkują omawiany materiał, świadczą o rygorze intelektualnym, któremu podporządkowany jest dyskurs naukowy, a przede wszystkim prowadzą do bardzo ciekawych wniosków, dotyczących ewolucji tematu lagrowego w literaturze. Chronologiczna segmentacja materiału doskonale eksponuje różnice pokoleniowe, inny stosunek do przeszłości i związaną z tym zmianę literackich konwencji. Uświadamia także, że Holokaust jako problem zarysował się stosunkowo późno i zagarnął literaturę lagrową. Z recenzji prof. dr hab. Seweryny Wysłouch

Literatura w terapii - warsztaty otwarte

Anna Bautsz-Sontag

Publikacja stanowi kontynuację poprzedniej książki autorki Literatura w terapii dzieci. Autorka poddaje refleksji pracę biblioterapeutyczną, którą zajmuje się jako psycholog i psychoterapeuta. Wskazuje na zasadnicze elementy procesu biblioterapeutycznego, jakimi są budowanie relacji terapeutycznej, konstruowanie w toku procesu terapeutycznego rozumienia oraz budowanie zmiany terapeutycznej. Autorka podkreśla, iż działania biblioterapeutyczne, aczkolwiek skupione wokół tekstu literackiego, zasadzają się na relacji terapeutycznej, zatem ich kluczową formułą powinna być regularność i systematyczność spotkań biblioterapeutycznych oraz stałość osoby terapeuty – znającego i rozumiejącego pacjenta, do którego kieruje działania biblioterapeutyczne. Wobec tak sformułowanego założenia dotyczącego pracy terapeutycznej z wykorzystaniem literatury autorka przedstawia działania biblio-edukacyjne oraz biblio-terapeutyczne sensu strice, wskazując różnice między nimi. Pierwszy rozdział pracy zawiera omówienie obszarów współcześnie uprawianej biblioterapii. Autorka dokonuje subiektywnego przeglądu oraz oceny tekstów literackich wykorzystywanych w pracy biblioterapeutycznej – bajek terapeutycznych, opowiadań dla dzieci, baśni. W rozdziale drugim – kluczowym dla meritum namysłu biblioterapeutycznego autorki – zaprezentowane są trzy perspektywy pracy terapeutycznej: rozumienie, relacja oraz zmiana. Autorka nie tylko definiuje i omawia owe perspektywy, ale też ukazuje ich znaczenie w jakości pracy terapeutycznej. W rozdziale trzecim autorka dokonuje przełożenia na biblioterapeutyczny proces założeń odnoszących się do terapii w ogóle – zatem przedstawia, w jaki sposób rozumienie, relacja oraz zmiana wpisują się w proces biblioterapeutyczny. Oddana do rąk czytelników publikacja zawiera również część praktyczną, rozdział czwarty – w nim autorka przedstawia propozycje biblioterapeutycznych warsztatów otwartych. Formuła warsztatów otwartych zasadza się na założeniu przekładu intersemiotycznego. Proces ten jest w pracy opisany i zaprezentowany w postaci przykładowych warsztatów kierowanych zarówno do dzieci, jak i dorosłych. Publikacja łączy w sobie namysł teoretyczny nad współcześnie uprawianą biblioterapią oraz prezentację praktycznych propozycji realizacji biblioterapeutycznych, opartych na doświadczeniach autorki w pracy z pacjentami w toku procesu terapeutycznego. Dedykowana jest osobom zajmującym się zawodowo terapią dzieci oraz wszystkim zainteresowanym biblioterapią.

Literatura źródłem związków frazeologicznych. Słownik

Agnieszka Piela

Literatura stanowi jedno z najstarszych źródeł frazeologii. W polskim zasobie frazeologicznym, zresztą nie tylko polskim, występują związki wyrazowe o pisarskiej proweniencji, których korzenie sięgają starożytności. Co istotne, jest to źródło wciąż żywe i otwarte, czemu dowód dają nowe konstrukcje tego typu wchodzące w obieg społeczny. Połączenia ukształtowane pod wpływem rozmaitych tekstów literackich są słabo zbadanym wycinkiem polskiej warstwy frazeologicznej. Dotąd nie powstało opracowanie ukazujące bogactwo omawianych frazeologizmów i objaśniające ich literackie pochodzenie. Prezentowany zbiór, mieszczący w sumie 140 jednostek języka, tę lukę w polskiej leksykografii wypełnia. W książce opisane zostały połączenia odnotowane w słownikach ogólnych bądź specjalistycznych, ale i związki, które po raz pierwszy zostały ujęte w niniejszym leksykonie, np. chocholi taniec; czekać na Godota; dantejskie sceny; jądro ciemności; kafkowska sytuacja; krewni i znajomi królika; ku pokrzepieniu serc; lwia część; mała apokalipsa; Mrożek by tego nie wymyślił; rząd dusz; samotny biały żagiel; skóra i kości; smuga cienia; trzech budrysów; zew krwi. W związku z faktem, iż w rodzimej lingwistyce brakuje odrębnej nazwy utrwalonych konstrukcji o rodowodzie literackim, autorka wprowadza w pracy termin "literaturyzm" i jego typy: "literaturyzm leksykalny", "literaturyzm frazeologiczny". Podstawowym celem publikacji jest przybliżenie znaczeń i etymologii wskazanego fragmentu frazeologii. Poznanie literackiej genezy funkcjonujących obecnie związków wydaje się ważne dlatego, że motywacja wielu z nich staje się coraz mniej czytelna dla użytkowników języka polskiego, w konsekwencji może ona ulec całkowitemu zatarciu.

"Lord Jim" Conrada. Interpretacje

Agnieszka Adamowicz-Pośpiech

Książka ta jest pierwszą polską monografią, która przedstawia zmienne interpretacje najważniejszej, najbardziej typowej i budzącej żywe polemiki powieści Josepha Conrada, Lorda Jim, na przestrzeni ponad stu lat. Autorka dokonuje przeglądu odczytań Lorda Jima w czterech perspektywach: - znajdowanych w powieści odzwierciedleń realiów personalnych, sytuacyjnych i topograficznych; - zawartych w utworze aluzji autobiograficznych; - treści moralnych i psychologicznych; - konstrukcji artystycznej: od strony genologicznej i struktury narracji   W dołączonym aneksie omówiono polskie przekłady Lorda Jima: Anieli Zagórskiej, Michała Kłobukowskiego i Michała Filipczuka.

Lubuska literatura osadnicza jako narracja założycielska regionu

Kamila Gieba

Rozprawa Kamili Gieby jest pracą literaturoznawczą, poświęconą polskiej literaturze tzw. Ziemi Lubuskiej. Autorka analizuje tę literaturę zarówno w odniesieniu do regionalnej kultury literackiej, jak i na tle zjawisk społecznych, ideologii i projektów politycznych, a także życia intelektualnego i codziennego w Polsce po II wojnie światowej. Łączy perspektywę historycznoliteracką z rekonstrukcją dziejów idei, geopoetyką i studiami nad przestrzenią w kulturze, kulturową teorią gatunku oraz orientacją postzależnościową. W ten sposób, po pierwsze, chronologicznie porządkuje najważniejsze dzieła lubuskiej literatury osadniczej, po drugie, uściśla i redefiniuje pojęcia niezbędne do uchwycenia związku tej literatury z tradycją tzw. narracji piastowskiej i myśli zachodniej, po trzecie, odkrywa, problematyzuje i wyjaśnia te aspekty literatury regionu, które świadczą o jej bliskiej, lecz niejednoznacznej relacji z istotnym doświadczeniem społecznym tamtego czasu. Z recenzji dra hab. Wojciecha Browarnego, prof. UWr

Ludyczność w literaturze polskiej epok dawnych - metoda, teoria, interpretacje

Teresa Banaś-Korniak

Celem opracowania monograficznego jest dokonanie – z wykorzystaniem różnych metod badawczych – analizy i interpretacji staropolskich tekstów literackich zawierających wątki i motywy ludyczne. We wstępnej partii książki autorka prezentuje refleksje, które pojawiły się w ostatnim dwudziestoleciu w Polsce i dotyczyły sposobów badania literatury dawnej; wyraża też własne przemyślenia i propozycje odczytania szesnasto- i siedemnastowiecznych przekazów o tematyce ludycznej. Wskazania swoje realizuje autorka w rozdziale III, interpretacyjnym, który zawiera m.in. analizę motywu literackiego i języka poetyckiego, analizę kulturową, genologiczną, analizę stylistyczno-retoryczną; rozpatrywane są też funkcje tekstu ludycznego w komunikacji społecznej. We wnioskach końcowych pracy wskazano rozmaite funkcje wątków ludycznych, które pojawiały się w tekstach literackich o różnorodnej tematyce i przeznaczeniu (niekoniecznie związanym z rekreacją i zabawą).

Łacińskie epigramy ks. Gotfryda Karola Eichbergera z Bojszów

praca zbiorowa

Istniał z pewnością jakiś sens ozdabiania zapisów metrykalnych poetyckim słowem. Nie tylko działała tutaj pobożność, intelektualizm, formacja duchownego i kierowanie się pewnym smakiem literackim. Sądzę, że chodzi o jakiś akt uobecnienia i tamtego czasu, i tamtych ludzi, i miejsca: tego kawałeczka Górnego Śląska. Uobecnienie dawnych, piszących po łacinie śląskich poetów stoi po stronie dialogu z przeszłością, dialogu rozbrzmiewającego różnymi językami. […] Drobiny poetyckie ks. Eichbergera to jakiś rodzaj nawiązania do tradycji nowołacińskiego baroku śląskiego, który był mieszaniną manieryzmu i klasycyzmu, w którym odnajdywały się wątki zarówno słowiańskie (polskie, łużyckie, czeskie, morawskie), germańskie, jak i romańskie czy w ogóle śródziemnomorskie (w kontekście katolickim czy recepcyjno-antycznym). […] Bojszowskie epigramy łacińskie są proste, nie żonglują ani słowem, ani wersyfikacją. Są całkowicie bezbronne – utkwiły dosłownie w metryce (nie tej poetyckiej, lecz rodzącej dla nieba). Taką poezją od dawna opiekuje się Mnemosyne, bogini pamięci i matka Muz. Dlatego poezja ks. Eichbergera – chociaż wydaje się, że nie ma takiej mocy, która ocaliłaby te wiersze, teraz ujrzy światło dzienne.    Z recenzji dr. hab. prof. UŚ Zbigniewa Kadłubka

Łódzki remake poematu Aleksandra Puszkina "Eugeniusz Oniegin"

Anna Warda

Monografia jest interesującym […] osiągnięciem badawczym, które […] wzbogaca wiedzę o gatunku remake’u oraz specyfice przekodowania klasycznego arcydzieła romantycznej literatury rosyjskiej […] na potrzeby ukazania odmiennej kulturowo, industrialnej przestrzeni łódzkiej i mentalności jej mieszkańców. Gorąco polecam publikację […] z uwagi na wszechstronność analizy tekstów i walory warsztatu Autorki, umiejętnie różnicującej postępowanie badawcze i interpretacyjne w odniesieniu do stosowanych praktyk imitacyjnych w ich zróżnicowanych uwarunkowaniach kontekstualnych oraz trafność wyboru narzędzi badawczych. Unikatowa w odniesieniu do polskich badań nad przekodowaniem klasycznego tekstu literackiego na język odmiennej kulturowo przestrzeni i epoki monografia wpisuje się we współczesne badania nad gatunkiem remake’u oraz wielorakimi przeróbkami poematu Puszkina Eugeniusz Oniegin. Poczynione ustalenia dopełniają […] wiedzę o recepcji twórczości Puszkina w środowisku rosyjskojęzycznym poza granicami Rosji i o specyfice artystycznej regionalnych przeróbek Eugeniusza Oniegina. Obrazują proces kształtowania się tzw. łódzkiego tekstu oraz wskazują istotne komponenty jego poetyki. Z recenzji prof. Aliny Orłowskiej (UMCS) Publikacja jest oryginalnym spojrzeniem na recepcję dzieł Aleksandra Puszkina w jej regionalnym wydaniu. […] Uzupełnia lukę w mocno zaniedbanym zagadnieniu, jakim jest obraz Łodzi w rosyjskojęzycznej prasie epoki, a także w obrębie treści, postaw moralnych oraz przejawów kultury promowanej na łamach tego źródła. Zarówno pomysł na książkę, jak i jego realizację oceniam jak najwyżej. Praca jest innowacyjna - porusza ważny i prawie nieruszony w polskiej historiografii problem remake’u dzieł Puszkina, ze szczególnym uwzględnieniem poematu Eugeniusz Oniegin. Ze względu na znaczenie Oniegina w literaturze światowej jego recepcja na ziemiach polskich, w tym remake w prasie rosyjskojęzycznej Łodzi, pokazuje powiązania intelektualne Królestwa Polskiego z metropolią. udane próby budowania przestrzeni porozumienia mentalnego i odwoływania się do wspólnych lektur, które nie tylko służyły rusyfikacji, ale były częścią korpusu poznawczego ówczesnych elit […]. Książka wskazuje na rolę Rosjan w kreowaniu przestrzeni rosyjskojęzycznej Łodzi – przedstawia ich nie tylko jako ludzi handlu, gospodarki i rusyfikatorów, lecz także tych, którym zależało na szukaniu intelektualnych dróg porozumienia z odbiorcą w Królestwie. Z recenzji prof. Tomasza Pudłockiego (UJ)