Miasto-region-gospodarka w badaniach geograficznych. W stulecie urodzin Prof. Ludwika Straszewicza

Tadeusz Marszał

W 2016 r. mija setna rocznica urodzin Profesora Ludwika Straszewicza - twórcy łódzkiego ośrodka geografii społeczno-ekonomicznej - którego inicjatywy naukowe oraz działalność w zakresie kształcenia kadr zaowocowały pojawieniem się silnego ośrodka antropogeografii w regionie, niemającym wcześniej żadnych znaczących tradycji w zakresie tej dyscypliny wiedzy. Kierunki badań, realizowanych przez Profesora, kontynuowane i pogłębiane przez jego uczniów, nadal stanowią o pozycji i specyfice łódzkiego ośrodka akademickiego na geograficznej mapie Polski. Celem tej publikacji jest przywołanie pamięci i przybliżenie dokonań Ludwika Straszewicza w kontekście badań geograficznych, realizowanych na przełomie XX i XXI w. w obrębie problematyki, która pozostawała w sferze Jego zainteresowań naukowych. Efektem jest tom, na który składa się kilkanaście tekstów autorstwa współpracowników Profesora, a także przedstawicieli innych ośrodków geograficznych, którzy pozostawali z Nim w bliskich kontaktach naukowych. Niektóre z tych tekstów bezpośrednio odnoszą się do twórczości naukowej Ludwika Straszewicza, inne zaś prezentują wyniki badań w bliskich Profesorowi subdyscyplinach studiów przestrzennych - geografii miast, geografii regionalnej oraz geografii ekonomicznej.  

Moja mapa. Tworzenie map w technologiach geoinformacyjnych. Przewodnik uzupełniający do laboratoriów z podstaw kartografii + Płyta CD

Joanna Ewa Szafraniec

Przewodnik „Moja mapa. Tworzenie map w technologiach geoinformacyjnych” jest pomocą dydaktyczną do realizacji zagadnień kartograficznych przy wykorzystaniu otwartego oprogramowania geoinformacyjnego, jak QGIS, SAGA GIS czy GRASS GIS. Jego celem jest – na podstawie prostych ćwiczeń – przygotowanie studentów i innych osób zainteresowanych do utworzenia samodzielnego opracowania kartograficznego, czyli mapy. Przewodnik jest tak zaprojektowany, by wprowadzić najpierw w zagadnienia teoretyczne, terminologię. Są to cztery rozdziały poświęcone matematycznym podstawom kreślenia map, informacjom ogólnym o mapach i źródłach danych, kartograficznym metodom prezentacji danych przestrzennych oraz rzeźbie na mapie. Poprzez gotowe scenariusze zajęć w formie laboratoryjnej i instrukcje publikacja umożliwia wykorzystanie nabytej wiedzy w praktycznych czynnościach, czyli etapach konstrukcji mapy. Przewodnik zawiera również spis literatury, indeks pojęć oraz załącznik z odnośnikami do różnych informacji i danych, jak też zbiory danych do ćwiczeń dla tych, którzy nie dysponują własnymi przykładami. Tego typu opracowanie zapełnia lukę na rynku polskiej literatury dydaktycznej, łącząc dwie ważne dziedziny: kartografię i Systemy Informacji Geograficznej. Jego niewątpliwą zaletą jest umożliwienie realizacji ćwiczeń samodzielnie, dzięki dostępnym danym (na płycie CD i w Internecie), otwartemu oprogramowaniu geoinformacyjnemu oraz szczegółowym instrukcjom. Ponadto załączona płyta CD oraz spis bibliograficzny pozwalają na poszerzanie i uzupełnianie wiedzy i umiejętności.

Niże śródziemnomorskie jako czynnik klimatu Polski

Jan Degirmendžić, Krzysztof Kożuchowski

Publikacja zawiera wyniki badań klimatologicznych, mających na celu ocenę roli działalności niżów, wędrujących znad Morza Śródziemnego na północ wzdłuż tzw. szlaku Vb i przynoszących często gwałtowne opady, wezbrania rzek i powodzie w Europie Środkowo-Wschodniej, w tym w Polsce. Przedstawiono w niej ponad 50-letnią historię występowania niżów śródziemnomorskich. Wyróżniono najczęściej obserwowane szlaki ich wędrówki oraz określono wielkość opadów pochodzenia śródziemnomorskiego w Polsce. Zidentyfikowano także formy cyrkulacji atmosferycznej, sprzyjające aktywności niżów śródziemnomorskich. Książka jest pierwszym w literaturze polskiej monograficznym opracowaniem niżów śródziemnomorskich. Może być wykorzystana przez klimatologów i hydrologów, w tym także przez synoptyków w prognozowaniu ekstremalnych warunków hydrometeorologicznych w Polsce.  

Nowe i stare perspektywy oraz ujęcia w geografii na przełomie XX i XXI wieku. Podstawowe Idee i Koncepcje w Geografii. T. 9

Wiesław Maik, Andrzej Suliborski, Marcin Wójcik

Tom z serii „Podstawowe idee i koncepcje w geografii” pt. „Nowe i stare perspektywy oraz ujęcia w geografii na przełomie XX i XXI wieku” zamyka cykl konferencji i powstałych na ich podstawie monografii naukowych poświęconych problematyce teoretyczno‐metodologicznej geografii. Zawarta w tomie treść nawiązuje do dyskusji o przyszłości geografii zarówno w aspekcie ogólnogeograficznym, jak i perspektywach rozwoju tej dyscypliny w Polsce. Całość podzielono na trzy części. Pierwsza z nich, zatytułowana „Dziesięć lat kolokwium teoretyczno‐metodologicznego pt. „Podstawowe idee i koncepcje geografii” stanowi pewnego rodzaju podsumowanie dziesięciu spotkań, które odbyły się w latach 2004‐2012. Druga część, zatytułowana „Geografia jako dyscyplina naukowa i przedmiot edukacji – kondycja i dylematy rozwojowe” skupiona jest na bieżących problemach rozwojowych dyscypliny. Część trzecia pt. „Oblicza geografii człowieka” ma nieco inny, zawężony zakres tematyczny i dotyczy wybranych zagadnień w zakresie koncepcji badań i metodologii.

Obszary problemowe rolnictwa w Polsce. Wybrane aspekty realizacji scaleń gruntów

Katarzyna Sobolewska-Mikulska, Justyna Wójcil-Leń

Szansą rozwoju obszarów wiejskich jest wzrost zainteresowania nimi jako miejscem zamieszkania i odpoczynku. Rozwiązania projektu scalenia gruntów powinny stwarzać warunki dla dywersyfikacji działalności gospodarczej. Rozwój pozarolniczej działalności na obszarach wiejskich może przyspieszać korzystne przemiany strukturalne. Nowe, atrakcyjne miejsca pracy pojawiają się w rozwoju różnego rodzaju usług, gastronomii, agroturystyki itp. Projekt scalenia daje więc szansę dyspozycji gruntami w kierunku sprzyjającym tworzeniu alternatywnych źródeł dochodu dla rodzin rolniczych.   Celem monografi i jest przybliżenie mało rozpoznanej w Polsce problematyki zagospodarowania obszarów problemowych rolnictwa z perspektywy realizacji klasycznych prac scaleniowych. Opracowanie będzie stanowiło kompendium wiedzy o obszarach problemowych rolnictwa dla wszystkich zainteresowanych tym zagadnieniem, w tym także dla studentów głównie studiów II stopnia wydziałów geodezyjnych, gdzie problematyka gospodarki nieruchomościami na obszarach wiejskich jest realizowana.

Od nauk geograficznych w kierunku nauki o geoinformacji

Iwona Jażdżewska

Od kilkudziesięciu lat funkcjonuje w nauce światowej pojęcie „GIScience”, zaś w polskiej literaturze naukowej i na konferencjach związanych z Systemami Informacji Geograficznej pojawiło się ono jako „nauka o geoinformacji” lub jego angielski odpowiednik – „GIScience”. Naukowa dyskusja na jego temat trwa od wielu lat w literaturze światowej, a w jednym z jej nurtów stawiano pytanie o możliwości uznania GIScience za dyscyplinę naukową. […] Nauka o geoinformacji ma odniesienie do różnych koncepcji filozoficznych, które były szczegółowo opisane w literaturze przez filozofów i socjologów nauki, a także przedstawicieli różnych dyscyplin, w tym również geografii. Niniejsza publikacja nie ma na celu włączania się w dyskusję nad dziełami filozofów nauki, ale przypomnienie ich najważniejszych poglądów z punktu widzenia nauk geograficznych oraz nauki o geoinformacji. Nie bez znaczenia jest fakt, że wiele kluczowych publikacji z zakresu filozofii i metodologii nauk pojawiło się w przed pierwszą połową XX w., czyli w czasie przed „rewolucją cyfrową i internetową”, dlatego dyskusja na temat nauki o geoinformacji powinna uwzględniać nowe wyzwania stojące przed nauką i łączące się z tym nowe paradygmaty. Są one ściśle związane z nowymi technologiami wykorzystywanymi w badaniach naukowych oraz z gwałtownym przyrostem danych. Ze Wstępu

Plenerowa rekreacja twórcza. Przykład Łodzi

Aleksandra Mroczek-Żulicka

Autorka publikacji poszukuje odpowiedzi na pytanie, w jaki sposób organizować przestrzeń rekreacyjną miasta na potrzeby rozwoju plenerowej rekreacji twórczej. Przeanalizowała zaaranżowane przez różnorodne podmioty aktywności w czasie wolnym, o charakterze twórczym, w otwartej przestrzeni Łodzi, a także rolą organizacji łódzkiej przestrzeni rekreacyjnej dla rozwoju wskazanych aktywności. Zaprezentowane badania stanowią inspirujący wkład w planowanie zagospodarowania miejskiej przestrzeni rekreacyjnej. Książka może stać sią przyczynkiem do dyskusji na szczeblu lokalnym dotyczących wykorzystania plenerowej rekreacji twórczej jako wartościowej alternatywy dla proponowanych w mieście form spędzania wolnego czasu.

Podstawy geografii ludności

Dobiesław Jędrzejczyk

Geografia ludności analizuje oraz interpretuje zjawiska zmieniające się w czasie i przestrzeni, a także procesy ludnościowe na powierzchni Ziemi. Dyscyplina ta zajmuje szczególne miejsce wśród nauk geograficznych. Wynika to przede wszystkim z roli, jaką odgrywa ludność jako część badanej rzeczywistości kraju, regionu, miasta lub wsi, rozpatrywana w sensie kolektywnym i indywidualnym. Człowiek świadomie kieruje swoją egzystencją i określa swoje miejsce w przestrzeni i czasie. Status egzystencjalny człowieka jest zatem wyjątkowy, gdyż żyje on, pracuje i tworzy na styku środowiska naturalnego i społeczno-gospodarczego. Geografia ludności musi zatem uwzględniać szerokie tło procesów historycznych i opierać się na naukowych przesłankach rozwoju społecznego. Tym samym staje się dyscypliną integrującą nauki humanistyczne, nadając im szerszy wymiar poznawczy. Niniejsza książka jest przeznaczona przede wszystkim dla studentów geografii, ekonomii, zarządzania i marketingu, ale także dla wszystkich interesujących się problematyką geografii ludności.