Europa socjalna

Włodzimierz Anioł, Piotr Zawadzki, Maciej Duszczyk

Niniejsza praca zbiorowa jest plonem indywidualnych badań prowadzonych w ostatnich latach w Instytucie Polityki Społecznej Uniwersytetu Warszawskiego. Międzynarodowa i porównawcza polityka społeczna stanowi od dawna, właściwie w całym już blisko 35-letnim okresie istnienia tej placówki, jeden z głównych kierunków aktywności naukowej. Jej pracownicy opublikowali na ten temat liczne książki i artykuły, uczestniczyli w wielu projektach badawczych z udziałem partnerów zagranicznych. Zainteresowanie polityką społeczną, jaka kształtuje się w szerszym otoczeniu międzynarodowym, dotyczy także prowadzonej przez Instytut działalności dydaktycznej, nierzadko na tym polu pionierskiej. Przykładowo, na samym początku lat 90. ubiegłego stulecia IPS UW, jako pierwsza jednostka akademicka w kraju, wprowadził do programu prowadzonych przez siebie studiów kursowe zajęcia z Europejskiej polityki społecznej, przy wsparciu wspólnotowego programu Jean Monnet. W br. została wprowadzona nowa specjalność, pod nazwą międzynarodowa polityka społeczna, na realizowanych przez Instytut dwuletnich studiach magisterskich. Prezentowana książka przedstawia szeroką panoramę zagadnień związanych z europejską i polską polityką społeczną. Naszym zamysłem, jako redaktorów naukowych tomu, było podjęcie w nim trzech zasadniczych wątków tematycznych, co w rezultacie odzwierciedla jego struktura - pogrupowanie autorskich opracowań w trzy główne części. Cześć pierwsza zwraca uwagę na najważniejsze wyzwania, jakie stają dziś przed europejską polityką społeczną. Wprowadzający w tą problematykę tekst Włodzimierz Anioła objaśnia bliżej pojęcie Europy Socjalnej, omawia kluczowe przesłanki rozwoju transnarodowej polityki społecznej, analizuje jej wielopoziomowy charakter oraz podstawowe przeszkody, na jakie natrafia dziś unijna działalność w tej dziedzinie. Jolanta Supińska relacjonuje spory, jakie toczą się w UE na temat kształtu polityki gospodarczej, skupiając się szczególnie na argumentach podnoszonych przez post-Keynesowskich, prospołecznych ekonomistów z tzw. Grupy EuroMemorandum. Cezary Żołędowski i Mariusz Sulkowski prezentują problemy związane z coraz częściej ostatnio kwestionowaną w Europie koncepcją społeczeństwa wielokulturowego, pokazując ograniczenia w promowaniu polityki multikulturalizmu zarówno na szczeblu unijnym, jak i w wybranych krajach członkowskich. Z kolei Maciej Duszczyk koncentruje się na zwięzłej charakterystyce trzech długofalowych strategii i planów gospodarczo-społecznych, nad którymi żywo dyskutowano ostatnio w Unii (Strategia Lizbońska, Strategia Europa 2020, Pakt Euro Plus). Część druga książki pokazuje specyfikę, dorobek i aktualne kierunki rozwoju działalności Unii Europejskich w wybranych sferach polityki społecznej. Gertruda Uścińska analizuje najnowsze modyfikacje prawne, jakie we wspólnotowym mechanizmie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego wprowadziły rozporządzenia nr 883/2004 oraz nr 987/2009. Tomasz Mering przedstawia jeden z zasadniczych filarów unijnej polityki społecznej, jakim jest polityka kohezyjna, tak istotna dla Polski, a nad której przyszłym kształtem po 2013 r. pojawia się coraz więcej znaków zapytania. W rozdziale Jacka Męciny znajdziemy charakterystykę najnowszych tendencji w rozwoju na poziomie wspólnotowym dialogu społecznego, który w rosnącym stopniu ma być wzbogacany o koncepcję dialogu obywatelskiego. Grażyna Firlit-Fesnak omawia w swym opracowaniu dorobek tak prawny, jak i programowo-operacyjny Unii Europejskiej w zakresie promowania równości kobiet i mężczyzn. Anna Kurowska pokazuje wkład Unii w upowszechnianie rozwiązań instytucjonalno-prawnych, które sprzyjają godzeniu przez kobiety ról zawodowych i rodzinnych. Propagowaniu przez instytucje wspólnotowe modnej w ostatniej dekadzie w polityce rynku pracy koncepcji elastycznego bezpieczeństwa (flexicurity) poświęcony jest tekst Sylwii Rosochy. Aktywność unijną w zakresie społecznych problemów i aspektów mieszkalnictwa przedstawia Aleksandra Zubrzycka-Czarnecka, wskazując na zalążkowy i niespójny jeszcze charakter tej polityki. Dwa kolejne rozdziały tej części książki poruszają zagadnienia migracyjne. Beata Samoraj-Charitonow koncentruje swoje rozważania na podejściu do imigracji zarobkowej z krajów pozostających poza Unią, która to kwestia wzbudza ostatnio coraz więcej społecznych kontrowersji. Natomiast Paweł Hut przybliża czytelnikowi temat europejskich migracji etnicznych, posiłkując się charakterystyką ruchów ludnościowych tego rodzaju w odniesieniu do trzech wybranych państw UE. Drugą część niniejszej publikacji zamyka zaprezentowanie przez Elwirę Bonisławską działalności Europejskiego Obserwatorium Sytuacji Społecznej, agendy funkcjonującej w ramach Komisji Europejskiej. Ostatnia, trzecia część książki traktuje o miejscu Polski w europejskiej polityce społecznej. Autorzy starają się ukazać rozmaite, zachodzące w ostatniej dekadzie, oddziaływania nie tylko samej Unii Europejskiej, ale i jej państw członkowskich występujących tam różnych modeli i rozwiązań praktycznych na polską politykę społeczną. Opracowanie Mirosława Księżpolskiego sytuuje specyfikę i dynamikę tej ostatniej na szerszym tle pięciu dominujących na kontynencie reżimów polityki społecznej oraz w kontekście tzw. europejskiego modelu społecznego. Osobliwościom rozwoju sektora obywatelskiego w Polsce, w europejskiej perspektywie porównawczej, przygląda się bliżej Ewa Leś. W rozdziale przygotowanym przez Piotra Zawadzkiego przedstawiono rozwój sytuacji na polskim rynku pracy po przystąpieniu naszego kraju do Unii. Trzy ostatnie teksty poświęcone zostały znaczeniu, jakie ma dla Polski najważniejszy instrument finansowy unijnej polityki społecznej - Europejski Fundusz Społeczny. Agnieszka Pogorzelska w sposób syntetyczny przedstawia ogólny bilans wykorzystania środków Funduszu w projektach krajowych. Cezary Miżejewski i Małgorzata Ołdak obszerniej analizują wdrażanie Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki w sferze pomocy i integracji społecznej. Natomiast Justyna Łukaszewska-Bezulska zwraca uwagę na rolę EFS w rozwoju kapitału społecznego w Polsce na poziomie lokalnym. Swoistym podsumowaniem rozważań zawartych w trzech częściach książki jest Posłowie autorstwa Profesora Antoniego Rajkiewicza, współtwórcy i długoletniego dyrektora Instytutu Polityki Społecznej UW, zasłużonego nestora polskiej polityki społecznej. Ze wstępu

Humanizacja pracy w warunkach współczesnego ładu gospodarczego

Konrad Kubala, Łukasz Kutyło

 W publikacji zostały poruszone najważniejsze dylematy, jakie dziś wiążą się z szeroko rozumianym światem pracy. W swych rozważaniach autorzy koncentrują się m.in. na zagadnieniach dotyczących różnych form partycypacji pracowniczej. Mimo że na gruncie dyskursu neoliberalnego za główny cel funkcjonowania przedsiębiorstwa uznano generowanie zysku, a wszelką aktywność prospołeczną traktowano jako zbędną, to okazuje się, że ta wizja działalności gospodarczej jest nazbyt uproszczona. Pojawia się coraz więcej dowodów, że istnieje koherencja między podmiotowym traktowaniem pracowników, włączaniem ich w decyzje podejmowane przez firmę a osiągnięciami przedsiębiorstwa. Sama partycypacja zaś pozostaje kolejną próbą realizacji w życiu społecznym wartości, które są głęboko zakorzenione w kulturze Zachodu. Przedmiotem zainteresowania autorów stały się formy reprezentacji pracowniczej. Nacisk położony został na funkcjonowanie związków zawodowych w realiach typowych dla współczesnej rzeczywistości rynkowej. Porusza się również zagadnienia związane z pracą, zarządzaniem, zastosowaniem nowoczesnych technologii w świecie przedsiębiorstw ‒ jak pogodzić ludzkie potrzeby, związane m.in. z bezpieczeństwem, pragnieniem bliskości, współpracy, z napięciem generowanym przez mechanizmy rynkowe. Aby skutecznie rywalizować ze sobą firmy muszą być coraz bardziej elastyczne, skłonne do podejmowania szybkich decyzji. Gdzie w tym wszystkim miejsce dla człowieka, dla jego podmiotowości, dla humanizacji stosunków pracy?

Instytucje rynku pracy w krajach OECD. Istota, tendencje i znaczenie ekonomiczne

Eugeniusz Kwiatkowski

Przedmiotem monografii jest analiza podstawowych instytucji rynku pracy w krajach OECD, a w szczególności rodzajów umów o pracę, płac minimalnych, klina podatkowego, prawnej ochrony zatrudnienia, zasiłków dla bezrobotnych i oddziaływania związków zawodowych. Podstawowym celem badań było określenie wpływu tych instytucji na kształtowanie się zatrudnienia, bezrobocia i płac w wybranych krajach. Szczególną uwagę poświęcono analizie tego wpływu w okresie globalnego kryzysu lat 2007-2010. Określenie wpływu instytucji rynku pracy na podstawowe zmienne rynku pracy objęło zarówno mechanizmy teoretyczne opisujące badane związki, jak i ustalenie wymiernych reakcji rynku pracy na badane instytucje. Ponadto w książce podjęto próbę sformułowania syntetycznych wniosków i rekomendacji w zakresie pożądanego kształtu tych instytucji w Polsce. W analizach jako podstawową przyjęto hipotezę, że skala zmian zatrudnienia, bezrobocia i płac w okresach szoków ekonomicznych zależy nie tylko od głębokości i okresu trwania szoku, lecz także od charakteru, a w szczególności stopnia restrykcyjności instytucji rynku pracy. Założono, że wzrost restrykcyjności instytucji rynku pracy z punktu widzenia pracodawców prowadzi w dłuższym okresie do zwiększenia wahań zatrudnienia i bezrobocia w gospodarce. W publikacji podjęto próbę weryfikacji tej hipotezy.

Inteligentne miasto-ekosystem innowacji i przedsiębiorczości

Katarzyna Rozpondek

Monografia przedstawia wybrane kwestie związane z szeroką tematyką inteligentnego miasta traktowanego w kategoriach ekosystemu innowacji i przedsiębiorczości. Jej celem jest zbadanie oraz krytyczna ocena budowy i funkcjonowania współczesnego miasta jako dynamicznego układu wzajemnych interakcji zachodzących między przedsiębiorczością i innowacjami w przestrzeni smart city. Innowacyjne i przedsiębiorcze miasto to złożony system, który jedynie jako całość potrafi dostosować się do dynamicznie zmieniających się uwarunkowań otoczenia. Jego sprawne funkcjonowanie opiera się na harmonijnych działaniach bazujących na klarownie zdefiniowanych celach, ujmowanych w założeniach wieloaspektowego rozwoju. Istotną kwestią w ramach tej problematyki jest podejmowanie dialogu i współpracy między poszczególnymi przedstawicielami miejskiego społeczeństwa. Formułowanie przez jednostki własnych przekonań i opinii przy równoczesnym aktywnym uczestnictwie w rozwoju miasta stanowi fundament tworzenia się nowoczesnej przestrzeni, odwołującej się do twórczego potencjału jej mieszkańców. Inteligentne miasta, nazywane jako smart cities, są przykładem modelu rozwojowego podejmującego próbę odpowiedzenia na stale rosnące potrzeby społeczne i wymogi współczesności. Aktualnie w skali całego świata obserwowany jest wzrost liczby mieszkańców ośrodków miejskich. Z powodu tej tendencji miasta muszą podejmować inicjatywy mające na celu sprostanie wyzwaniom związanym m.in. z transportem, bezpieczeństwem, edukacją, podnoszeniem jakości życia ludności czy modyfikacją i ulepszaniem sposobów zarządzania miastem. Koncepcja inteligentnego miasta stanowi przestrzeń dogłębnego zrozumienia problemów jego mieszkańców oraz podejmowania prób ich rozwiązywania dzięki dostępności zaawansowanych technologii komunikacyjno-informacyjnych. W książce omówiono: pojęcie smart city i jego interpretację; istotę ekosystemu; rolę przedsiębiorczości i innowacji w kontekście funkcjonowania tkanki miejskiej; rozwiązania stosowane w zakresie rozwoju innowacji i nowych możliwości biznesowych w nowoczesnych miastach; wybrane wyzwania, z jakimi mierzą się inteligentne miasta.

Jakość życia przedsiębiorców. Między dobrobytem a dobrostanem

Katarzyna Biegańska

Autorka rozszerza badania nad przedsiębiorczością o dobrostan i zdrowie przedsiębiorców. Dowodzi, że wyznaczniki sukcesu zależą nie tylko od ekonomii podejmowanych działań, lecz także od psychologii w aspekcie doświadczania jakości życia. W tym kontekście łączy ekonomię z psychologią, co wpisuje się w obecnie rozwijany nurt badań tzw. ekonomii behawioralnej. W publikacji wskazano różnice między przedsiębiorcami a innymi grupami społeczno-zawodowymi w zakresie jakości życia, zanalizowano wewnętrzną strukturę jakości życia oraz przedyskutowano podmiotowe i pozapodmiotowe uwarunkowania dobrobytu i dobrostanu przedsiębiorców. Na gruncie polskim nie prowadzono dotąd badań poświęconych jakości życia przedsiębiorców, uwzględniających tak szeroki zestaw zmiennych objaśniających. […] Istotną zaletą monografii Katarzyny Biegańskiej jest to, że pokazuje ona psychologiczny mechanizm poziomu dobrostanu i w związku z tym wskazuje na jego przyczyny. Jest to ważne, ponieważ zastosowana koncepcja badań i otrzymane wyniki dostarczają konkretnych narzędzi, pokazując sposób, w jaki można kontrolować jakość życia i ewentualnie zapobiegać nadmiernemu jego spadkowi, co wcale nierzadko dotyczy przedsiębiorców. Z recenzji prof. dr. hab. Andrzeja Falkowskiego SWPS w Warszawie

Kapitał TOM I

Karol Marks

"Kapitał" to dzieło Karola Marksa, niemieckiego filozofa pochodzenia żydowskiego, twórcy socjalizmu naukowego. Jeśli interesujesz się ekonomią i chcesz poznać podstawy marksistowskiej teorii ekonomicznej, powinieneś sięgnąć po "Kapitał, tom I" autorstwa Karola Marksa. W tej pracy Marks analizuje kapitalistyczną produkcję i ekonomię, pokazując, jak działa system ekonomiczny oparty na wyzysku pracy. Autor opisuje procesy produkcji i wymiany w ramach kapitalistycznej gospodarki, analizuje teorię wartości i pracy oraz pokazuje, jakie są konsekwencje ekonomiczne i społeczne tego systemu. Ta książka to kluczowy tekst dla tych, którzy chcą zrozumieć marksistowską teorię ekonomiczną oraz marksistowskie postrzeganie konsekwencji społecznych kapitalizmu.

Kompetencje emerytalne polskich pracowników migrujących do państw objętych koordynacją systemów zabezpieczenia społecznego w Unii Europejskiej

Monika Gzik

Monografia dotyczy jednego z najbardziej złożonych zagadnień we współczesnej debacie na temat mobilności międzynarodowej, a jednocześnie takiego, które wciąż nie doczekało się pogłębionej analizy zarówno na gruncie europejskim, jak i polskim. Celem pracy jest diagnoza kompetencji emerytalnych polskich pracowników migrujących do państw objętych koordynacją systemów zabezpieczenia społecznego w Unii Europejskiej. Pytania stawiane w pracy - nie tylko o poziom wiedzy, ale przede wszystkim wykorzystanie jej na poziomie praktycznym oraz o postawy wobec własnej przyszłości - mają fundamentalne znaczenie dla samych migrantów. Kompetencje, o których pisze Autorka, mogą być rozumiane w dwóch kontekstach: jako niezbędne umiejętności, doświadczenie i wiedza, które dziś sygnalizowane, w przyszłości będą niezbędne, i jako te o charakterze uniwersalnym, właściwe dla wszystkich obywateli Unii Europejskiej. W książce znajdują się wyniki badań własnych - jakościowych i ilościowych, a wypracowane przez Autorkę rekomendacje stanowią wkład w dyskusję naukową na temat ekonomicznego i prawnego wymiaru migracji zagranicznych. Publikacja jest adresowana do praktyków zajmujących się koordynacją systemów emerytalnych, studentów i pracowników naukowych badających problematykę rynku pracy i migracji, ale przede wszystkim zainteresuje osoby obecnie mieszkające w jednym z państw objętych koordynacją systemów zabezpieczenia społecznego w Unii Europejskiej oraz te, które po okresie pracy za granicą wróciły do Polski.

Komunikacja społeczna w samorządzie terytorialnym. Między Matrixem a Realem

Magdalena Kalisiak-Mędelska, Paweł A. Nowak, Piotr Król

Oswajanie cyfrowej rzeczywistości XXI wieku nie jest łatwe. Oczekiwania obywateli i przedsiębiorców w zakresie szybkości i łatwości dostępu do istotnych informacji wciąż stanowią problem mentalny i organizacyjny dla administracji publicznej. W książce ukazano, w jaki sposób technologie informacyjno-komunikacyjne wpływają na metody i możliwości komunikacji społecznej. Autorzy omawiają interakcje jednostek samorządu terytorialnego z otaczającym je środowiskiem, ze szczególnym uwzględnieniem komunikacji społecznej jako elementu współpracy z mieszkańcami, technologii informacyjno-komunikacyjnych w realizacji zadań samorządu terytorialnego oraz roli tychże w budowie społeczeństwa informacyjnego. Publikacja jest adresowana do władz jednostek samorządu terytorialnego (członków rad samorządów wszystkich szczebli, ale również ich władz wykonawczych), pracowników administracji samorządowej, studentów kierunków związanych z funkcjonowaniem administracji publicznej i wszystkich zainteresowanych budową społeczeństwa informacyjnego w Polsce.