70 lat Uniwersytetu Łódzkiego w przestrzeni miejskiej Łodzi (1945-2015)

Karolina Kołodziej, Maciej Kronenberg

W pierwszej opracowania można znaleźć zarys dziejów Uniwersytetu, uwzględniający jego rolę w tworzeniu przestrzeni miasta w ciągu ostatniego siedemdziesięciolecia, natomiast w drugiej – zestawienie kilkudziesięciu budynków, które Uniwersytet przez krótszy lub dłuższy czas w tym okresie użytkował. Nie są to wszystkie budynki, należące do uczelni – taki rejestr musiałby obejmować około stu obiektów. Jest to jednak grupa przekrojowa, pokazująca, w jak zróżnicowanych (i na ogół zupełnie nieprzystosowanych do funkcji akademickich) budynkach przyszło Uniwersytetowi funkcjonować. Celowo, pisząc o tych obiektach, autorzy nie ograniczyli się tylko do przedstawienia ich związków z uczelnią, której początki działalności są związane z budynkiem szkoły włókienniczej przy ul. Żeromskiego 115 – tam odbywały się pierwsze wykłady, a ponieważ budynek nie należał formalnie do UŁ, korzystano z zaproszenia władz szkoły. Historia każdego z budynków została opisana znacznie szerzej. Dzięki temu Czytelnik może dostrzec, jak Uniwersytet Łódzki wpisywał się w historię Łodzi, a także – jak dynamicznie zmieniała się ona sama w ciągu ostatnich dwóch stuleci. 

Akademia Poznańska. Szkic historyczny

Władysław Pniewski

Przez pięć i pół wieków od założenia pierwszego w Polsce biskupstwa istniały w Poznaniu zaledwie dwie szkoły średniego typu: szkoła katedralna i założona w XIV. wieku przy kościele św. Marii Magdaleny szkoła miejska. Na dalsze studia, najczęściej teologiczne, wysyłano młodzież do Włoch lub na Akademię Krakowską. Dopiero w roku 1519 powstała w Poznaniu za sprawą Jana Lubrańskiego, gorącego humanisty i biskupa poznańskiego, wyższa uczelnia, zwana od jej założyciela Kolegium Lubrańskiego. Zasłużony biskup ten uposażył szkołę dobrami Stawiszyn pod Kaliszem. Fundację zatwierdził r. 1520 Zygmunt Stary. Sam biskup nie doczekał się wykończenia gmachu szkolnego. Uczynił zaś szkołę kolonią Akademii Krakowskiej i stąd zwano ją też szkołą akademicką, a nawet akademią.

Archaeology on Medieval Knights' Manor Houses in Poland

Anna Marciniak-Kajzer

The relicts of medieval knights’ manor houses in Poland today are so called “grodziska stożkowate” (motte) - the anonymous hills having in themselves remnants of wooden buildings, exceptionally made of stone or brick and numerous tiny artifacts being the trace of the past household equipment. Unlike to the castles they are not so often visited but more often destroyed. The book presents the image of medieval knights’ manor houses, which we know due to archaeological excavations carried on for half a century. Description of buildings household equipment and movables used by the people of the past was completed by transfers from written sources which allows for better understanding the live of medieval knights’ family. 

Ballada o śpiącym lwie

Agata Listoś-Kostrzewa

To nie pierwszy i nie ostatni wstrząs w Bytomiu. Ludzie nieruchomieją sparaliżowani strachem. Większość, nauczona doświadczeniem, próbuje wybiec na ulicę, żeby nie mieć nad głową niczego, co mogłoby spaść. Krzyki mieszają się z hałasem tłuczonych dachówek, kominów, gzymsów i szyb rozpryskujących się na chodnikach. Nie wszyscy mają tyle szczęścia co matka z dzieckiem, która w ostatniej chwili chowa się w bramie przed deszczem secesyjnych odłamków. Lecą w dół wieżyczki, attyki, betonowe kule na skorodowanych już trzpieniach, strzeliste neogotyckie pinakle. Odpada od ściany gruba płaskorzeźba wmontowana na metalowych kotwach we wnękę kamienicy i spada na mężczyznę stojącego w kolejce do saturatora. Ludzie tłoczą się wokół, próbują pomóc, dźwignąć pechową dekorację. Niektórzy podbiegają tylko, żeby popatrzeć na cudze nieszczęście, ale nie odchodzą przykuci widokiem człowieka przygniecionego płaskorzeźbą. Gdyby nie było tak ciepło, gdyby mężczyzna nie stanął w kolejce po gruźliczankę, gdyby ktoś zrobił przegląd budynków i odkrył przeżarte korozją kotwy i zwietrzałą już zaprawę, gdyby nie tąpnęło, gdyby… Gdyby Stalin nie wskazał palcem tego miejsca na mapie. Gdyby Bierut nie krzyknął: „Węgiel to największe bogactwo Polski!”. Gdyby Bytom nie stał się scenografią działań polityczno-gospodarczych, których serce biło pod miastem. Gdyby tłustego węgla nie pilnował potężny piaskowiec. Gdyby nie wjechała tu pod ziemię pierwsza na Śląsku lokomotywa z napędem eleketrycznym. Gdyby Karol Godula nie zostawił swojego majątku sześciolatce, czyniąc z niej śląskiego Kopciuszka. Gdyby Śląsk nie wrócił do macierzy. Gdyby za węglem nie szło szczęście i nieszczęście Bytomia. Gdyby świat nie był taki, że roz jest tak, a roz tak.

Bereza

Wojciech Lada

Nikt nie był bezpieczny. O dowolnej porze dnia i nocy, każdy obywatel Polski mógł zostać aresztowany i bez podania powodu pozbawiony wolności na trzy miesiące - choć w praktyce okres ten mógł być wydłużany w nieskończoność. W połowie 1934 roku powstał obóz w Berezie Kartuskiej, do którego władze kierowały według własnego uznania, bez śledztwa i wyroku, osoby uznane za potencjalne zagrożenie dla systemu. Za murami nie obowiązywało żadne prawo. Więźniowie byli torturowani fizycznie i psychicznie, zdarzały się wypadki zakopywania żywcem w odchodach, a także śmierci w wyniku pobicia pałkami. Ekstremalne ćwiczenia i wykonywane prace doprowadzały czasem do samobójstw, a już niemal zawsze do trwałej utraty zdrowia nawet najmłodszych i najsilniejszych. Samobójstwa popełniali zresztą również niektórzy policjanci, nie wytrzymujący stężenia panującej tu brutalności. "Bereza bezsprzecznie była mordownią" - przyznał ówczesny Komendant Główny Policji Państwowej, gen. Kordian Zamorski. Obóz działał przez pięć lat i z każdym rokiem reżim tylko się zaostrzał, na co największy wpływ miał nadzorujący jego funkcjonowanie Wacław Kostek-Biernacki. "W Polsce matki straszą mną dzieci" - mówił bez choćby cienia wstydu. "Chorobliwy sadysta" - ocenił go krótko Stanisław Cat-Mackiewicz, który odczuł to na własnej skórze. Podobnie jak około trzech tysięcy innych Polaków, Żydów, Ukraińców, Białorusinów i Niemców, którzy przewinęli się przez Berezę.

Biskup płocki Erazm Ciołek (1474-1522)

Ałła Brzozowska

Książka jest poświęcona jednej z najbardziej intrygujących postaci polskiego renesansu. Żyjący na przełomie XV i XVI wieku biskup płocki Erazm Ciołek zapisał się na kartach historii jako humanista, zdolny dyplomata i mówca, mecenas sztuk i sprawny zarządca powierzonej mu diecezji. Prawdopodobnie plebejusz z pochodzenia, już za swojego życia wzbudzał liczne kontrowersje. Choć niewątpliwie odegrał bardzo ważną rolę w dziejach szesnastowiecznej Polski i Litwy, wciąż pozostaje postacią mało znaną. Dotychczas losy biskupa były przedmiotem zainteresowania przede wszystkim historyków, którzy pod koniec XIX i na początku XX wieku poświęcili mu kilka monografii. Nie prowadzono natomiast żadnych badań nad jego spuścizną pisarską. Proponowana czytelnikowi książka składa się z dwóch części – w pierwszej przedstawiono życie Erazma Ciołka z uwzględnieniem najnowszego stanu badań, w drugiej zaś zawarto analizę krytycznoliteracką jego zachowanej twórczości (mów i listów).

Bitwa nad Rzeką Sirgune

Piotr Szczurowski

Rozprawka naukowa na temat wielkiej wyprawy krzyżowej zwieńczonej bitwą nad rzeką Sirgune, wydarzenia o doniosłym znaczeniu dziejowym, a mimo to zaniedbanego przez polską historiografię i niemal zupełnie nieistniejącego w świadomości polskiego społeczeństwa. Zawartość: Uwagi wstępne, czyli nieco o recenzjach prac naukowych. Preludium. Podstawowe przekazy źródłowe dotyczące V krucjaty pruskiej. Data bitwy nad rzeką Sirgune. Liczebność wojsk. Dokładne miejsce stoczenia bitwy. Przebieg starcia. Następstwa V krucjaty pruskiej oraz pytanie o alternatywę. Podsumowanie. Aneks: słowo o słynnej bulli z Rimini. Bibliografia. Netografia.

Cham i pan. A nam, prostym, zewsząd nędza?

Prof. Andrzej Chwalba, Wojciech Harpula

Zaskakująca odpowiedź na Ludową historię Polski. Prawdziwe dzieje polskiego chłopstwa od Piastów po PRL   Analfabeci, bunt, cham, Drzymała, Głowacki, Hameryka, karczma, przednówek, Szela, zbiegostwo oto wybrane tytuły rozdziałów książki Andrzeja Chwalby i Wojciecha Harpuli znanego duetu autorów znakomitych książek historycznych. Nie jest to jednak leksykon dotyczący ludowej historii Polski. Każdy z rozdziałów to wieloaspektowa i wciągająca opowieść o historycznej roli oraz codziennej egzystencji ludzi, którzy stanowili trzy czwarte mieszkańców ziem Polski. Jakim zmianom ulegał przez wieki los polskiego chłopstwa? Jak wyglądały codzienne zmagania chama z panem? Co chłopi jedli i pili? Kto ich bił, kogo bili oni? W co wierzyli, kogo szanowali, kim pogardzali? W czym pokładali nadzieje?   Historia Polski była jak dotąd pisana przez tych, którzy państwem rządzili, a później, po jego utracie, próbowali je odzyskać. Nie była to jednak historia chłopów. W PRL-u, ale i w ostatnich latach, prace dotyczące włościan zazwyczaj skażone były ideologią. Andrzej Chwalba i Wojciech Harpula przedstawiają ich historię obiektywnie. Nie opowiadają się po żadnej ze stron, unikają publicystycznych uproszczeń, a zamiast łatwych odpowiedzi proponują rzetelną, opartą na umiejętnie wykorzystywanych źródłach opowieść oraz zagadnienia prowokujące do przemyśleń i własnych poszukiwań.

Colloquia opatowskie z przełomu XII i XIII wieku

Artur Lis

Treść: WPROWADZENIE. 2. DOKUMENT W HISTORII I ARCHIWISTYCE. 3. ZJAZDY, WIECE, COLLOQUIA. I. Dokument opatowski datowany 12 kwietnia 1189 rok. I.1. Treść dokumentu z 1189 roku. I.2. Przekład dokumentu z 1189 roku. I.3. Podobizna dokumentu z 1189 roku. I.4. Lista świadków dokumentu z 1189 roku. II. Dokument opatowski datowany na 1206 rok. II.1. Treść dokumentu datowanego na 1206 rok. II.2. Przekład dokumentu datowanego na 1206 rok. II.3. Podobizna dokumentu datowanego na 1206 rok. II.4. Lista świadków dokumentu datowanego na 1206 rok.

Corpus iuris Polonici medii aevi

Oswald Balzer

Wydanie książkowe pracy prof. Oswalda M. Balzera Corpus iuris Polonici medii aevi, poświęconej ustawom średniowiecznym, przygotowane w oparciu o edycje publikowaną w Kwartalniku Historycznym, opracowane redakcyjnie przez dr Artura Lisa.

Dawne monety polskie Dynastii Piastów i Jagiellonów, cz. I - Monety pierwszych czterech wieków rozbiorem wykopalisk objaśnione

Kazimierz Stronczyński

REPRINT. Opracowanie Kazimierza Stronczyńskiego, XIX w. historyka, poświęcone numizmatyce średniowiecznej (reprint). Cz.1 zawiera opis wykopalisk monet piastowskiej z końca XIII w. oraz ich porównanie i wnioski. Cz. 2 opisuje, uporządkowane chronologicznie, znane w okresie prowadzenia przez autora prac badawczych, monety piastowskie czterech pierwszych wieków. Cz. 3 poświęcona jest monetom XIV, XV i XVI w. Publikacja zawiera tablice przedstawiające opisywane monety. Kompendium wiedzy niezbędne dla numizmatyków i kolekcjonerów.

Dawne monety polskie Dynastii Piastów i Jagiellonów, cz. II - Monety pierwszych czterech wieków w porządek chronologiczny ułożone i opisane

Kazimierz Stronczyński

REPRINT. Opracowanie Kazimierza Stronczyńskiego, XIX w. historyka, poświęcone numizmatyce średniowiecznej (reprint). Cz.1 zawiera opis wykopalisk monet piastowskiej z końca XIII w. oraz ich porównanie i wnioski. Cz. 2 opisuje, uporządkowane chronologicznie, znane w okresie prowadzenia przez autora prac badawczych, monety piastowskie czterech pierwszych wieków. Cz. 3 poświęcona jest monetom XIV, XV i XVI w. Publikacja zawiera tablice przedstawiające opisywane monety. Kompendium wiedzy niezbędne dla numizmatyków i kolekcjonerów.

Dawne monety polskie Dynastii Piastów i Jagiellonów, cz. III - Monety XIV, XV i XVI wieku uporządkowane i objaśnione

Kazimierz Stronczyński

REPRINT. Opracowanie Kazimierza Stronczyńskiego, XIX w. historyka, poświęcone numizmatyce średniowiecznej (reprint). Cz.1 zawiera opis wykopalisk monet piastowskiej z końca XIII w. oraz ich porównanie i wnioski. Cz. 2 opisuje, uporządkowane chronologicznie, znane w okresie prowadzenia przez autora prac badawczych, monety piastowskie czterech pierwszych wieków. Cz. 3 poświęcona jest monetom XIV, XV i XVI w. Publikacja zawiera tablice przedstawiające opisywane monety. Kompendium wiedzy niezbędne dla numizmatyków i kolekcjonerów.

Dlaczego nie jesteśmy bogaci

Przemysław Słowiński

Dlaczego nie jesteśmy bogaci, a przed prywatnym domem każdego Polaka nie stoi okazały Mercedes? Nie umiemy, jesteśmy gorsi od innych, pracujemy niewydajnie? Czy położenie geograficzne naszej ojczyzny to przekleństwo czy dobrodziejstwo? Czy dyskutując o szansach rozwoju Polski w następnych dziesięcioleciach, zwracamy uwagę na punkt startu, na historyczne przesłanki współczesnego ekonomicznego status quo? Niektórzy autorzy piszą naiwnie, ze I wojna światowa toczyła się na Zachodzie, a polski chłop nic o niej wiedział. A przecież największe zniszczenia infrastruktury objęły właśnie ziemie polskie. W gruzach legło 60% dworców kolejowych, w Kongresówce zniszczono 40% dróg bitych. Szacowana kwota strat to 80 miliardach franków szwajcarskich, czyli w przybliżeniu 100 miliardach w obecnej polskiej walucie. Za moment wojna polsko-bolszewicka zostawiła po sobie spaloną ziemię. W wyniku II wojny światowej utraciliśmy 20 proc terytorium państwa, 40 proc. Infrastruktury, a straty ludzkie nigdy nie zostały do końca podsumowane. Zmuszono nas do rezygnacji z Planu Marshalla, na wniosek ZSRS zrzekliśmy się reparacji, a Anglicy obciążyli nas kosztami pobytu polskiego wojska na Wyspach. Ziemie Odzyskane otrzymywaliśmy od Sowietów doszczętnie rozgrabione. Trudno dziś wycenić straty wynikające z komunistycznej nacjonalizacji handlu i przemysłu. Do dziś nikt nie podsumował całościowych strat okresu gierkowskiego, stanu wojennego i kolejnej Wielkiej Emigracji Niechcianych na Zachód. Niechętnie liczy się koszty transformacji, może dlatego, że jej autorzy nadal funkcjonują jako autorytety moralne. Wielkim wysiłkiem wydobywamy się konsekwentnie z nędzy i zacofania. Doganiamy. Wyprzedzamy na zakrętach dziejowych, tych, którym kiedyś było łatwiej. Spróbujmy docenić ten wspólny wysiłek. Bo - dajemy radę. Mimo iż mamy pod górkę.

Dwudziestolecie pomiędzy. Miniatury o Wolnym Mieście Gdańsku (1920-1939)

Jan Daniluk

Mimo że okres Wolnego Miasta trwał bardzo krótko, do dziś jest żywą legendą również poza granicami Gdańska. Było to miejsce wyjątkowe, lecz na co dzień toczyło się tutaj przeciętne życie: kwitły i upadały biznesy, rozwijała się turystyka, ludzie szukali rozrywki w sportach czy zabawie. Emocje wzbudzało powstanie nowych obiektów, takich jak stacja radiowa, lotnisko i pierwsze centra handlowe, oraz niezwykłe wydarzenia: przelot „Grafa Zeppelina” czy Światowy Kongres Esperantystów. Ta książka to obraz codzienności i niecodzienności Wolnego Miasta – miejsca na granicy języków, narodów i epok.

Dzieci żydowskie w klasztorach

Ewa Kurek

Książka jest pierwszym i jak dotąd najpełniejszym opracowaniem humanitarnej działalności polskich zakonnic podczas hitlerowskiej okupacji. Spontanicznie dawały schronienie żydowskim dzieciom w klasztorach, a także prowadzonych przez siebie szkołach i ochronkach. Jest to esencja doktoratu Ewy Kurek, która w swej pracy badawczej zajmuje się historią drugiej wojny światowej, w tym w znacznej części problematyką stosunków polsko-żydowskich. Pozycja opatrzona jest wstępem który do jej amerykańskiego wydania napisał prof. Jan Karski.

Dzieje, architektura oraz twórcy Zakładu OO. Jezuitów w Chyrowie. Twórczość Antoniego Łuszczkiewicza oraz Edgara Kovátsa na tle epoki

Aneta Borowik

Książka opisuje ponad 50 lat istnienia Zakładu Naukowo-Wychowawczego OO. Jezuitów w Chyrowie – otoczonej legendą placówki, która wykształciła najwybitniejsze umysły międzywojennej Polski (m.in. Eugeniusz Kwiatkowski, Kazimierz Junosza-Stępowski, Antoni Wiwulski, Lech Kalinowski), a wśród nauczycieli miała takie osobowości jak ojciec Jan Beyzym. Publikacja odsłania kulisy funkcjonowania zakładu – omawia jezuicki system nauczania i wychowania. Zaprezentowano w niej imponujące zaplecze placówki: rozległy budynek o 200-metrowej fasadzie, wspaniałą kaplicę, przestronne sale lekcyjne, specjalistyczne, świetnie wyposażone gabinety naukowe, teatr, liczne boiska, korty tenisowe, a nawet basen. To swoiste memento dla współcześnie zaniedbanego obiektu. W publikacji opisano też twórców architektonicznej oprawy zakładu – Antoniego Łuszczkiewicza i Edgara Kovátsa – reprezentantów XIX-wiecznego historyzmu. Szczególnie interesująca zdaje się postać Edgara Kovátsa, wybitnego architekta, współpracownika twórców tej miary co Karl von Hasenauer, projektant monumentalnych gmachów Wiednia. Ciekawa jest kwestia stworzonego przez Kovátsa na podstawie motywów ludowych Podhala nowego stylu, czyli „sposobu zakopiańskiego”, konkurencyjnego do stylu zakopiańskiego Stanisława Witkiewicza. W kontekście sylwetki twórczej Antoniego Łuszczkiewicza zaprezentowano system edukacji Instytutu Technicznego w Krakowie, mechanizmy tzw. podróży naukowych w XIX w. oraz przybliżono mało znaną historię krakowskich realizacji architekta. Do opracowania dołączono aneksy oraz fotografie archiwalne, które pomagają zrekonstruować dawny splendor zakładu. Publikacja jest adresowana do osób zainteresowanych historią szkolnictwa, pedagogiki jezuickiej, badaczy architektury XIX w. oraz wszystkich, którym bliska jest legenda Zakładu OO. Jezuitów w Chyrowie –  żyjących Chyrowiaków oraz ich potomków.

Edward Gierek. Szkic do portretu PRL

Mariusz Głuszko

Mariusz Głuszko (ur. 1970 r.), doktor nauk humanistycznych. Absolwent Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Rzeszowie (Wydział Społeczno-Pedagogiczny) oraz Uniwersytetu Rzeszowskiego (Wydział Socjologiczno-Historyczny). Jego zainteresowania naukowe koncentrują się na historii XIX i XX wieku z uwzględnieniem historii regionalnej. Autor książek: Walka konserwatystów krakowskich z demokratami na łamach ich organów prasowych w okresie 1867-1895 (2007), Bieszczady z historią i legendą w tle (2008), Pigułka historii. Cytaty, anegdoty, ciekawostki (2010), Epizody z historii XIX i XX wieku (2011), Między Strasburgiem a Sarajewem. Przemiany polityczne w Polsce i Europie Środkowo-Wschodniej w 1990 roku (2013), Polska wobec rozpadu ZSRR w 1991 roku (2015), a także artykułów naukowych i popularnonaukowych. Recenzent i współrecenzent opracowań historycznych. Fragment recenzji: Z lektury książki Mariusza Głuszko poznajemy niezwykle ciekawą biografię polityka, który niejednokrotnie musiał podejmować niezwykle istotne decyzje, które wpływały na losy Polski przez niemal całą dekadę lat 70. ubiegłego stulecia. To fascynująca historia kariery politycznej, która przypadła na lata przełomu w dziejach Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej. Stąd tytuł wybrany przez Autora wydaje się bardzo trafny. Po powrocie z emigracji Edward Gierek w większym lub mniejszym stopniu był uczestnikiem wydarzeń 1956, 1968, 1970, 1976, 1980-81 roku. Niezwykle ciekawym jest fakt, że z osoby będącej symbolem przemian politycznych i społeczno-gospodarczych PRL w latach 70., stał się w kolejnej dekadzie osobą, o której w zasadzie się nie mówiło, tak jakby nie istniała. Gierek zapłacił też osobiście za swój upadek polityczny. Uznano go za odpowiedzialnego za kryzys, został wydalony z PZPR, odebrano mu wszystkie odznaczenia, pozbawiono praktycznie środków do życia. W stanie wojennym był internowany dłużej niż wielu opozycjonistów. Książka Mariusza Głuszko, nie ma na celu, jak zauważa Autor, ani gloryfikowania rządów Edwarda Gierka, ani ich potępiania. Chodzi mu o przedstawienie obiektywnej prawdy zarówno o opisywanych czasach, jak i świadkach tamtej epoki. I to się Mariuszowi Głuszko niewątpliwie. udało". Prof. UR dr hab. Krzysztof Żarna

Encyklopedia nauk pomocniczych historii

Władysław Semkowicz

Książka Władysława Semkowicza zalicza się do klasycznych dzieł polskiej historiografii – wykształciły się na niej liczne pokolenia polskich historyków. Jest niezastąpionym podręcznikiem dla wszystkich pragnących nabyć umiejętności nieodzownych dla studiowania i prowadzenia badań naukowych w dziedzinie historii, szczególnie w zakresie szeroko rozumianej mediewistyki. Encyklopedia nauk pomocniczych historii w sposób zwięzły podaje podstawowe wiadomości dotyczące poszczególnych nauk pomocniczych (jak chronologia, genealogia czy sfragistyka) w zakresie niezbędnym dla studentów kierunków humanistycznych, w tym przede wszystkim dla historyków, a także studentów archiwistyki, polonistyki, historii sztuki, archeologii, muzealnictwa  i bibliotekoznawstwa.

Fantomowe ciało króla. Peryferyjne zmagania z nowoczesną formą

Jan Sowa

 Książka jest propozycją przepisania historii Polski oraz opisania jej społeczno-kulturowej tożsamości przy pomocy narzędzi teoretycznych, które albo w ogóle albo w niewielkim tylko stopniu wykorzystano kiedykolwiek w tym celu – teologii politycznej, Lacanowskiej psychoanalizy, teorii systemów-światów, studiów postkolonialnych, ontologii wydarzenia Alaina Badiou czy teorii hegemonii. Tytułowa figura „fantomowego ciała króla” nawiązuje do koncepcji „dwóch ciał króla” przedstawionej niegdyś błyskotliwie przez Ernsta Kantorowicza w książce pod takim samym tytułem. Poprzez metaforę fantomowego ciała Sowa opisuje I Rzeczpospolitą, której kondycję determinował przede wszystkim szereg braków. Pokazuje, że począwszy od śmierci Zygmunta II Augusta, ostatniego dziedzicznego króla Polski i Litwy, Rzeczpospolita nie istniała jako państwo w ścisłym tego słowa znaczeniu, ale była raczej fantomem, urojeniem, wyobrażeniem, uroszczeniem. Owo nieistnienie położyło się cieniem na losach Polski od wczesnej nowoczesności wieków XVI i XVII, przez rozbiory aż po czasy współczesne. Fantomowe ciało króla nie jest jednak typową pracą historyczną. Jej przedmiot to przede wszystkim współczesna Polska i jej problemy z nowoczesnością. Na kartach książki w zaskakujący i – jak się okazuje – inspirujący sposób Wallerstein spotyka się z Gombrowiczem, Brzozowski z Lacanem, Lefort z Andersonem a Gramsci i Laclau ze staropolskimi sarmatami, aby wyjaśnić zagadkę, jaką była i jest Polska.

Gospodarczy poczet władców Polski

Michał Wójcik

Przewrotny obraz władców Polski od Mieszka I po samego Edwarda Gierka! Może nie czeka nas wkrótce koniec historii, jaki wieszczył swego czasu Francis Fukuyama, ale na pewno będzie to koniec pewnej epoki. Epoki niewiedzy. No i będzie to rewolucja. Dla niektórych wstrząs, dla innych gorzka pigułka, jeszcze dla innych potwierdzenie wcześniejszych podejrzeń. Zwycięstwo pod Grunwaldem wiele Polsce nie dało, za to sama obecność Krzyżaków na Pomorzu i Warmii ekonomicznie przydała nam się bardzo. Bitwa, jedna czy druga pod Chocimiem, mogłaby się zdarzyć lub nie. Za to sąsiedztwo i symbioza z kulturą oraz gospodarką Turcji były na wagę złota. Nasi poprzednicy czerpali z tej bliskości pełnymi garściami. Tak samo zresztą jak od innych. Wymiana, ruch, handel i wzajemne przenikanie – to przecież esencja życia. Książka ta jest dla wszystkich, którzy chcą nieco głębiej zajrzeć pod podszewkę historii. To zaledwie szkic, ale może skłoni do szerszego patrzenia niż uczą nas podręczniki.

Historia jazdy polskiej

Marek Groszkowski

Książka stanowi zwięzłą i przystępną syntezę dotyczącą formacji uznawanej przez wielu za symbol naszej narodowej wojskowości. Marek Groszkowski, podsumowując dostępną wiedzę na temat polskiej jazdy, stara się odpowiedzieć na pytanie, czy była to formacja skuteczna, czy wywiązywała się z postawionych przed nią zadań, dlaczego zniknęła z pól bitew i czy można było temu zapobiec. Autor prezentuje ubiór, oporządzenie, uzbrojenie, sposoby walki oraz najciekawsze starcia polskiej jazdy.

Historia Pragi życiorysami pisana

Joanna Kiwilszo

Książka prezentuje dzieje dwudziestu dwóch rodzin, których życie związane było z warszawską Pragą. Są wśród nich tak znane i zasłużone rody, jak rodzina premiera Jana Olszewskiego, czy wywodząca się od Szmula Zbytkowera rodzina francuskiego noblisty Henri Bergsona a także rodzina zmarłego niedawno aktora Jana Kobuszewskiego. Są też, przedstawione w rodzinnym kręgu, tak charakterystyczne dla Pragi postacie jak Julian Różycki, Jan Wedel, Ignacy i Kazimierz Skorupka czy Jan Żabiński. Oprócz tych „wielkich”, znanych z historii, na kartach książki przedstawione zostały też losy „zwykłych”, co nie znaczy mniej ważnych mieszkańców prawobrzeżnej Warszawy, jak członków klanu Natorffów, Gierałtowskich czy Rabęckich. Z każdą z tych rodzin wiążą się niepowtarzalne historie, tworząc razem obraz, którego ramą jest niezwykła dzielnica Warszawy – Praga.

Historia ustroju i prawa w Polsce

Lech Krzyżanowski

Osoby pragnące poznać dzieje polskiego ustroju i prawa napotykają niemałe kłopoty z właściwym powiązaniem informacji o poszczególnych instytucjach prawnych z okolicznościami historycznymi,w jakich się rodziły i funkcjonowały. Tymczasem brak znajomości politycznej, gospodarczej czy społecznej genezy różnorakich rozwiązań prawnych nie pozwala w należyty sposób ocenić ich znaczenia. W niniejszym tomie zatem sporo miejsca poświęcono właśnie tej, czysto historycznej warstwie narracji jako ważnemu uzupełnieniu podstawowych treści historycznoprawnych. Nie znaczy to oczywiście, że marginalizacji uległa część merytoryczna, odnosząca się do źródeł i ewolucji instytucji prawa w Polsce. Repetytorium pozostało obszernym kompendium wiedzy z tego zakresu, tyle że umieszczono ją w jej historycznym kontekście. Nacisk położony na poznanie i zrozumienie okoliczności historycznych towarzyszących zmianom prawnym to niejedyny element wyróżniający Repetytorium na tle piśmiennictwa z tego zakresu. Czytelnik z pewnością odkryje niezbyt często stosowany układ treści wspomagający paralelne prowadzenie dwu wykładów: z historii ustroju oraz dziejów prawa. W górnej (czerwonej) części strony zawsze znajdzie rozważania na temat ustroju, w dolnej(czarnej) zaś odnoszące się do tego samego okresu historycznegoinformacje o prawie sądowym. Nowa metoda wymaga co prawda przystosowania się do nietypowej lektury (tylko górne lub tylko dolnej części strony, jeśli chcemy zachować ciągłość narracji), ale jednocześnie gwarantuje skoncentrowanie całości materiału poświęconego danej epoce w jednym miejscu. Trudno precyzyjnie rozdzielić zakres ustrojowy od prawnosądowego(związki między nimi zostały zresztą zaznaczone kolorowymi odsyłaczami), a skoro związków przyczynowo-skutkowych między nimi jest niemało, autor uznał za celowe ułatwić przemieszczanie się między obu warstwami narracji