Aleksander Jagiellończyk

Fryderyk Papee

Aleksander Jagiellończyk uchodzi za jednego z mniej zdolnych przedstawicieli dynastii jagiellońskiej w Polsce. Za jego krótkiego panowania (1501-1506) dotknęły państwo polsko-litewskie liczne klęski polityczne i straty terytorialne. Monografia tego króla, (...) wprowadza do tego obrazu istotne korekty. Autor był bez wątpienia najwybitniejszym polskim znawcą czasów Aleksandra w XIX i XX wieku. (...) Monografia ta ukazała się w 1949 roku, w 9 lat po śmierci autora. Zapewne tej okoliczności należy przypisać, że aparat przypisów sprowadzony został do minimum. Jednak mimo pewnych braków opublikowana książka ma dużą zawartość. Wśród skomplikowanych problemów stosunków polsko-litewskich początku XVI wieku, autor porusza  się z pełną swobodą. Ze znawstwem i z talentem kreśli wydarzenia polityczne i zmiany ustrojowe zachodzące za czasów Aleksandra - od tzw. Artykułów Mielnickich po konstytucje "Nihil Novi". Dowodzi zdolności Aleksandra w dobieraniu sobie utalentowanych doradców i współpracowników, podnosi jego dbałość o rozwój ekonomiczny i kulturalny Wielkiego Księstwa Litewskiego. O ile możliwe, rehabilituje króla, obarczanego przez wcześniejszych historyków odpowiedzialnością osobistą za wszystkie niepowodzenia państwa. Ze względu na wyraźnie syntetyczny charakter książki, wiele problemów szczegółowo rozpoznanych przez autora, zostało tu zaledwie zasygnalizowane. Ułatwia to lekturę książki w jej szerszym odbiorze; dodatkowo przyczynia się do tego potoczysty i klarowny styl, w jakim jest napisana. W sytuacji, gdy nie ukazało się dotychczas żadne nowe opracowania monograficzne czasów Aleksandra, książka ta zasługuje na ponowne opublikowanie.   Krzysztof Baczkowski  

Biskup płocki Erazm Ciołek (1474-1522)

Ałła Brzozowska

Książka jest poświęcona jednej z najbardziej intrygujących postaci polskiego renesansu. Żyjący na przełomie XV i XVI wieku biskup płocki Erazm Ciołek zapisał się na kartach historii jako humanista, zdolny dyplomata i mówca, mecenas sztuk i sprawny zarządca powierzonej mu diecezji. Prawdopodobnie plebejusz z pochodzenia, już za swojego życia wzbudzał liczne kontrowersje. Choć niewątpliwie odegrał bardzo ważną rolę w dziejach szesnastowiecznej Polski i Litwy, wciąż pozostaje postacią mało znaną. Dotychczas losy biskupa były przedmiotem zainteresowania przede wszystkim historyków, którzy pod koniec XIX i na początku XX wieku poświęcili mu kilka monografii. Nie prowadzono natomiast żadnych badań nad jego spuścizną pisarską. Proponowana czytelnikowi książka składa się z dwóch części – w pierwszej przedstawiono życie Erazma Ciołka z uwzględnieniem najnowszego stanu badań, w drugiej zaś zawarto analizę krytycznoliteracką jego zachowanej twórczości (mów i listów).

Dawne monety polskie Dynastii Piastów i Jagiellonów, cz. I - Monety pierwszych czterech wieków rozbiorem wykopalisk objaśnione

Kazimierz Stronczyński

REPRINT. Opracowanie Kazimierza Stronczyńskiego, XIX w. historyka, poświęcone numizmatyce średniowiecznej (reprint). Cz.1 zawiera opis wykopalisk monet piastowskiej z końca XIII w. oraz ich porównanie i wnioski. Cz. 2 opisuje, uporządkowane chronologicznie, znane w okresie prowadzenia przez autora prac badawczych, monety piastowskie czterech pierwszych wieków. Cz. 3 poświęcona jest monetom XIV, XV i XVI w. Publikacja zawiera tablice przedstawiające opisywane monety. Kompendium wiedzy niezbędne dla numizmatyków i kolekcjonerów.

Dawne monety polskie Dynastii Piastów i Jagiellonów, cz. II - Monety pierwszych czterech wieków w porządek chronologiczny ułożone i opisane

Kazimierz Stronczyński

REPRINT. Opracowanie Kazimierza Stronczyńskiego, XIX w. historyka, poświęcone numizmatyce średniowiecznej (reprint). Cz.1 zawiera opis wykopalisk monet piastowskiej z końca XIII w. oraz ich porównanie i wnioski. Cz. 2 opisuje, uporządkowane chronologicznie, znane w okresie prowadzenia przez autora prac badawczych, monety piastowskie czterech pierwszych wieków. Cz. 3 poświęcona jest monetom XIV, XV i XVI w. Publikacja zawiera tablice przedstawiające opisywane monety. Kompendium wiedzy niezbędne dla numizmatyków i kolekcjonerów.

Dawne monety polskie Dynastii Piastów i Jagiellonów, cz. III - Monety XIV, XV i XVI wieku uporządkowane i objaśnione

Kazimierz Stronczyński

REPRINT. Opracowanie Kazimierza Stronczyńskiego, XIX w. historyka, poświęcone numizmatyce średniowiecznej (reprint). Cz.1 zawiera opis wykopalisk monet piastowskiej z końca XIII w. oraz ich porównanie i wnioski. Cz. 2 opisuje, uporządkowane chronologicznie, znane w okresie prowadzenia przez autora prac badawczych, monety piastowskie czterech pierwszych wieków. Cz. 3 poświęcona jest monetom XIV, XV i XVI w. Publikacja zawiera tablice przedstawiające opisywane monety. Kompendium wiedzy niezbędne dla numizmatyków i kolekcjonerów.

Hetmani i dowódcy I Rzeczpospolitej

Jakub Jędrzejski

Hetmani i dowódcy Rzeczpospolitej do dziś symbolizują chwałę polskiego oręża pod rządami królów elekcyjnych. To dzięki nim w historii zapisały się wielkie zwycięstwa pod Pskowem, Kircholmem, Kłuszynem, Beresteczkiem, Chocimiem i Wiedniem. Nasze wojska toczyły wiele zaciętych bitew i krwawych wojen z sąsiednimi państwami. działania militarne wywarły ogromny wpływ na przemiany w naszym państwie, które coraz bardziej pogrążało się w kryzysie.   Jakub Jędrzejski opisuje wybitne jednostki na tle burzliwych czasów. Są to Jan Zamoyski, Stanisław Żółkiewski, Jan Karol Chodkiewicz, Jeremi Wiśniowiecki, Jan Sobieski, Hieronim Lubomirski. Przez pryzmat ich sylwetek autor opowiada dzieje Rzeczpospolitej od zwycięskich wojen toczonych z Moskwą w drugiej połowie XVI wieku, aż do klęski podczas wielkiej wojny północnej na początku XVIII wieku. Z pasją i znawstwem epoki przedstawia zarówno zwycięskie boje i kampanie, jak i porażki bitewne oraz konflikty pomiędzy dowódcami.   Jak naprawdę przebiegały wydarzenia opisane przez Henryka Sienkiewicza w Trylogii? Który z hetmanów był demagogiem i zachowawczym wodzem, a kto zginął na polu bitwy? Dlaczego Jan Sobieski i Hieronim Lubomirski zostali oskarżeni o zdradę? Kto sprzeciwiał się nadaniu księciu Jaremie buławy hetmańskiej? Jak przebiegały zmagania wojenne wokół zamków w Chocimiu i Kamieńcu Podolskim? Odpowiedzi na te i inne pytania znajdziecie w „Wodzach i hetmanach I Rzeczpospolitej”.   Najnowszy e-book portalu Histmag.org to pozycja obowiązkowa nie tylko dla miłośników wojskowości i historii Rzeczpospolitej Obojga Narodów.   Jakub Jędrzejski - absolwent dziennikarstwa i komunikacji społecznej na Uniwersytecie Jana Kochanowskiego w Kielcach. Miłośnik historii wojskowości i dziejów Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Współpracownik portalu Histmag.org. Autor fanpage'a "Rzeczpospolita Obojga Narodów" na Facebooku.

Jadwiga i Jagiełło 1374-1413

Karol Szajnocha

Jadwiga i Jagiełło Karola Szajnochy to wspaniałe, pomnikowe dzieło, które powinno się znaleźć w bibliotece każdego, kto pasjonuje się dziejami naszej ojczyzny. Sam Szajnocha na temat tego działa, w czasie jego tworzenia, tak pisał: Pracuję... od kilkunastu miesięcy nad nowym, obszerniejszym od dotychczasowych historycznym obrazem, przedstawiającym dzieje Jadwigi i Jagiełły, czyli połączenie się Polski z Litwą. Pojmuję te dzieje jako jedną z najpiękniejszych próbek powszechnego zbliżania się, łączenia, bratania wszystkich cząstek ludzkości w jedną kiedyś rodzinę, mianowicie jako próbkę takiegoż przybliżonego złączenia z sobą Okcydentu i Orientu, Europy i Azji.

Jedz, pij i popuszczaj pasa. Staropolskie obyczaje i rozrywki

Anna Wójciuk

Czasy największej świetności I Rzeczpospolitej kojarzą nam się z imponującymi zwycięstwami, wybitnymi politykami i dowódcami oraz unikalnym ustrojem, którego podstawą była złota wolność. Jednak ogromnym skarbem przedrozbiorowej Polski było również bogactwo obyczajów. Często nie zdajemy sobie sprawy, jak wiele z nich wciąż towarzyszy nam w codziennym życiu.   Anna Wójciuk ze znawstwem prowadzi nas do magnackich pałaców i dworów szlachty polskiej, mieszczańskich kamienic i pod chłopską strzechę. Prezentuje nie tylko rytuały, ale także mentalność ówczesnego społeczeństwa. W jaki sposób przyjmowano gości? Jakie potrawy gościły na polskich stołach? Jakie tradycje towarzyszyły zawieraniu małżeństw i narodzinom potomstwa?   Książka "Jedz, pij i popuszczaj pasa. Staropolskie obyczaje i rozrywki" to zaproszenie do świata, który choć przeminął, to jednak pozostawił swoją cząstkę w każdym z nas. Anna Wójciuk – doktor nauk humanistycznych, absolwentka Instytutu Języka Polskiego Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, członkini Stowarzyszenia Przyjaciół Instytutu Języka Polskiego UŚ „Via Linguae”.

Kozaczyzna ukrainna w Rzeczpospolitej Polskiej do końca XVIII wieku. Zarys polityczno-historyczny

Franciszek Rawita Gawroński

UWAGA! e-book jest skanem zapisanym w formacie PDF. Plik pdf uniemożliwia przeszukiwanie i kopiowanie tekstu REPRINT. Wiemy, jaką rolę anarchiczną odegrali Kozacy w Rzeczypospolitej, że z tej trzywiekowej prawie anarchii powstawały i organizowały się, wyszłe z łona ruskiego społeczeństwa, dwa jego odłamy, z których jedna nosiła nazwę Kozaczyzny, druga Hajdamaczyzny. Historycy nasi dawniejsi, a szczególnie bliżej wypadków stojący, lepiej od nas rozumieli następstwa o objawy tego ruchu społecznego, zrodzonego nad Dnieprem i porywającego furią swawoli ludność wiejską za sobą, lecz domyślnie raczej niż na podstawie badań i dokumentów nieznanych im zresztą. Nie doceniono jednak znaczenia tego zjawiska dziejowego lub oceniano je błędnie. Odnieść się to może, zarówno do wewnętrznej, jak i do zewnętrznej polityki państwa polskiego. Następstwa takiego krótkowidztwa były fatalne dla państwa. Pragniemy dać czytelnikowi dzieło naukowe, ścisłe, historyczne, a jednak zupełnie popularne w układzie swoim i traktowaniu przedmiotu badań.

Królowa Jadwiga. Między epoką piastowską i jagiellońską

Jerzy Wyrozumski

Zrozumiały wzrost zainteresowania królową Jadwigą wobec bardzo prawdopodobnej bliskiej już jej kanonizacji i w obliczu wielkich okrągłych rocznic z nią związanych: 600-lecia utworzenia wydziału teologicznego w Akademii krakowskiej, 600-lecia zainicjowanej i sfinansowanej przez nią fundacji bursy dla studentów litewskich w Pradze i zbliżającego się 600-lecia wielkiej reorganizacji krakowskiej Almae Matris, na co przeznaczyła przed śmiercią swoje klejnoty, skłonił mnie do zebrania w całość czterech powstałych już przed kilku laty moich szkiców poświęconych Jadwidze lub wchodzących w styczność ze sprawą jej panowania w Polsce. (Jerzy Wyrozumski, z Przedmowy)

Ludzie i pismo. Gliwiccy pisarze miejscy do 1744 roku

Piotr Boroń

Pisarz miejski był głównym, a czasami jedynym urzędnikiem w dawnym mieście. Władze miasta wybierały na to stanowisko najlepszego kandydata, który składał przysięgę wierności, posłuszeństwa, a przede wszystkim uczciwości. Pisarz pełnił rolę sekretarza rady, a często także sądu burmistrzowskiego lub wójtowskiego, sporządzał dokumenty, prowadził księgi miejskie, wydawał wypisy natury własnościowej. W książce przedstawiono sylwetki 14 pisarzy miejskich działających w Gliwicach od końca XV wieku do 1744 roku. W każdym biogramie zwrócono uwagę na pochodzenia pisarza, jego karierę i spuściznę pisarską, rodzinę oraz majątek. Przedstawiono podstawy prawne funkcjonowania gliwickiego magistratu oraz działalność miejskiej kancelarii. Praca zawiera także próbę ukazania portretu zbiorowego miejskich pisarzy oraz tablice przedstawiające przykłady pisma gliwickich notariuszy.

Nagrobek biskupa Jana Konarskiego w katedrze na Wawelu

Marcin Fabiański

Ufundowany przez biskupa Jana Konarskiego (zm. 1525) w katedrze wawelskiej nagrobek własny to najstarszy w Polsce wyrzeźbiony przez Włochów pomnik z figurą zmarłego. Nie został jednak dotąd systematycznie zbadany. Dlatego niniejsza książka wypełnia dotkliwą lukę w badaniach sztuki XVI wieku w Polsce. Czytelnik dowiaduje się najpierw o zasługach ordynariusza na polu fundacji artystycznych. Podobnie jak królowa Elżbieta Rakuszanka w kaplicy Jana Olbrachta, Konarski ograniczył się do gruntownej modernizacji średniowiecznej kaplicy, którą wyposażył w sprzęty liturgiczne, nastawę ołtarzową, rzeźbę nagrobną i inne dzieła. Nie próbował natomiast rywalizować ze wspaniałością wznoszonego obok mauzoleum króla Zygmunta. Starał się jednak przyćmić pomniki innych dygnitarzy, stawiane właśnie w katedrze. Wspomagany prawdopodobnie przez swojego bratanka Jana, który studiował w Bolonii, biskup doprowadził do wykonania dzieła nowatorskiego przez artystów włoskich. Towarzyszące temu okoliczności zostały tu po raz pierwszy przedstawione systematycznie. Inaczej niż sądzono dotąd, okazuje się, że struktura pomnika wywodzi się z nagrobków papieskich. Zidentyfikowano też włoskie i antyczne źródła poszczególnych ornamentów. Spłaszczona płaskorzeźba figuralna wykazuje niedostrzegane wcześniej podobieństwa do archaizujących płyt generałów dominikańskich w Rzymie z przełomu wieku XV i XVI, akceptowanych w kręgu przyszłego papieża Juliusza II. Niemało uwagi poświęcono też szczegółom stroju, formie insygniów oraz fizjonomii hierarchy, w znacznej mierze wyidealizowanym, choć niepozbawionym odniesień do rzeczywistości. Analizie formalnej towarzyszą rozważania nad treściami dekoracji kaplicy grobowej. Zidentyfikowano antyczne literackie źródła napisów widniejących niegdyś na tablicach ściennych. Przedstawienie śmierci NPMarii w ołtarzu zestawiono z katedralną tradycją urządzania wnętrz sepulkralnych, osnutą wokół wątku błogosławionej wizji, czyli dostąpienia przez zmarłego zaszczytu obcowania z Bogiem twarzą w twarz.  

Odrodzenie i Reformacja w Polsce

Józef Szujski

Ze wstępu autora: Kolebki humanizmu [a więc także Odrodzenia i Reformacji], szukać należy tam, gdzie kolebka i ognisko naszej zachodniej cywilizacji. Z Włoch poszedł humanizm na cały świat, a jaka była jego doniosłość, na to nie wystarczyłby frazes choćby najlepiej utoczony, wypowiedziany dzisiaj, to w całości wykładów, z przykładu na Polsce będę chciał szanownym słuchaczom unaocznić. Do mego zadania należy przedstawić wpływ wielkiego kierunku, gdzie indziej powstałego, na kraj daleki, do zachodniej cywilizacji należący, najdalszy od wielkiego zachodniego ogniska. Tutaj koniecznością się staje prawie już dlatego, aby upatrzyć moment właściwego chwycenia rzeczy, powiedzieć słowo o teorii, opartej na doświadczeniu wieków, wpływów takiego rodzaju...

Ostatnia z rodu

Paweł Jasienica

Przemijają Jagiellonowie na polskim tronie, umiera bezpotomnie ostatni męski potomek Zygmunta Starego i Bony - Zygmunt August. Przed szlachtą i magnaterią staje widmo bezkrólewia. Walezjusz decyduje się objąć polski tron, ale bardziej go kusi tron francuski. Przy drugim sejmie elekcyjnym w ciągu roku widać oznaki paniki. Na planie pojawia się książę Siedmiogrodu. To czas Anny, siostry Zygmunta Augusta, która przez ponad 50 lat swego życia stała w cieniu wielkich spraw królestwa. Czy zdała egzamin z panowania? Czy starczyło jej sił i energii, by Rzeczpospolitą prowadzić w czas zawieruchy? W książce Ostatnia z rodu przyglądamy się z bliska losom Anny Jagiellonki podpartym ogromną historyczną znajomością epoki Pawła Jasienicy. Dla każdego, kto choć odrobinę smakuje polską historię, zastanawia się, dlaczego losy potoczyły się tak, a nie inaczej - to doprawdy prawdziwa rozkosz - zagłębić się w owe dywagacje światłego i mądrego autora, wybitnego znawcy Polski Jagiellonów i popłynąć z nim w wartki nurt wydarzeń tamtych czasów oraz przyjrzeć się procesom, które doprowadziły Polskę do miejsca, gdzie dziś się znajduje. Naprawdę znakomita intelektualna przygoda dla tych, którzy lubią zastanawiać się nad przeszłością.  

Polska Jagiellonów

Paweł Jasienica

Bezpotomnie umiera ostatni Piast – król Kazimierz zwany Wielkim. Los kraju zostaje oddany Andegawenom. Zgodnie z umową i przywilejem koszyckim koronę Polski obejmuje córka, ale wcale nie najstarsza – Jadwiga Andegaweńska. Dali jej męża Jagiełłę! Dopiero czwarta żona, Sonka, urodzi mu wspaniałych następców: Warneńczyka i Kazimierza. I potoczy się dalej nowa dynastia, otwierając Rzeczpospolitą na nowe prądy renesansu. Kapie złotem kraj, bogaci się, ale i gnuśnieje, już pierwsze pęknięcia na gładkiej tafli widać… Czy dobrze panowie szlachta zdecydowali? Czy pomysł łączenia dwóch różnych światów Litwy i Korony przyniósł pożądane rezultaty? Dla każdego, kto choć odrobinę smakuje polską historię, zastanawia się, dlaczego losy potoczyły się tak, a nie inaczej,  to doprawdy prawdziwa rozkosz zagłębić się w owe dywagacje światłego i mądrego autora, wybitnego znawcy Polski Jagiellonów i popłynąć z nim w wartki nurt wydarzeń tamtych czasów oraz przyjrzeć się procesom, które doprowadziły Polskę do miejsca, gdzie dziś się znajduje. Znakomita intelektualna przygoda dla tych, którzy lubią zastanawiać się nad przeszłością.  

Przywileje fundacyjne Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz przywilej nadania szlachectwa jego profesorom (z historyczno-prawnym komentarzem)

Janusz Sondel

Utworzenie uniwersytetów zawdzięczamy Średniowieczu. Były one wówczas traktowane jako ponadpaństwowe instytucje, charakterystyczne dla uniwersalnej europejskiej „republiki narodów chrześcijańskich”, stąd też o ich powstaniu mogła decydować wyłącznie jedna z tych dwu ówczesnych potęg: papież lub cesarz. Szczególną opieką powstające uniwersytety otoczył Kościół, nadając im szereg istotnych przywilejów łącznie z wyłączeniem scholarów i wykładowców spod sądownictwa władz świeckich. Dzięki temu uniwersytety dość szybko przekształciły się w międzynarodowe autonomiczne ośrodki życia naukowego o podobnym zakresie działalności i identycznej strukturze organizacyjnej. Podobnie jak w przypadku innych europejskich uczelni kształtowały się również losy Akademii Krakowskiej, na której założenie w wyniku prośby Kazimierza Wielkiego wyraził zgodę przebywający wówczas w Awinionie papież Urban V (Guillaume de Grimoard). W myśl koncepcji królewskiej miała to być szkoła  prawnicza,  jak o tym świadczy jej struktura oraz podział wynagrodzenia pomiędzy wykładowców. Zawiesiła ona jednak wkrótce swą działalność i wznowiła ją dopiero  w wyniku wydania przez Władysława Jagiełłę dzięki staraniom królowej św. Jadwigi przywileju jej odnowienia w dniu 26 lipca 1400 r. W rzędzie zasłużonych dla Uniwersytetu Jagiellońskiego monarchów, obok Kazimierza Wielkiego, św. Jadwigi i Władysława Jagiełły, należy też umieścić Zygmunta I, który nadał szlachectwo wszystkim profesorom Akademii Krakowskiej pochodzenia plebejskiego oraz ich potomkom z prawego łoża. Jego przywilej nie wszedł jednak  w życie wskutek oporu szlachty.   Prof. dr hab. Janusz Sondel urodził się 30 kwietnia 1937 r. we Lwowie jako syn dyrektora majątków miejskich. Już podczas studiów na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego, które ukończył w czerwcu 1957 r., został zatrudniony w Katedrze Prawa Rzymskiego UJ. W 1964 r. doktoryzował się na podstawie rozprawy pt. Szczególne rodzaje depozytu w prawie rzymskim, która na międzynarodowym konkursie zorganizowanym przez Centro di Studi Romanistici w Neapolu została nagrodzona srebrnym medalem. Prawa rzymskiego  dotyczyła też jego praca habilitacyjna pt. Precarium w prawie rzymskim  (1972 r.). Pod koniec lat siedemdziesiątych ubiegłego wieku prof. Sondel odszedł od problematyki praw antycznych i rozpoczął badania nad rolą prawa rzymskiego w kształtowaniu polskiej kultury prawnej. Wyrazem tego – oprócz kilkudziesięciu artykułów – stały się kolejne monografie oraz obszerny, obejmujący 100 000 haseł Słownik łacińsko-polski dla prawników i historyków, który przyniósł autorowi nagrodę Fundacji na rzecz Nauki Polskiej, Laury Jagiellońskie i Nagrodę ministra edukacji narodowej I stopnia. W ramach tej dziedziny badawczej prof. Sondel zajął się również historią Uniwersytetu Jagiellońskiego, a przy tej okazji jego związkami z Kościołem rzymskokatolickim. Temu właśnie zagadnieniu poświęcił monografię pt. Zawsze wierny. Uniwersytet Jagielloński a Kościół rzymskokatolicki (2006 r.), za którą w listopadzie 2007 r. otrzymał nagrodę Miasta Krakowa w dziedzinie kultury i nauki. W lipcu 2011 r. ukazało się natomiast kolejne opracowanie prof. J. Sondla dotyczące dziejów krakowskiej wszechnicy, a mianowicie monumentalny Słownik historii i tradycji Uniwersytetu Jagiellońskiego (o obj. 62 arkuszy). W sumie jego dorobek naukowy liczy 160 pozycji, w tym 13 opracowań monograficznych. W trakcie swojej kilkudziesięcioletniej pracy na Uniwersytecie Janusz Sondel pełnił szereg odpowiedzialnych funkcji, m.in. prodziekana Wydziału Prawa i Administracji oraz prorektora do spraw ogólnych UJ. Od 2000 r. jest też rektorem Wyższej Szkole Turystyki i Ekologii w Suchej Beskidzkiej. W latach 1977-2011 wykładał również jako profesor zwyczajny na Akademii Wychowania Fizycznego w Krakowie prawo w turystyce. Wypromował 11 doktorów i 1 doktora habilitowanego. Wyrazem uznania dla jego osiągnięć naukowych i dydaktycznych stała się poświęcona mu księga pamiątkowa pt. Leges sapere. Studia i prace dedykowane Profesorowi Januszowi Sondlowi w pięćdziesiątą rocznicę pracy naukowej (Kraków 2008).

Rycerstwo opolskie do połowy XV wieku

Maciej Woźny

Monografia stanowi refleksję o charakterze syntetycznym, dotyczącą m.in. pochodzenia rycerstwa opolskiego, jego miejsca na dworach książęcych, stanu majątkowego, sfer aktywności politycznej i społecznej. Poprzez pryzmat rycerstwa autor analizuje podziały księstw, formowanie się lokalnych elit oraz sposób prowadzenia polityki zewnętrznej w późnośredniowiecznym księstwie. Zasadniczy trzon pracy stanowi ponad 300 biogramów rycerzy lub rodzin osiadłych na terenie ziemi opolskiej w okresie od 1301 r. do połowy XV wieku. Był to czas największych podziałów terytorialnych, zakończonych ponownym zjednoczeniem tych ziem pod rządami Mikołaja I. Praca oparta jest w dużej mierze na źródłach archiwalnych, niektórych dotąd nieznanych. Do monografii załączono 14 map pozwalających śledzić rozwój, bądź kurczenie się majątków poszczególnych rodzin, wykaz urzędników opolskich, a także zdjęcia kilku niepublikowanych wcześniej pieczęci rycerzy.

Settlement studies on Orłów County until the 16th century. Territorial and administrative past, settlement landscape, and ownership relations

Łukasz Ćwikła

The book presents the territorial-administrative past, the settlement landscape, and the ownership structure in the area of former Orłów County until the 16th century. On the basis of the so far unexplored manuscript sources from the Central Archives of Historical Records in Warsaw, and the records of the metropolitan chapter in Gniezno, the landscape of medieval settlement in Orłów County has been reconstructed and the estates of the most important local noble families have been discussed. In the course of the research, it was possible to identify new settlement sites and shift the metrics of some of them. The annexes include a list of all identifiable settlement points and genealogical tables. The iconographic section and the geographical index also constitute an important element of the publication. * The publication is scientific in nature. Not only is the author familiar with the latest literature on the subject but he also introduces a number of his own new findings and verifies many of the statements that have functioned in historiography to date, especially those regarding the chronology of the establishment of many settlements. From the review by Professor Zdzisław Noga The publication is scientific in nature and refers to the latest findings on the subject. It should be emphasized, however, that the author refers mainly to earlier publications, especially the 1996 one by Stanisław M. Zajączkowski. Thanks to his search in manuscript sources, he corrects, modifies, and – most importantly – supplements many of the earlier findings! From the review by Professor Jan Szymczak

Sobór w Konstancji

Antoni Prochaska

Sobór w Konstancji w latach 1414-1418 to jedno z najbardziej doniosłych i brzemiennych w skutki wydarzeń w historii Kościoła i Europy. Jaką rolę odegrał polski Kościół w pracach soboru? Jakie problemy Królestwa Polskiego stanęły na forum soborowych obrad? Na te i inne pytania odpowiada autor książki, dowodząc jednocześnie, że udział polskiej delegacji na soborze w Konstancji, to jedna z najwspanialszych kart w historii polskiego Kościoła.   Oddajemy do rąk Państwa pracę poświęconą jednemu z najdonioślejszych wydarzeń średniowiecznej Europy. Sobór w Konstancji w latach 1414-1418 kończył okres schizmy zachodniej, spowodował ustąpienie zwalczających się papieży, powołał Oddo Colonnę na Stolicę Piotrową (jako Marcina V), ustalił zasadę wyższości soboru nad papieżem, a także potępił innowierstwo w osobach Wiklifa i Husa. Praca A. Prochaski ciągle należy do najświetniejszych opracowań przedmiotu w polskiej historiografii. Ważna jest ona tym bardziej, że szczególnie mocno akcentuje sprawy polskie na soborze - a było ich niemało. Ta niewielka książeczka pokazuje znaczący udział naszej delegacji z arcybiskupem gnieźnieńskim Mikołajem Trabą i Pawłem Włodkowicem. Udział ten to jedna z najwspanialszych kart w historii polskiego Kościoła. Książka A. Prochaski dowodzi tego niezbicie ...   Antoni Prochaska to archiwista, wydawca źródeł i historyk specjalizujący się w historii Polski XIV i XV wieku ze szczególnym uwzględnieniem czasów husyckich, choć znaczna część jego prac odnosi się również do czasów późniejszych, do wieku XVIII włącznie.

Stańczyk

Michał Bobrzyński

UWAGA! e-book jest skanem zapisanym w formacie PDF. Plik pdf uniemożliwia przeszukiwanie i kopiowanie tekstu REPRINT. Stańczyk (zw. też Stasiu Gąska) błazen nadworny Jana Olbrachta, Aleksandra Jagiellończyka, Zygmunta Starego i Zygmunta II Augusta, znany z ostrego dowcipu. Zarówno imię, nazwisko, jak i przebieg jego życia pozostają nieznane, a daty urodzenia i śmierci niepewne. Pochodził z podkrakowskich Proszowic. Słynął z ciętego dowcipu, nie oszczędzał władców w ocenie decyzji politycznych (m.in. na temat hołdu pruskiego 1525 roku). Przez to uważany był za wielkiego patriotę, człowieka wykształconego i zorientowanego na arenie politycznej. Był postacią często cytowaną przez literatów renesansowych (Łukasz Górnicki, Jan Kochanowski, Marcin Kromer, Mikołaj Rej i innych) możliwe jest także (i trudne do jednoznacznej oceny), że pisarze ci przypisywali swoje słowa temu błaznowi. Pierwszym znanym utworem literackim, w którym pojawiła się postać Stańczyka, jest Dialog przeciw różnorodności i zmienności polskich strojów (powst. 1541/1542, wyd. 1563) Klemensa Janickiego. W niektórych dziełach literackich (m.in. Weselu Wyspiańskiego), poetyckich ("Stańczyk" Jacka Kaczmarskiego) i malarskich (u Jana Matejki) Stańczyk ukazany jest alegorycznie, jako człowiek głęboko zatroskany o swój kraj. (za: https://pl.wikipedia.org/wiki/Stańczyk) Mimo niewielkiej objętości książka bez wątpienia zasługuje na to, by znaleźć się w bibliotece każdego, kogo interesuje ojczysta tradycja, kultura, zwyczaj. Polecamy!

Starożytna Polska. Województwo Krakowskie

Michał Baliński, Tymoteusz Lipiński

Dzieje i opis województwa krakowskiego i miejscowości z czasów przedrozbiorowych. Rzut oka na dzieje Polski i jej cywilizację Małopolska Województwo krakowskie Kraków, Promnik (Prądnik), Łobzów, Osiek, Wola nad Rudawą, Mogiła, Bielany, Balice, Alwernia, Lipowiec, Krzeszowice, Czerna, Ojców, Skała, Grodzisko, Pieskowa Skała, Imbramowice, Iangrot, Srzeniawa, Wolbrom, Rabsztyn, Olkusz, Sławków, Będzyń (Będzin), Czeladź, Siewierz, Koziegłowy, Olsztyn, Częstochowa, Stara Częstochowa, Kłobucko, Krzepice, Mstów, Przyrów, Lelów, Bobolice, Kromołów, Ogrodzieniec, Pilica, Szczekociny, Jędrzejów, Wodzisław, Książ Wielki, Żarnowiec, Miechów, Działoszyce, Skalbmierz, Słomniki, Proszowice, Zembocin (Zębocin), Brzesko Nowe, Hebdów, Brzesko Stare, Koszyce, Podgórze, Lasota, Tyniec, Wieliczka, Dobczyce, Niepołomice, Staniątki, Bochnia, Wiśnicz, Szczepanów, Wojnicz, Melsztyn, Zakliczyn, Lipnica Murowana, Czchów, Biecz, Żmigród, Dukla, Stary Sandecz (Sącz), Nowy Sandecz (Sącz), Czorsztyn, Nowy Targ, Babia Góra, Szczyrzyce, Myślenice, Lanckorona, Kalwaria, Wadowice, Andrychów, Zataor, Oświęcim, Kenty (Kęty), Biała nad Białą, Żywiec, Ziemia Spiska, Lubowia, Podoliniec

Starożytna Polska. Województwo Sandomierskie

Michał Baliński, Tymoteusz Lipiński

Dzieje i opis województwa sandomierskiego z czasów przedrozbiorowych. Szczegółowy opis Sandomierszczyzny i najważniejszych miejscowości leżących w jej granicach. Są to: Sandomierz, Baranów, Beszowa, Białaczów, Bodzentyn, Bogorya, Busko, Chęciny, Chmielnik, Chroberz, Ciepielów, Czarnylas, Ćmielów, Daleszyce, Dąbrowa, Denków, Drzewica, Dzierążnia, Dzików, Gielniów, Gorzyce, Goźlice, Guzów, Iłża, Iwaniska, Janowiec, Jedlińsko, Jedlna, Karczówka, Karwów, Kazanów, Kielce, Kije, Klimontów, Klisów, Klwów, Kolbuszowa, Końskie Wielkie, Koprzywnica, Kozienice, Kunów, Kurozwęki, Kurzelów, Łagów, Łysa Góra, Maciejowice, Małogoszcz, Mielec, Modliborzyce, Nisko, Nowe Miasto Korczyn, Odechów, Odrowąż, Odrzywół, Okrzeja, Oksza, Oleśnica, Opatowiec, Opatów, Opoczno, Osiek, Ossolin, Ostrowiec, Pacanów, Pełczyska, Pierzchnica, Pilzno, Pińczów, Połaniec, Prosperów, Przedbórz, Radom, Radomyśl, Radoszyce, Raków, Robczyce, Rozwadów, Rudnik, Ryczywół, Ryki, Rytwiany, Secemin, Sędziszów, Sieciechów, Sienno, Skaryszów, Skrzynno, Słupia Nowa, Sobków, Solec, Staszów, Stężyca, Stobnica, Studzianna, Sulejów, Sycyna, Szaniec, Szydłowiec, Szydłów, Tarłów, Tarnów, Tursko Wielkie, Ujazd, Wąchock, Wielowieś, Wiewiórka, Wilczyska, Wiślica, Włoszczowa, Zagość, Zawichost, Zwoleń, Żarnów, Żelechów, Żeleźnica

Trzej kronikarze

Paweł Jasienica

"...Autor umieszcza swe uwagi w szerokim kontekście dziejowym wczesnego średniowiecza polskiego. Przytaczając fragmenty kronik, ukazuje realia dawnej epoki, wydarzenia polityczne i przede wszystkim zwraca uwagę na ich znaczenie dla kształtowania się świadomości zbiorowej Polaków, na wartości ważne dla ich wspólnoty - wolność, niepodległość, przywiązanie do własnej ziemi i własnej tradycji. Obszerny komentarz, jakim autor okrasił teksty (tłumaczone z łaciny przez znakomitych specjalistów), stanowi przyczynek do poznania i lepszego zrozumienia potrzeb naszego społeczeństwa także w tysiąc lat później. Cenimy pośród naszych wielkich rodaków Stanisława Konarskiego za to, że "ośmielił się być mądrym". Paweł Jasienica "ośmielił się być odważnym", pomagał przyswajać rodakom treści niemieszczące się w ówczesnym kanonie oficjalnej historii Polski. Pokazywał wydarzenia, które krzepiły serca ludzi w czasach niewoli, opowiadał się za tymi wartościami, które uważał za istotne dla państwa, dla narodu. Nie był bowiem bezkrytycznym sprawozdawcą idei zawartych w owych trzech kronikach. Wyjaśniał je, omawiał, nierzadko krytykował, często polemizował z ich autorami. Stawiał też pytania, które i dziś skłaniają do refleksji..." Profesor Henryk Samsonowicz

Wojciech Jastrzębiec - w służbie monarchii i Kościoła

red. Bożena Czwojdrak, Feliks Kiryk, Jerzy Sperka

W 2016 roku przypadła 580. rocznica śmierci Wojciecha Jastrzębca, piastującego kolejno godności: biskupa poznańskiego, krakowskiego, arcybiskupa gnieźnieńskiego i kanclerza Królestwa Polskiego czasów króla Władysława Jagiełły. Jubileusz stał się okazją do zorganizowania w Sandomierzu konferencji poświęconej tej wybitnej postaci. Miejsce obrad nie było przypadkowe, Sandomierz gościł już bowiem wybitnych naukowców dwukrotnie, w 2005 i 2010 roku, kiedy to dyskutowano nad postaciami biskupa krakowskiego Zbigniewa Oleśnickiego i arcybiskupa gnieźnieńskiego Mikołaja Trąby. Konferencja poświęcona Wojciechowi Jastrzębcowi niejako zamyka tryptyk sandomierskich obrad. Jednakże w przypadku bohatera ostatniego naukowego spotkania ziemia sandomierska i samo miasto mają szczególne znaczenie, Wojciech Jastrzębiec urodził się bowiem w niedalekich od Sandomierza Łubnicach, a leżąca obok wieś Beszowa do tej pory szczyci się wspaniałym kompleksem kościelno‑klasztornym (popaulińskim) jego fundacji. To tam Jastrzębiec pobierał pierwsze nauki, a upór i ambicja pozwoliły mu sięgnąć po najwyższe stanowiska duchowne i koronne, osiągnąć status jednego z najbliższych współpracowników króla Władysława Jagiełły. Tym bardziej wydało nam się naturalne, że trzecia konferencja sandomierska powinna być poświęcona właśnie postaci Wojciecha, nieodrodnego syna tej ziemi. Organizacja konferencji spoczęła w rękach przedstawicieli Instytutu Historii Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach – dr hab. Bożeny Czwojdrak i prof. dr. hab. Jerzego Sperki, oraz Instytutu Historii i Archiwistyki Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie – em. prof. dr. hab. Feliksa Kiryka i prof. dr. hab. Zdzisława Nogi. W maju 2016 roku na nasze zaproszenie do Sandomierza przybyli naukowcy z Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, Polskiej Akademii Nauk w Poznaniu i Krakowie, Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Uniwersytetu Gdańskiego, Uniwersytetu Warszawskiego i Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Podczas dwóch dni obrad – 23 i 24 maja – wygłoszono kilkanaście interesujących referatów, które wzbudziły burzliwą dyskusję. Sylwetkę Wojciecha Jastrzębca przeanalizowano pod kątem działalności kościelnej, politycznej, jego mecenatu artystycznego, prześledzono jego fundacje i najbliższe otoczenie. W trakcie obrad okazało się, że wiele zastałych do tej pory opinii na temat biskupa udało się zweryfikować i przedstawić w nowym świetle, zaprezentowano też nieznane dotychczas aspekty jego życia. Tym bardziej cieszymy się, mogąc oddać do Państwa rąk teksty wygłoszonych referatów, oczywiście poszerzonych i wzbogaconych w stosunku do wersji konferencyjnych, które – mamy nadzieję – zainteresują nie tylko historyków i historyków sztuki, ale także miłośników ziemi sandomierskiej. (fragment Wstępu)